Dynamiczne aspekty zachowania się człowieka
jaka jest rola motywacji w życiu człowieka- zespół czynników dynamizmu zachowania się jaki stanowią motywacja i emocje wraz z możliwościami intelektualnymi i sprawnościowymi decyduje o tym czy działanie zostanie podjete, jak będzie przebiegac, czy dojdzie do celu, co się stanie gdy zmienia się warunki dzialania.
Czynniki poruszaja czlowieka, popychaja go do czynu i daja niespozyte sily do wytrwania w postanowieniu, lub paralizujace go i obezwladniajace. Rola motywacji jest tak wazna, ze trzeba poznac ich istote i prawidlowosci, by lepiej rozumiec innych a przede wszystkim samego siebie, by moc sensownie i skutecznie działąc i oddzialywac na ludzi. Prawidlowosci ujawnione w sferze motywacji i emocji pokazuje, ze potrzebne jest indywidualne podejscie do kazdego czlowieka.
2.jaka jest funkcja motywu oraz jak przebiega proces motywacyjny.
Człowiek w waznych dla niego sytuacjach uswiadamia sobie swoje dazenia, pragnienia, do glosu dochodza roznego rodzaju potrzeby, tendencje popedowe, checi, odpowiada on na nie zachowaniem umotywowanym czyli czynnosciami prowadzacymi do okreslonych wynikow. O ich przebiegu, wew organizacji rozstrzyga proces motywacyjny. Funkcje w zachowaniu: mobilizuje,ukierunkowuje i podtrzymuje różne aktywności człowieka. Motywacja wzbudzona przez wewnetrzne pobudki, bądź sprowokowane z zewnatrz jest wewnetrznym wytyczajacym kierunkiem działania do pewnego celu.
Aby powstał proces motywacyjny musza być spełnione 3 warunki:
wartość podmiotu (zalezy od sfer zycia jednostki i roznych aspektow rzeczywistosci w jakiej jednostka zyje). Wartości dodatnie- przyciagajace, zniewalajace, skłaniające ku sobie a także ujemne- odpychajace, powodujące ucieczkę. Podmiot podejmujący działanie musi uznać ten cel za użyteczny wtedy wzmaga się poczucie sensu działania, jego subiektywna konieczność.
Szansa osiągnięcia zamierzonego wyniku- jeśli cos nie ma szans realizacji odkładane jest na później bądź próbujemy stworzyc lepsze warunki aby ten cel w przyszłości osiągnąc (np.studiujemy po to aby w przyszlosci zdobyc nasza wymarzona prace). Subiektywna ocena szans może bys odmienna od obiektywnych szans danej jednostki lub od ocen osob trzecich. Zalezne jest to od osobistych uwarunkowan (wiedzy, smaowiedzy, samokrytycyzmu, uprzedniego doświadczenia). U wielu osob możemy zaobserwowac szacowanie swoich możliwości, a wyjątkowych sytuacjach tj walka o zycie, zdrowie, czyjes uczucie, sczescie wyolbrzymianie swoich szans lub podejmowania desperackich działąń mimo nikłości szans. Działanie wbrew własnej (subiektywnej) pewnosci, czasami robimy cos bez widocznego sensu, wiedzac ze się nie uda, ze nie potrafimy, nie umiemu. W takich sytuacjach robimy „coś dla kogoś”, „na czyjąś odpowiedzialność”, „na czyjes polecenie”, odpowiedzialnosc za powodzenie zadania skladamy na barki drugiej osoby, uwazamy ze decyzja zapada poza nasza wolą- akceptyujemy ją (bo chcemy lub nie mamy innego wyjścia). Przejawia się tutaj rola wartościowego stanu rzeczy uzytecznego dla nas, nawet jeśli nie jest nim bezsposrednio cel to stoi za nim wyższa rzedu wartosc: czyjesc uznanie,dobro, uczucie, stosunki z innymi ludzmi.na zachowanie się we wszystkich fazach realizacji celu ma wpływ uznawany system wartości, ocena własnej osoby, poziom spiracji i stopień skłonności do podjęcia ryzyka.
Stan podmiotu w danej chwili- zmeczenie, zle samopoczucie, niedyspozycje fizyczne lub psychiczne, mogą chwilowo zablokowac proces motywacyjny skierowujacy działanie ku celowi. Stan podmiotu obejmuje motywacje biologiczna oraz inne motywy konkurencyjne dzialajace w danej chwili
Sila motywu to stopien w jakim kontroluje on zachowanie się w danej chwili.
Intensywnosc motywacji- poziom mobilizacji organizmu spowodowany danym motywem
o czym mowia 2 prawa Yerkesa-Dodsona.
Sprawa natężenia motywacji jest bardzo ważna dlatego, że natężenie to wpływ na poziom realizacji zadań. Zgodnie z I prawem Yerkesa-Dodsona, w miarę wzrostu motywacji sprawność działania, a zatem poziom wykonania zadania wzrasta. Jednak dzieje się tak tylko do pewnego punktu, momentu - motywacja zbyt duża obniża poziom realizacji zadania. Dodać trzeba, że prawo to nie działa bezwzględnie i jest uzależnione od stopnia trudności danego zadania - zgodnie z II prawem Yerkesa-Dodsona optymalny poziom motywacji jest różny dla zadań o różnej trudności. Dla zadań łatwych najlepszy jest wysoki poziom motywacji, dla zadań trudnych stosunkowo niski, dla zadań średnio trudnych: średni. Jest to związane z tym, że motywacja pobudza nasz organizm na poziomie fizjologicznym - zbyt wysokie pobudzenie, w połączeniu z wysoką trudnością zadania, dezorganizuje działanie. Zbyt niskie pobudzenie, w połączeniu z łatwością zadania powoduje, że nie chce się nam go wykonywać.
Powyższe prawa mają ważne konsekwencje praktyczne - wskazują możliwości oddziaływania na wykonywanie zadań. Jeżeli zależy nam na czymś zbytnio - obniżajmy swa motywację, tłumacząc sobie, że zadanie nie jest aż tak ważne. Jeżeli na czymś nam nie zależy, motywujmy się dodatkowo. Podobnie możemy oddziaływać na innych: jeżeli widzimy, że komuś bardzo zależy na zadaniu trudnym, jest zmotywowany zbyt wysoko, minimalizujmy ważność tego zadania. I przeciwnie - przy niedostatkach motywacji, gdy chcemy żeby ktoś coś zrobił, motywujmy go dodatkowo.
Żródła procesu motywacyjnego- są stany odczuwalnego braku, wywołujące tendencję do jego usunięcia tzw. potrzeb. Podmiot odczuwajcy okreslona potrzebe aktywnie poszukuje odpowiedniego sposobu jej zaspokojenia. Już same potzreby podstawowe zwiazane z funkcjonowaniem organizmu (biologiczne) stanowia zrodlo motywow dzialania. Potrzeba kontaktu z drugim człowiekiem tzn potrzeba afiliacji, rozbudza w człowieku bardzo zroznicowane potrzeby wyzszego rzedu. Motywacja społeczna- działania nie tylko prezentuja potrzeby uzyskiwania czegokolwiek od drugiego człowieka, ale rownie wazne i silne potrzeby obdarzania. Motywacja osobista, indywidualna- związane sa z poziomem samoświadomości człowieka i z jego obrazem siebie samego. Bogata rozwinięta sfera motywacji indywidualnej jest jednym z objawów psychicznej dojrzałości człowieka. Przez związek z obrazami własnego Ja i z poczuciem własnej wartości motywy osobiste plasują się w czołówce podbudek, które najskuteczniej wyzwalają najbardziej złożone i kosztowne działania. Oprócz samodzielnie odkrywanych wartości celów działania człowieka uwzględniamy także cele proponowane lub narzucane jednostce w procesie wychowania i kształcenia. Odkrywanie wartości w otaczającym świecie a także w świecie idei jest czynnikiem rozwoju jednostki oraz warunkiem ukształtowania się jej osobowości względnie trwałych dyspozycji motywacyjnych. Ich rola polega na organizowaniu zachowania się człowieka wobec przedmiotów posiadających wysoką wartość, znaczących dla jednostki i jej społecznego środowiska.
Jednak nie zawsze nasze motywy ustępują sobie miejsca płynnie i bezproblemowo. Bywa, że stajemy w obliczu tzw. konfliktu motywacyjnego, polegającego na tym, że różne motywy konkurują ze sobą i mamy problem z wyborem tego, który w danej chwili chcemy lub powinniśmy realizować. Istnieją trzy rodzaje konfliktu motywacyjnego:
konflikt dążenie-dążenie - gdy wybieramy między dwiema pozytywnymi możliwościami, mającymi zbliżony stopień atrakcyjności (np. wahanie się czy wybrać urlop w górach, czy nad morzem; obejrzeć świetny film czy iść na spotkanie ze znajomymi). Konflikt ten bywa kosztowny zwłaszcza wtedy, gdy dokonany wybór nie przyniósł nam oczekiwanej satysfakcji (kiedy np. film okazał się nie aż tak świetny, możemy roztkliwiać się nad sobą i żałować, że nie wybraliśmy spotkania z przyjaciół
konflikt unikanie-unikanie - gdy zmuszeni jesteśmy wybierać między dwiema negatywnymi możliwościami (np. gdy decydujemy z którą z dwóch nielubianych osób współpracować; gdy przestępca musi wybrać między zapłaceniem wysokiej grzywny a spędzeniem miesiąca w areszcie). Konflikt ten jest nieprzyjemny o tyle, że żadne rozwiązanie nie jest zadowalające, bo obu możliwości chcielibyśmy uniknąć.
konflikt dążenie-unikanie - gdy jakiś cel wywołuje w nas zarówno uczucia pozytywne, jak i negatywne. Np. ślub z jednej strony jest atrakcyjny (zaspokaja potrzebę bezpieczeństwa i bliskości), z drugiej jest nieatrakcyjny (wymaga zmiany przyzwyczajeń, dostosowania się do drugiego człowieka, utraty części swobody i niezależności).
Kwestia emocji
Emocje sa procesami, które w sposób istotny wpływają na zachowanie się podmiotu (organizmu). Ich funkcja sprowadza się do stosunków zachodzących między podmiotem (organizmem) a jego otoczeniem. Emocje są swoistą odpowiedzią na znaczenie, na wartość sytuacji. Do specyfiki przezyc emocjonalnych człowieka należą uczucia wyższe tj. miłość, przyjaźń, podziw, uczucia estetyczne, poznawcze, religijne itp.
Emocje mają zdolność motywowania do działania. Stanowią wręcz podstawowy system motywacyjny, określający kierunek naszych zachowań (ogólnie dążymy do osiągania stanów przyjemnych, a unikania przykrych).
· Jednak nie tylko: w całościowy sposób wpływają na nasze funkcjonowanie psychiczne (wpływają na spostrzeganie, uwagę, myślenie; decydują o tym, co zapamiętujemy i łatwo sobie przypominamy; czego uczymy się unikać, do czego uczymy się dążyć - to emocje wzbudzany przez nagrody i kary [przyjemność lub przykrość] są podstawą ich stosowania).
· Podlegają kontroli, jednak tylko w pewnym zakresie, ze względu na ich znaczenie przystosowawcze. Np. nikogo nie da się całkiem oduczyć odczuwania strachu - strach chroni nas przez bólem i śmiercią, jest gwarantem życia!
· Są niezwykle zróżnicowane, „kolorowe”. Podstawowe rozróżnienie emocji jest związane z ich znakiem: emocje dzieli się na pozytywne i negatywne; następnie wyróżnia się emocje podstawowe, te jednak mają bardzo wiele odcieni, które są odczuwane w różnym natężeniu.
Cechy emocji:
znak- jest dodatnia lub ujemna,
natężenie- przeżywane emocje można poukładać w pewnym ciągu między bardzo słabymi nastrojami i ulotnymi emocjami a bardzo silnymi emocjami (afektami), emocje o takim natężeniu skrajnym wyczerpują jednostkę psychcznie i fizycznie.
Treść- przyjemna- pozytywna ( radość,podziw, zachwyt,miłość, przyjaźń, współczucie, ukojenie, wesołość) lub przykra- negatywna (wstręt, obrzydzenie, odraza, niechęc, strach, gniew, rozżalenie, zazdrośc, rozpacz)
Jak będzie charakterystyka przezywanej emocji, zarówno pod względem treści jak i siły zależeć będzie od tego, co i jak dalece ważnego jest przedmiotem przeżywania danego człowieka. Właściwoscia emocji jest to, ze swoja trescia i natezeniem odpowiadaja stopniom ważności.