Teoria agresji. Słabą stroną koncepcji psychoanalitycznej jest to że wychodzą one z założeń przyjętych z góry. Dotyczą one utajonych nie dających się sprawdzić procesów psychicznych. Wyróżnia się kilka teorii. Duży wpływ na poglądy na etiologię zachowania przestępczego wywołały teorie nawiązujące do kierunku psycho-analitycznego. Twórcą tego kierunku jest Freud który wyróżnił trzy sfery psychiki człowieka: -Ja (id) to sfera wrodzonych instynktownych popędów i skłonności leżących u podstaw każdego zachowania człowieka, -Ego to uświadomiona osobowość człowieka którą jest w stanie rozwijać i kontrolować, -Super-ego czyli sumienie to nieświadoma sfera zinternalizowanych norm, zakazów i nakazów postępowania. Wg Z. Freuda rzadko zachodzi równowaga między sferami ja (id) i super-ego. między Ja a Super-ego zachodzi zasadnicza sprzeczność ponieważ Ja ma charakter hedonistyczny, domaga się natychmiastowego zaspokojenia popędów. Super-ego stanowi zaś hamulec utrudniający pełną realizacje popędów Ja. Jest więc czymś w rodzaju wewnętrznego podświadomego kontrolera zachowania. Rzadko zachodzi równowag między sferami Ja i Super-ego. częściej znajdują się one w konflikcie. Podświadome konflikty rodzą poczucie winny i stany lękowe. Uzewnętrzniają się zaś w postaci zachowań substytucyjnych rozładowujących podświadome konflikty. W takim sensie każde zachowanie człowieka chociażby najdziwniejsze ma charakter celowy i jest znaczące. Jest ono substytutem lub symbolem wypartych do podświadomości elementów osobowości. Zachowanie przestępne ma charakter substytucji symbolizujący wyparte do podświadomości konflikty. Na przykład bardzo często kradzież nie jest celowym (w sensie świadomym) działaniem aby osiągnąć pewne korzyści majątkowe lecz podświadomym dążeniem do rozładowania poczucia winy przez fakt ukarania. Teoria Lorenza. Za pojawieniem się zachowań agresywnych jest odpowiedzialny instynkt agresji. Jest on wrodzony. Zachowania agresywne wywołane przez instynkt agresji są zdaniem Lorenza, spontaniczne w tym sensie że do ich ujawnienia się nie jest konieczna jakiś określenia sytuacja zewnętrzna. Dzieje się tak ponieważ energia związana z instynktem agresji gromadzi się w centralnych ośrodkach nerwowych i wymaga rozładowania. Teoria Berkowitza. Frustracja wywołuje gniew - emocję specyficzna dla agresji. Reakcja emocjonalna (gniew) wywołuje stan gotowości do zachowań agresywnych. Stan ten nie prowadzi do agresji automatycznie. Aby się ona pojawiła musi wystąpić dostrzeżenie w sytuacji sygnałów wywołujących zachowanie agresywne (przeciwnie do Lorenza). Takimi sygnałami mogą być bodźce kojarzone z uprzednio przeżywanym gniewem lub zachowaniem agresywnym. Stan gotowości do zachowań agresywnych może być wywołany nie tylko przez frustrację. Może go także wywołać utrwalony nawyk agresywnego reagowania. O nasilaniu zachowań agresywnych decydują: - stopień gotowości do tych zachowań (nasilenie gniewu wywołanego frustracją lub siła nawyku agresywnego reagowania), - siła bodźców sytuacyjnych (sygnałów wywołujących bezpośrednio zachowania agresywne). Dwa podstawowe założenia tej teorii to: *stan gotowości do zachowań agresywnych nie prowadzi w sposób nieunikniony do manifestowania tych zachowań. *istnienia znaczenia czynników sytuacyjnych. Teoria Fromma. Zachowanie agresywne dzielimy na: 1obronne zachowania agresywne - agresja obronna - są reakcją na zagrożenia istotnych dla życia jednostki wartości. Przebieg tych zachowań jest zaprogramowany genetycznie, dziedzicznie. Nie oznacza to jednak że pojawią się one spontanicznie - muszą wystąpić sytuacje zagrożenia. 2biologicznie dezadaptacyjna destruktywność i okrucieństwo - nie mają one nic wspólnego z instynktami popędami czy wrodzonymi skłonnościami. Destruktywność i okrucieństwo pojawiają się wówczas gdy społeczne warunki życia człowieka uniemożliwiają mu zaspokojenie władzy. Brak zrealizowania własnych twórczych możliwości zanik samorealizacji wywołuje głębokie poczucie własnej mniejszej wartości a stąd już tylko krok do odmawiania wartości innym ludziom, niszczenia ich i niszczenia tego co oni uważają za wartościowe. Zachowanie obronne agresywne jak i dezadaptacyjne okrucieństwo i destrukcja są wywoływane przez sytuacje zewnętrzne.