139. Pierwsze ssaki, podaj cechy typowe dla ssaków (czaszka, zęby, kończyny)
Ssaki są linią rozwojową owodniowców, która już w karbonie oddzieliła się od pozostałych. Ta linia ssacza - Synapsida - reprezentowana była przez tzw. gady ssakokształtne (prymitywne pelikozaury i nieco bardziej zaawansowane terapsydy). Z jednej grupy terapsydów, zwanych cynodontami wyodrębniły się w późnym triasie ssaki (równowiekowe z dinozaurami). Przejście między terapsydami - ssakami jest bardzo płynne, jako kryterium umowne przyjęto zmiany w budowie ucha środkowego i żuchwy.
Cechy ssaków wyróżniające je od innych grup organizmów:
stałocieplność - metabolizm endotermiczny
ssaki należą do czworonogów, posiadają dwie pary kończyn ustawionych pionowo pod tułowiem (a nie są rozstawione na boki - płazy i niektóre gady), zakończone są zrogowaciałymi pazurami, kopytami, paznokciami. W obrębie pasa barkowego redukcja liczby kości. Kończyny przednie z reguły funkcje podporowe, napędowe kończyny tylne.
tułów ssaków zwraty, a kręgosłup w odcinku tułowiowym nie wygina się na boki jak u gadów czy wczesnych kręgowców
ogon cieńszy i krótszy niż u gadów lub znika całkowicie
szyja - 7 kręgów szyjnych (leniwiec 8-9), pierwszy dźwigacz - połączony z czaszka za pomocą dwóch kłykci potylicznych (pozwala na ruch TAK), drugi to obrotnik (ruchy NIE)
Czaszka/Głowa - zewnętrzne uszy (małżowina uszna), mięsisty i wilgotny nos, wokół oczy rzęsy, na pysku wąsy dotykowe - wibrysy. Mniej kości w czaszce ssaków niż u gadów - np. kilka kości zrasta się w jedną (potyliczna).
Ciało ssaków pokryte sierścią, futrem - charakterystyczne dla nich
Gruczoły, potowe, łojowe, zapachowe
Zęby - posiadają wyspecjalizowane, zróżnicowane uzębienie (są heterodontyczne). Zęby przednie: siekacze i kły (jeden korzeń), zęby policzkowe: przedtrzonowe i trzonowe (dwa lub trzy korzenie).
Typowe jest to, że ssaki mają ścisły zgryz - zęby żuchwy i szczeki górnej pasują do siebie. Wymagało to przebudowy stawu żuchwowego i odpowiedniego umięśnienia go (ruchy żujące). Żuchwa u ssaków z jednej kości - zębowej.
Dwa komplety zębów u ssaków: mleczne i stałe (ze względu na ścisły zgryz)
Mięsiste policzki i wargi zapobiegają wypadaniu pokarmu z pyska.