1. Pojęcie agrobiznesu w szerszym zakresie zostało w Polsce rozpowszechnione, jak szereg innych pojęć ekonomicznych, po radykalnej zmianie systemu gospodarczego na początku lat dziewięćdziesiątych. Wcześniej używano takich określeń jak: gospodarka żywnościowa, gospodarka rolno-żywnościowa, kompleks gospodarki żywnościowej.Za twórców pojęcia agrobiznesu powszechnie uważa się dwóch amerykańskich naukowców: J.H.Davisa i R.A.Goldberga, którzy w pracy wydanej w 1957 r. „A Concept of Agribusiness” przedstawili rozwiniętą koncepcję agrobiznesu. Według nich agrobiznesem jest taki system zintegrowania farmerów amerykańskich z jednostkami ich zaopatrzenia, przetwórstwa i dystrybucji żywności, który pozwala ustanowić skuteczną kontrolę nad wszystkimi wzajemnie od siebie zależnymi ogniwami, od farmy do supermarketu i konsumenta. W polskiej literaturze agrobiznes jest definiowany na trzy sposoby:

• jako wyodrębniony subsystem gospodarki narodowej;

• jako dziedzina aktywności podmiotów gospodarczych;

• jako dziedzina wiedzy i badań naukowych.

Encyklopedia Britannica agrobiznes definiuje jako część współczesnej gospodarki, która obejmuje produkcję, przetwórstwo oraz dystrybucję żywności i produktów pochodnych. Agrobiznes jako subsystem gospodarki narodowej jest złożoną strukturą, zespalającą ze sobą działalność (aktywność) człowieka który bezpośrednio lub pośrednio uczestniczy w wytwarzaniu finalnych produktów żywnościowych, począwszy od pozyskania surowców pierwotnych, a na gotowej żywności na stole konsumenta skończywszy. W strukturach tych poszczególne ogniwa są od siebie niezależne lecz łączy ich społeczny proces wytwarzania żywności w którym powiązania wynikają z ekonomicznych korzyści kształtowanych na zasadach rynkowych.

2. Opisz srtukturę działowo-gałęziową agrobiznesu.

Wewnętrzna strukturza agrobiznesu może być rozpatrywana z punktu widzenia następujących elementów:

1. struktur działowo-gałęziowych,

2. struktur własnościowych,

3. struktur instytucyjno-organizacyjnych.

W skład systemu rozpatrywanego jako struktury działowo-gałęziowe wchodzą:

1. Przemysł wytwarzający środki produkcji dla rolnictwa oraz związane z nimi usługi,

2. Przemysł wytwarzający środki produkcji dla przemysłu spożywczego oraz związane z nimi usługi,

3. Rolnictwo rozumiane jako wytwarzanie surowców do produkcji żywności oraz gotowej żywności,

4. Rybołówstwo, leśnictwo i inne nierolnicze jednostki gospodarcze, które wytwarzają surowce do produkcji żywności oraz związane z nimi usługi,

5. Przetwórstwo rolno-spożywcze obejmujące przemysł spożywczy i rzemiosło spożywcze, wraz z świadczonymi usługami,

6. Obrót surowcami rolnymi oraz finalnymi produktami żywnościowymi, obejmujący zwłaszcza handel hurtowy i detaliczny (sfera marketingu),

Usługi materialne świadczone przez inne gałęzie gospodarki narodowej na rzecz jednostek sfery agrobiznesu (w szczególności usługi transportowe, łączności, budownictwa, nauki, oświaty itp.

3. Wymień podstawowe wskażniki charakteryzujące agrobiznes.

• udział płac w agrobiznesie w ogólnej liczbie pracowników w gospodarce narodowej,

• udział w ogólnej wartości produkcyjnej środków trwałych,

• udział w ogólnej wartości nakładów na inwestycje,

• udział w ogólnej wartości produktu globalnego,

• udział w ogólnej wartości dochodu narodowego,

• udział w ogólnej wartości importu i eksportu,

• udział w ogólnej wartości żywności wartości spożycia z dochodów osobistych,

4.Opisz instytucje agrobiznesu działające w twoim środowisku.

Do najważniejszych instytucji wchodzących w skład agrobiznesu można zaliczyć:

• instytucje integrujące indywidualnych producentów (zespoły producenckie, grupy marketingowe, spółdzielnie zbytu);

• organy samorządu rolniczego (izby rolnicze);

• związki zawodowe rolników;

• kółka rolnicze i związane z nimi branżowe związki producentów rolnych oraz koła gospodyń wiejskich;

• instytucje wspomagające obrót towarowy, czyli rynki hurtowe i giełdy towarowe;

• instytucje zasilające obieg pieniężny, czyli banki udzielające kredyty obrotowe oraz dostawcy udzielający kredyty handlowe;

• instytucje wspomagające proces akumulacji kapitału, czyli banki udzielające kredyty inwestycyjne oraz fundacje wspierające wybrane inwestycje kredytami i dotacjami celowymi;

• instytucje wdrażające instrumenty interwencji państwa do agrobiznesu (agencje: Rynku Rolnego, Własności Rolnej Skarbu Państwa, Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa);

• się dana firma agrobiznesowa (akredytowane jednostki laboratoryjne i certyfikujące);

• instytucje edukacyjne dla młodzieży i dorosłych (szkoły średnie o profilu agrobiznesowym, kursy dokształcające)

• instytucje finansujące edukację w agrobiznesie oraz prowadzące doradztwo (fundacje, ośrodki doradztwa rolniczego, firmy konsultingowe);

• instytuty naukowo badawcze w sferze agrobiznesu ( Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Instytut Ziemniaka);

• instytucje stojące na straży interesów konsumenta (Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta, agencje pozarządowe i stowarzyszenia);

• instytucje życia kulturalnego na wsi (domy kultury, biblioteki);

lokalne organy władzy państwowej i samorządowej (wójt, starosta, wojewoda).

5.Opisz otoczenie agrobiznesu.

Wszystko to co dzieje się poza firmą działającą w agrobiznesie. Otoczenie to tworzą : dostawcy , odbiorcy , konkurenci , kooperanci, państwo ze swoimi instytucjami, banki, firmy ubezpieczeniowe , samorząd terytorialny, służby, jednostki naturalno badawcze.

6. Opisz formy i zakres integracji pionowej.

Obecnie integracja pionowa najczęściej występuje w następującej postaci:

• integracji przez kontrakt;

• integracji przez zawłaszczenie czyli przez własność.

Integracja przez kontrakt polega na systemie umów zarówno z odbiorcami gotowych produktów jak i dostawcami surowców. W Polsce system umów kontraktacyjnych jeszcze do niedawna był mocno rozwinięty i przynosił wymierne korzyści zarówno dostawcom jak i odbiorcom produktów. Często zakłady przetwórcze pełniły rolę integratora dostarczając producentom nasiona, nawozy, pasze treściwe, sprzęt rolniczy który później był spłacany produkcją dostarczaną w określonym terminie, ilości i jakości. System integracji kontraktacyjnej dawał określone korzyści obu stronom uczestniczącym w wymianie handlowej. Rolnicy uzyskiwali gwarancje zbytu swoich produktów a zakład przetwórczy stałość dostaw surowców niezbędnych do nieprzerwanej produkcji. Umowy te wprowadzały niezbędny element stabilności dla wszystkich stron uczestniczących w procesie kooperacji i wymiany. Obecnie ranga umów kontraktacyjnych znacznie się obniżyła gdyż w warunkach nadprodukcji większości surowców rolniczych odbiorcy mogą zaopatrywać się na wolnym rynku dyktując ceny rolnikom.

Integracja przez własność polega na tym, że wielkie firmy przetwórcze lub handlowe kupują ziemię i organizują produkcję surowców rolniczych bądź też dokonują fuzji tych jednostek, które tworzą jednolity ciąg produkcyjny. Przykładem takiej firny działającej w Polsce w latach 80-tych był „Igloopol” jednoczący w jeden organizm produkcję, zbyt, przerób i handel oraz wszelkie usługi związane z wymienioną działalnością. W szczytowym okresie rozkwitu firma ta posiadała 100 tys. ha i zakłady przetwórcze rozsiane na terenie całego kraju.

7.Opisz formy i zakres integracji poziomej.

W warunkach znacznego rozdrobnienia agrarnego polskiego rolnictwa ogromne znaczenie ma integracja pozioma. Może ona przybrać formy stowarzyszeń, związków, spółek lub najczęściej grup producenckich lub marketingowych. Grupę producencką mogą tworzyć rolnicy zajmujący się podobnymi wyrobami (np. mleko, zboże, ziemniaki, wieprzowina). Rolnicy wspólnie zaopatrują się w środki produkcji i sprzedają produkty rolnicze co daje im możliwość wynegocjonowania korzystniejszych cen. Forma ta spotyka się z coraz większym zainteresowaniem tym bardziej że przyjęta przez Sejm w 2000 roku ustawa o grupach producenckich przewiduje w pierwszym okresie wsparcie ze strony budżetu państwa.

8.Opisz funkcję rolnictwa.

• tworzenie PKB obecnie wkład 6 %

• produkcja żywności dla społeczeństwa

• produkcja surowców do produkcji

• rynek zbytu dla poza rolniczych jednostek gospodarczych

• kształtowanie równowagi rynkowej

• rolnictwo jako uczestnik wymiany międzynarodowej

• rolnictwo jako żródło siły roboczej

• akumulacyjna funkcja rolnictwa

9. Wkład rolnictwa w tworzenie PKB i sposoby jego obliczania.

Produkt krajowy brutto (PKB) stanowi różnicę między wartością globalną (sumą wszystkich wyrobów i usług wytworzonych w gospodarce narodowej) a zużyciem pośrednim (koszty materiałów, surowców, energii). W miarę rozwoju gospodarczego udział rolnictwa w tworzeniu PKB ulega zmniejszeniu.Udział rolnictwa w tworzeniu PKB jest ważnym miernikiem zmian działowo-gałęziowej struktury gospodarki narodowej. Prof. A. Woś twierdzi, że szacunki udziału rolnictwa w tworzeniu PKB są zazwyczaj obarczone błędem, wynikającym ze stosowanego systemu cen..

. Na wielkość wskaźnika PKB ma również wpływ sposób liczenia. W 1991 roku został zmieniony system rachunków narodowych. W Polsce przeszliśmy z Material Product System (MPS) na System of National Accounts (SNA). Różnice pomiędzy nimi są bardzo istotne, szczególnie w odniesieniu do rolnictwa. SNA zaniża produkt brutto rolnictwa dlatego, że nie uwzględnia w pełni autokonsumcji. Ma to jednak wielkie znaczenie w Polsce, gdzie udział sektora chłopskiego jest relatywnie duży. Przejście z MPS na SNA zmieniło wymiar mierników udziału rolnictwa w tworzonym PKB. W wyniku przejścia z MPS na SNA Polska przesunęła się do grupy państw o relatywnie niskim udziale rolnictwa w PKB. Przyczyna tego zjawiska jest następująca. W systemie gospodarki rynkowej działa mechanizm obniżający względny poziom cen rolnych, w wyniku czego znacząca część wartości dodanej rolnictwa (około ¼) realizowana jest w gałęziach nierolniczych. Ma to źródło w tym, że konkurencyjność wewnętrzna rolnictwa jest zdecydowanie słabsza niż jego otoczenia. W latach dziewięćdziesiątych wartość dodana rolnictwa miała tendencję wyraźnie malejącą (o około19%). Główną przyczyną nie były czynniki produkcyjno-podażowe (tak jak dawniej), lecz czynniki rynkowe tj. trwały spadek popytu na krajową produkcję rolną. To z kolei miało dwie przyczyny:

• popyt na krajowe surowce rolnicze i gotową żywność malał w wyniku szybkiego wzrostu importu żywności (ocenia się że wzrósł on o 1/3 );

zmniejszyły się, i to radykalnie, dochody dyspozycyjne rodzin biedniejszych, które charakteryzują się wysoką dochodową elastycznością popytu na żywność.Miernik udziału rolnictwa w tworzeniu PKB ma również wymiar polityczny.

10. Opisz czynniki produkcji w agrobiznesie.

• Do rozpoczęcia i kontynuowania każdej działalności gospodarczej niezbędne są określone zasoby. Za takie uważamy wszystkie czynniki (składnik) materialne i niematerialne (osobowe), które biorą udział w procesie wytwarzania dóbr i usług. Czynniki te nie zużywają się w jednym procesie (cyklu) wytwórczym lecz uczestniczą w wielu procesach i zużywają się stopniowo, przenosząc swoją wartość na nowo wytworzone dobra i usługi w wielkości proporcjonalnej do rzeczywistego zużycia.

Żadnego produktu nie da się wytworzyć przy użyciu tylko jednego czynnika. W każdym procesie wytwórczym uczestniczy wiele czynników, w związku z czym produkcja jest funkcją wielu zmiennych. Narzędziami agregacji poszczególnych składników są produkt, nakłady i ceny. Zagregowana funkcja produkcji przybiera więc następującą postać:

Produkcja = f {ziemia, praca, kapitał, surowce, wiedza techniczna, zarządzanie}

ZIEMIA

Wszystkie te czynniki są wobec siebie współzależne i substytucyjne. To sprawia, że analiza funkcyjna jest w praktyce zadaniem złożonym. Pomimo postępu technicznego podstawowym czynnikiem produkcji w rolnictwie była, jest i będzie ziemia. Stanowi ona dla produkcji rolniczej niezastąpione przestrzenne i przyrodnicze środowisko. W przedsiębiorstwach rolniczych ziemia odgrywa podwójną rolę: jest zarówno miejscem produkcji jak i czynnikiem produkcji.

Praca jako czynnik produkcji

Praca jest to celowa działalność człowieka, polegająca na przekształcaniu dóbr przyrody i przystosowaniu ich do zaspokajania potrzeb ludzkich. Z pracą wiąże się pojęcie siły roboczej, przez którą rozumiemy sumę umiejętności, jakimi człowiek rozporządza w pracy produkcyjnej i nieprodukcyjnej. Dzięki sile roboczej powstaje produkcja. Gdy siła robocza łączy się z przedmiotami i środkami produkcji rozpoczyna się proces produkcji. Powszechnie uważa się, że wielkość zatrudnienia w rolnictwie świadczy o poziomie rozwoju gospodarczego. Francuski ekonomista J.Fourastie wyróżnia trzy fazy zatrudnienia w poszczególnych działach gospodarki narodowej: w rolnictwie, przemyśle i usługach. Uważa on, że pierwsza faza rozwoju społecznego - cywilizacja rolnicza (zatrudnienie w rolnictwie około 80%) przechodzi w cywilizację industrialną, przejściową (ludność rolnicza stanowi 10-20% zatrudnionych), a następnie faza industrialna przechodzi w fazę dominacji usług (zatrudnienie w rolnictwie spada poniżej 10%). Zatrudnienie w rolnictwie rozumiane jest jako fakt pracy w tym dziale, jako liczba zaangażowanych w produkcji rolniczej, bądź jako ilość pracy wydatkowanej na produkcję w rolnictwie. Zasoby pracy w przedsiębiorstwie można scharakteryzować ilościowo i jakościowo. Charakterystyka ilościowa polega na określeniu liczby osób czynnych lub potencjalnie czynnych w przedsiębiorstwach agrobiznesu. Jakościowa ocena uwzględnia kwalifikacje i umiejętności zawodowe pracowników, ich motywację i przedsiębiorczość. Człowiek jako zasób pracy występuje w przedsiębiorstwie w podwójnej roli. Z jednej strony jest on podmiotem wszelkiej działalności, a z drugiej reprezentuje sobą określoną siłę roboczą rozumianą jako potencjalna zdolność do wykonywania pracy. W tym znaczeniu jest on czynnikiem wytwórczym, podobnie jak maszyny, urządzenia, budynki. Siła robocza, jak wszystkie inne czynniki, zużywa się w procesie produkcji i podlega odtworzeniu, a więc musi być opłacana.

Techniczna wydajność pracy jest to stosunek ilości wykonanej pracy w jednostkach naturalnych do poniesionych nakładów pracy przez jednego człowieka lub zespół ludzi.

Ekonomiczna wydajność pracy żywej - oznacz wartość produkcji wytworzonej w jednostce czasu przez jednego człowieka lub zespół ludzi

Społeczna wydajność pracy, inaczej produktywność pracy, określa ile dany człowiek wytworzył produkcji w ciągu roku.

Kapitał

Kapitał jako czynnik produkcji bywa różnie definiowany w zależności od pochodzenia, przeznaczenia i rodzaju. W sensie księgowym kapitał (fundusze) to źródło pochodzenia majątku (pasywa). Przez kapitał w sensie ekonomicznym rozumiemy natomiast ogół dóbr materialnych i zasobów finansowych przedsiębiorstwa wykorzystywanych do dalszego ich pomnażania. Przyjęto również uważać, że wszystkie materialne składniki potencjału przedsiębiorstwa, poza ziemią są środkami kapitałowymi. Stanowią one główną część majątku przedsiębiorstwa i dzielą się na kapitał produkcyjny i nieprodukcyjny. Do środków nieprodukcyjnych należą w rolnictwie: budynki i urządzenia mieszkalne oraz urządzenia społeczne (świetlice, przedszkola, ambulatoria itp.). Służą one zaspokajaniu potrzeb ludności związanej z rolnictwem. Środki produkcyjne to takie, które biorą udział w procesach produkcji lub umożliwiają jej prowadzenie, np. ciągniki, kombajny, obory, stodoły).

Kapitał dzieli się na środki trwałe i obrotowe. W skład środków trwałych w gospodarstwie rolnym wchodzą:

1. ziemia ( nie jest wyceniana i nie wlicza się jej do wartości środków trwałych);

2. budynki i budowle;

3. melioracje;

4. maszyny i narzędzia rolnicze;

5. mechaniczne środki transportu

6. eksploatowane uprawy wieloletnie;

7. zwierzęta pociągowe i dorosłe;

8. urządzenia biurowe i inne ;

ORGANIZACJA

Ostatni czynnik należy rozumieć dość szeroko, gdyż pod tym pojęciem rozumiemy również zarządzanie, wiedze, umiejętności niezbędne do rozwijania przedsiębiorczości. Rola tego czynnika obecnie jest tym większa, gdyż przy minimalnych nakładach może on przynieść wysokie efekty.

---