Psychologia kryzysu
Interwencja kryzysowa osób zgwałconych i wykorzystywania seksualnego dzieci:
Na temat wykorzystywania seksualnego dzieci utrzymuje się wiele mitów. Te mity zostały przedstawione przez WALTERSA. Oto mity:
Istnieje tabu we wszystkich kulturach związane z wykorzystywaniem seksualnym dzieci i w każdej kulturze jest to zabronione. Tymczasem już w starożytnym Egipcie były aprobowane takie związki.
Dziecko zrodzone ze związku kazirodczego jest nienormalne i w tym przypadku zalecana jest aborcja. Tymczasem Walters stwierdził, że nie jest to regułą bo nie muszą być upośledzone choć zdarza się to często.
W większości przypadków człowiek obcy wykorzystuje seksualnie dziecko. Tymczasem w większości przypadków to znajomi, ktoś bliski z rodziny albo sąsiad ,często ojciec.
Dziewczynki i chłopcy są wykorzystywani w równym stopniu. Tymczasem ofiarą wykorzystywania seksualnego pada większość dziewczynek-3/4 dziewczynek i 1/3 chłopców.
Zarówno kobiety jak i mężczyźni wykorzystują seksualnie. Tymczasem to głównie mężczyźni wykorzystują seksualnie dziewczynki.
Im niższy poziom ekonomiczny rodziny tym częstsze przypadki wykorzystywania seksualnego. Tymczasem nie jest to zależne od poziomu materialnego rodziny.
Wyjątkowo rzadko zdarza się by ojciec wykorzystywał seksualnie więcej niż jedno dziecko. Tymczasem dzieci są po kolei wykorzystywane i wyjątkiem jest wykorzystywanie tylko jednego dziecka.
Gdy córka jest wykorzystywana seksualnie matka jest zazwyczaj tego nieświadoma. Tymczasem matka jest przeważnie świadoma i często przyczynia się do tego pozostawiając córkę z ojcem. Gdy sprawa wychodzi na jaw zwykle chce ona usunąć córkę z domu. Niektóre matki traktują to w kategoriach, że znalazł sobie kogoś młodszego i traktują córkę jak rywalkę.
Gdy dziecko zostanie wykorzystane seksualnie to przyczyna tego tkwi w relacjach pomiędzy sprawcą a dzieckiem. Tymczasem przyczyna tkwi w osobowości sprawcy.
W większości przypadków sprawca seksualnego wykorzystywania dziecka jest osądzony i skazany. Naprawdę zdarza się to jednak raczej rzadko z wielu przyczyn-nie zgłasza się tego na policję, a jeśli dojdzie już do oskarżenia to proces nie przebiega dobrze bo dzieci nie są dobrymi świadkami.
Każdy ojciec wykorzystujący seksualnie dziecko musi być chory psychicznie. Tymczasem większość ojców wykorzystujących seksualnie dziecko poprawnie funkcjonuje w swoich środowiskach pracy, są często szanowanymi obywatelami.
Seksualnie wykorzystywane dziecko to przypadek łatwy do leczenia. Tymczasem to niezwykle trudna sprawa.
Predyktory wykorzystywania seksualnego :
-słaba więź emocjonalna z matką ponieważ gdyby więź była dobra to nie doszło by do tego wykorzystania.
-sprawca widzi w swoich fantazjach erotycznych siebie z dziećmi
-sprawcy mają zaburzenia w sferze poznawczej i uważają iż społeczeństwo wkrótce przekona się, że życie seksualne z dziećmi jest dobre
-uważają, że współżycie z dzieckiem to dobry sposób przygotowania do życia dziecka
Typologia pedofilów:
Już Freud zauważył, że istnieją dwa typy osób wykorzystujących seksualnie dzieci.
MOHR i jego współpracownicy podzielili pedofilii z uwagi na wiek. Wyróżnili oni : dorastających dla których znamienne było opóźnienie w rozwoju fizycznym i emocjonalnym ; przestępców w wieku średnim u których zaznaczyła się regresja ,oni jakby cofnęli się w swoim rozwoju a przyczyną tego cofnięcia były niepowodzenia w życiu społecznym i seksualnym , nie umieli rywalizować ze swoimi rówieśnikami i Mohr twierdził, że większość z nich nie popełni więcej czynu przestępczego; starsi pedofile po 50- ce i ich czyny przestępcze interpretowane są jako reakcja na izolację i takie zainteresowania tkwią w nich przez całe życie to są zboczeńcy wg FREUDA.
Zacznijmy od psychopatów, osób z zaburzoną osobowością, którzy wykorzystywali seksualnie dzieci w związku ze swoim nieuporządkowanym życiem seksualnym: osoba o zaburzonej osobowości typu antyspołecznego nie ma związku emocjonalnego z partnerem, brak porządku w życiu seksualnym brak zasad moralnych więc biorą to co mają pod ręką czyli dziecko.
Niektórzy twierdzą ,że podatną glebą dla pedofilii jest sposób socjalizacji mężczyzn.- mężczyźni mają nie płakać , nie mogą pokazywać uczuć. Często mówi się też chłopcu mówi, że partnerka ma być młodsza i słabsza. Czasem używanie dziecka jest przypadkowe z powodu-utrata żony, rozpad małżeństwa, nadużywanie alkoholu. Dziecko służy tu tylko jako substytut kobiety dorosłej.
Jest również powiązanie pomiędzy czynnikami sytuacyjnymi a różnorodnymi zaburzeniami osobowości.Np. powiązanie stresu z zaburzoną osobowością powoduje, że wybiera się często dziecko jako partnera.
WEST wyodrębnił dwa typy przestępców wykorzystujących seksualnie dzieci: typ zafiksowany i typ regresyjny.
Pierwszy typ tylko i wyłącznie interesuje się dziećmi do końca życia i unika kontaktów seksualnych z dorosłymi bo nie przynoszą mu zadowolenia. Towarzyszy mu poczucie mniejszej wartości.
Typ regresyjny : jego zachowanie nosi ślady regresji do wcześniejszych faz. Woli dorosłych partnerów. Nawiązuje kontakty seksualne z dzieckiem gdy nie ma dorosłego partnera lub gdy kontakt z dorosłym partnerem zagraża jego poczuciu kompetencji. Czyn przestępczy poprzedza kryzys psychologiczny. Ten kryzys może być wywołany trudnościami społecznymi lub rodzinnymi, seksualnymi, zawodowymi. Ponieważ postępuje nietypowo łamie swój system wartości etycznej czyli ten przestępca tego typu ma szansę na poczucie winy. Wiadomo, że w kryzysie psychologicznym postępuje się czasem nietypowo a objawem jest wykorzystywanie dziecka.
Przestępca typu zafiksowanego bierze ofiarę która jest pod ręką, jest ona obca. Przestępca regresyjny wybiera osoby bliskie. Regresyjni są to głw. heteroseksualiści a w grupie zafiksowanej jest tendencja do wykorzystywania chłopców.
DZIECKO JAKO OFIARA UCZESTNICZĄCA- koncepcja ( GROTE):
Od lat 70tych XX wieku zaczęto zwracać uwagę, że ofiara może być w jakiś sposób odpowiedzialna za zbrodnię, której na niej dokonano. Tym zajmuje się wiktymologia. Jest to nauka o współuczestnictwie ofiar w przestępstwie. Wyodrębniono pewne kategorie ofiar w związku ze zbrodnią pedofilii :
Nieuczestnicząca ofiara- występuje wstręt do czynu i przestępcy, ofiara w żaden sposób nie przyczyniła się do przestępstwa.
Ukryta ofiara- są to osoby, które z powodu pewnych predyspozycji częściej niż inni stają się ofiarami.
Prowokacyjna ofiara- odgrywa decydującą rolę w przestępstwie. Albo prowokuje przestępcę lub stwarza sytuację prowadzącą do przestępstwa. Często robią to młode dziewczęta prowokując przestępcę.
Uczestnicząca ofiara- w niektórych przypadkach jest pasywna albo nawet współpracuje z przestępcą.
Nieprawdziwa ofiara- nie jest w istocie ofiarą zbrodnii popełnionych przez inną osobę gdyż godziła się na to, jest tylko ofiarą własnego postępowania, nie broniła się.
Udowodniono, że w przestępstwach dotyczących dzieci ofiara znała się z przestępcą. U dziecka występuje ciekawość życia seksualnego, która może zostać wykorzystana przez osobę dorosłą.
Dzieci nie postrzegają życia seksualnego jak dorosły więc przestępstwo na nich może wydać im się ciekawe, ekscytujące. Wśród ofiar często są nadmiernie aktywne dzieci, zwracające na siebie uwagę u przestępców.
Psychoanalityczne poglądy na temat pedofilii:
Freud podkreśla, że jeżeli dzieci są tylko substytami kontaktu seksualnego to sprawcy nie są pedofilami, nie można u nich wykryć wielkich patologii. Czyli jeśli ktoś bierze tylko dziecko pod rękę to nie ma u niego wielkich psychopatologii. Freud zauważył wysoki wskaźnik wykorzystywania seksualnego u służących i gwałcicieli. Są to osoby, które mają wysoki dostęp do dzieci. Freud stwierdził, że tendencje perwersyjne rodzą się w okresie wczesnego dzieciństwa. Każdy z nas może być kanibalem czy kazirodcą-to tkwi w nas. Natomiast perwersja w życiu dojrzałym wskazuje na kontynuację infantylnych wzorów i infantylnego zachowania seksualnego. Freud stwierdził, że perwersja to alternatywa do nerwicy. Tendencje perwersyjne ulegają represji w toku rozwoju, stają się nieświadome. Podświadome fantazje neurotyków zawierają właśnie takie elementy seksualnego wykorzystywania dzieci.
Freud podkreśla, że pedofilia wynika z nierozwiązanego kompleksu Edypa. Człowiek ma problemy w nawiązywaniu kontaktów z osobami płci przeciwnej. Następuje regres do prymitywnych form seksualnych. Szczególny rodzaj infantylnej seksualności może być zdeterminowany przez doświadczenia. Wg Freuda wybór obiektów seksualnych jest efektem seksualności uzyskanej we wczesnym okresie życia.
FERICHEL podkreśla, że perwersje to wynik nie rozwiązanych konfliktów z wczesnego dzieciństwa. Perwersyjne fantazje mają charakter obronny, służą jako symboliczny sposób kierowania doświadczeniami z dzieciństwa. Istotny motyw to pragnienie zadawania bólu, to odzwierciedla wrogość. Obiekt jest ofiarą.
STOLLER twierdzi, że u pedofilii występuje poczucie mniejszej wartości, które jest powiązane z pragnieniem dominacji. Nie umieją nawiązać kontaktu z osobą dorosłą dlatego zwracają się ku dzieciom. Nad dziećmi łatwiej zapanować. Stoor wskazuje, że związek z osobami dorosłymi może zostać zerwany w wyniku choroby, śmierci lub separacji. Właśnie te doświadczenia mogły spowodować powrót do wcześniejszych form rozwoju.
Jest taka koncepcja, że wybiera się dziecko tej samej płci jako obiekt homoseksualny dlatego, że to dziecko w jakiś sposób symbolem jego z okresu dzieciństwa. Kochając chłopca mężczyzna podziwia kogoś kim sam chciałby być lub był tym kimś, może chcieć przez to dziecko skompensować swoje własne trudne doświadczenia z dzieciństwa, swoje niepowodzenia.
SKUTKI WYKORZYSTYWANIA SEKSUALNEGO :
1.Wykorzystywani seksualnie w dzieciństwie często sami później wykorzystują dzieci w życiu dorosłym. Niektórzy tłumaczą to jako inprinting- te pierwsze kontakty seksualne działają na zasadzie drukowania, są potem powtarzane. EISMANN stwierdził, że wielu przestępców seksualnych było wykorzystywanych przez swojego ojca. Przez co zachowanie seksualne było dla nich specyficzną lekcją jak powinni się zachować. Eismann stwierdził, że zachowanie przestępców to nie jest wybór
świadomy tylko raczej patologiczna reakcja na wczesne wykorzystanie seksualne. Przestępcy nie dostrzegają innej możliwości wyboru i droga przestępstwa jest dla nich jedyna. Terapeuta, który pracuje z przestępcami seksualnymi nie powinien nigdy zapomnieć, że w przeszłości oni byli ofiarami.
Wykorzystywanie seksualne w okresie dzieciństwa prowadzi również do wzmożonej liczby samobójstw. Wielokrotnie częściej popełniają oni akty samobójcze : 9 razy częściej gdy włączymy w to autodestrukcję, próby samobójcze. Szczególnie często zależność tą notuje się u mężczyzn.
Dziewczęta wykorzystywane seksualnie w dzieciństwie prowadzą swobodne, bujne życie seksualne i również mają tendencję do seksualnego wykorzystywania dzieci.
RUSSEL przebadał 930 kobiet. Okazało się, że statystycznie częściej osoby wykorzystywane seksualnie w dzieciństwie padały ofiarą gwałtów. Skutki wykorzystywania seksualnego zależne są bardzo od wsparcia rodziny i od sposobu zmagania się z trudnościami i od tego jak została udzielona pomoc. Brak wsparcia rodziny po ujawnieniu przypadku wykorzystywania seksualnego w znaczącym stopniu koreluje z obniżeniem satysfakcji z życia seksualnego, z niepowodzeniami w życiu seksualnym.
SELIGMAN twierdzi, że wykorzystywanie seksualne w dzieciństwie prowadzi do syndromu wyuczonej bezradności. Dzieje się to dzięki temu, że ujawnia się tu proces wewnętrznej, stałej i globalnej atrybucji negatywnych wydarzeń na okoliczności zewnętrzne. Czyli człowiek nie ma kontroli nad danymi wydarzeniami, przypisuje przebieg tych wydarzeń doświadczeniom zewnętrznym : Dziecko doznało brutalnych doświadczeń spowodowanych przez siły zewnętrzne i to wykorzystanie prowadzi do syndromu wyuczonej bezradności. U tych kobiet jest także niskie poczucie własnych wartości i słabe przystosowanie społeczne.
RUSSELL stworzył model w nawiązaniu do gwałtu ponownego stania się ofiarą. Jest to powiązanie pomiędzy byciem ofiarą wykorzystywania seksualnego a byciem ofiarą gwałtu. Dzieje się tak gdyż:
traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa doprowadzają do tego, że kobiety prowadzą swobodne życie seksualne, mają wielu partnerów. Czyli jest potencjalnie większa możliwość stania się ofiarą gwałtu.
dla wielu takich kobiet seks kojarzy się z brutalnością, przemoc traktują jako coś normalnego, mogą akceptować siebie w roli ofiary.
nie wiedzą komu zaufać gdyż jakaś bliska osoba w dzieciństwie już wykorzystała to zaufanie, są bezradne.
Takie kobiety są często napiętnowane od dzieciństwa jeśli sprawa wyszła na jaw. Wiąże się to z nadużywaniem alkoholu i narkotyków co powoduje, że łatwiej padają ofiarom gwałtów.
GWAŁT
Jest tu wiele mitów podobnie jak przy wykorzystywaniu seksualnym, zniekształcają one obraz rzeczywistości. Mity:
Liczba gwałtów i aktów przemocy seksualnej jest wyolbrzymiana. Tymczasem jest to zjawisko bardzo powszechne. Z badań amerykańskich wynika, że od 13 do 22 % kobiet zostało zgwałconych. Centrum Praw Kobiet w Polsce ujawnia, że tylko około 23% gwałtów zostaje zgłoszona.
Gwałt jest zbrodnią namiętności, jednorazowym aktem zmierzającym do zaspokojenia seksualnego. Tymczasem większość aktów jest planowana, popełnia się je z premedytacją. Gwałt jest aktem przemocy a nie zaspokojenia seksualnego. Większość gwałcicieli przyznaje się do posiadania łatwo dostępnych partnerów więc nie chodzi tu o seks tylko o przemoc.
Najczęściej gwałty dokonują się poza domem, późną nocą i w ciemnych ulicach i jeśli kobieta siedzi w domu to jest bezpieczna. Prawda jest taka, że większość gwałtów jest w mieszkaniach a Centrum Praw Kobiet w Polsce wskazuje, że jedynie 9% gwałtów ma miejsce poza domem. Kobiety gwałcone w domu i miejscu pracy rzadko zgłaszają to na policje.
Gwałty na kobietach są zazwyczaj popełniane przez osoby obce. Tymczasem zdaniem Centrum Praw Kobiet w Polsce w 83% przypadków sprawcami gwałtów są osoby, które kobieta zna i im ufa. W 20% są to kochankowie a w 33% mężowie. W cytowanych przez IRENĘ POSPIESZYL badaniach wynika, że 51% kobiet jest zmuszanych do uprawiania seksu z partnerem. Dla kobiet skutki gwałtów są szczególnie dotkliwe w przypadku gwałtów dokonanych przez mężów lub stałych partnerów gdyż wymaga to przepracowania całego stosunku do związku i siebie samego.
Tylko młode kobiety w mini spódniczkach są gwałcone. Tymczasem nie tylko bo atrakcyjność kobiet nie ma tu znaczenia.
Gdyby kobieta nie stawiała oporu i nie została pobita to gwałt by nie miał miejsca. Tymczasem sprawcy używają broni, grożą ale jeśli nie ma śladów przemocy to nie oznacza, że kobieta nie została zgwałcona. Niecałe 0,5 % kobiet w Polsce uzyskuje gratyfikację na drodze sądowej
Gwałciciel ucieknie jeśli kobieta będzie się bronić. Tymczasem opór czasem pobudza przeciwnika i może być przyczyną większej brutalności.
Gwałciciele nie będą gwałcić jeśli będzie zalegalizowana prostytucja. Tymczasem gwałt nie jest czynem typu seksualnego i w wielu przypadkach to środek wyładowania agresji.
Ci, którzy gwałcą cierpią na zaburzenia psychiczne lub są umysłowo upośledzeni. Tymczasem nie można tego poznać po wyglądzie zewnętrznym, są często szanowanymi pracownikami. Gwałciciele choć mają pewne defekty osobowościowe ale wielu z nich zajmuje dobre miejsce w społeczeństwie. Jedynie 5% jest zaburzonych psychicznie.
Mity na temat gwałtu bardzo wpływają na przebieg interwencji gdyż w specyficzny sposób modyfikują postawy do gwałconego i przestępcy i do rodziny ofiary.
Reakcje ofiary dotyczące gwałtu:
Można wyróżnić 3 fazy u ofiar:
Ostra faza - wg SUTHERLAND jest to przerażenie, lęk przed zwierzeniem się komuś bliskiemu. Trwa od 5 godzin do 2 tygodni.
Faza pozornie uporządkowana gdzie pojawiają się próby zapomnienia, usiłowanie znalezienia wyjaśnienia, próby racjonalizacji. Pojawia się ta faza 2, 3 tyg. po gwałcie.
Depresja. Jest tu narastający gniew wobec sprawcy a jednocześnie poczucie winy.
Fazy te zostały nazwane przez HOLSTROM syndrom urazu gwałtu. Jest tu wstyd, szok, strach i upokorzenie, poczucie winy. Pojawiają się także objawy somatyczne w postaci bólu głowy, żołądka. Ofiary odczuwają potrzebę reorganizacji całego życia, zmiana miejsca zamieszkania, pojawia się lęk, że ktoś przyjdzie.
BROWN i współpracownicy przedstawili model trójfazowy reakcji na gwałt:
Odrętwienie i szok
Faza dezorganizacji- pojawiają się stany lękowe, depresja, niezdolność do pracy i sprostania obowiązkom. Jest też podwyższone ryzyko popełnienia samobójstwa, zażywania leków na uspokojenie, zaczyna się nadużywanie alkoholu. Ta faza może trwać miesiącami. Człowiek czuje się też upokorzony, wściekły, lęk o własną przyszłość.
Faza rozwiązania poprawnej integracji- ta faza może trwać latami.
Wiele kobiet nie wie, że jest gwałconych i dowiaduje się o tym dopiero z programów telewizyjnych.
REAKCJE RODZINY OFIARY :
Z badań wynika, że wiele związków się rozpada. W Ameryce od 50% do 70% kobiet rozwodzi się po gwałcie lub traci przyjaciół.
W większych miastach miejscem gwałtu są mieszkania a ważnym miejscem gwałtu są samochody bo wiele kobiet jeździ „okazjami”.
Z amerykańskich badań gwałtów najczęściej dokonuje się w nocy między 20 a rano.
Badania przeprowadzone w USA w Plougham gwałt ma głw miejsce w domu ofiary i jest to przygodna znajomość bo poznają się najczęściej na ulicy, do gwałtu dochodzi między 20 a 8 rano i najczęściej w sobotę. Najwięcej gwałtów jest w maju i wrześniu.
Ofiary gwałtu mają najczęściej od 16 do 25 lat i są to najczęściej kobiety samotne- bo same podróżują, same chodzą, zawierają znajomości z mężczyznami. Najczęściej ofiarami są niezamężne kobiety i studentki.
Wg badań ADLERA większość gwałtów jest planowana z góry.
Typy gwałcicieli:
Power- gwałcący dla siły, pragnie udowodnić, że jest mężczyzną poprzez poddanie kobiety mękom. Ma takie cechy charakterystyczne:
odczuwa lęk przed homoseksualizmem
stara się wzbudzić w swojej ofierze podniecenie seksualne, chce by była zadowolona
steruje tak ofiarą aby poprzez nią spełnić swoje erotyczne fantazje
może być impotentem i kieruje tak ofiarą aby mu pomogła
dyktuje ofierze co ma robić- każe jej mówić że jest wspaniały itp.
Podejmuje żywą konwersację
Zadaje pytania natury osobistej aby stworzyć intymną atmosferę
Ujawnia potrzebę bycia akceptowanym przez ofiarę
Może mieć wyższe wykształcenie
Jego rodzina może znajdować się w kryzysie
Ma poczucie winy.
Nie jest brutalny, on tylko albo przytrzymuje ofiarę ale nie zadaje jej ciosów, ran albo straszy ją werbalnie. Pragnie aby ofiara doznała podniecenia seksualnego bo wtedy nie będzie podglądać. Uważa się za zwykłego człowieka a prawdziwi gwałciciele to wg niego są nienormalni.
Gwałciciel doznający gniewu- bije ofiarę, drze na niej ubranie, wulgarny, jest przeważnie społecznie izolowany, żyje w świecie seksualnych fantazji, w przeszłości nadużywał alkoholu, ma niski poziom tolerancji na frustrację.
Sadystyczny gwałciciel- zadaje fizyczny i psychiczny ból ofierze, podporządkowuje sobie ofiarę i torturuje ją, wyładowuje swoją wrogość na ofierze, w życiu zawodowym może odnosić sukcesy. Często porywa dzieci, może niszczyć ciało ofiary, jest tu pragnienie dominacji a nie spełnienia seksualnego.
COEN wyróżnił 4 typy gwałcicieli:
Przestępca, dla którego gwałt jest sposobem wyrażenia gniewu- celem jest fizyczne wyładowanie gniewu. Ofiarą są najczęściej żona i dzieci.
Przestępca kompensacyjny- popełnia gwałt by zaspokoić potrzebę seksualną, pomaga mu w tym agresja. Nie potrafi zaspokoić potrzeb seksualnych w sposób normalny.
Przestępca, dla którego element seksualny miesza się z agresją- zostają tu zaspokojone zarówno potrzeby seksualne jak i potrzeba agresji. Ból ofiary wywołuje podniecenie seksualne.
Przestępca impulsywny- działa bez uprzedniego planu, gwałci gdy tylko nadarza się okazja.
Wielu przestępców twierdzi, że zostało źle potraktowanych przedtem i wyładowuje agresje dokonując gwałtu. Tego typu przestępcy stanowią wg GROTCHA 40% . Sex i agresja zmieszana to 55% , 5% to sex i 5 % to przypadkowi.