Wykład 3
1.Charakterystyka morfologiczna i funkcjonalna kończyny górnej.
2.Elementy szkieletowe kończyny górnej świadczące o jej przystosowaniu do funkcji chwytnej.
Kościec kończyny górnej :
Podstawa tj. obręcz barkowa (obojczyk + łopatka)
Część wolna :
odcinek bliższy (k.ramieniowa),
odcinek środkowy (k.przedramienia)
odcinek dalszy (kości ręki)
Kończyna górna wobec pionowej postawy człowieka służy za narząd chwytny i ma konstrukcję wybitnie dynamiczną.
Kości obręczy barkowej (ossa cingulum membri superioris)
Koniec bliższy obojczyka jest jedynym miejscem, w którym obręcz barkowa łączy się z tułowiem - pozostałe połączenia mają charakter mięśniowy.
Obręcz ta jest niekompletna : otwór przedni wypełnia rękojeść mostka, otwór tylny pomiędzy łopatkami pozostaje niewypełniony .Zapewnia to wybitną ruchomość obręczy w stosunku do tułowia.
1.Obojczyk (clavicula)
odgranicza szyję od klatki piersiowej
część środkowa (trzon) ; powstaje na podłożu błoniastym
koniec bliższy, mostkowy
koniec dalszy, barkowy
kość długa lecz nie ma jamy szpikowej
najwcześniej kostnieje ze wszystkich kości
2.Łopatka (scapula)
tworzy tylną część obręczy, kość płaska
trzon łopatki :
= powierzchnia żebrowa (dół podłopatkowy)
= powierzchnia grzbietowa (dół nad i podgrzebieniowy)
grzebień łopatki
wyr.barkowy
szyjka łopatki
wyr.kruczy
brzegi : przyśrodkowy, górny i boczny : wydrążenie stawowe, guzek podpanewkowy
kąty : górny, dolny i boczny - wydrążenie stawowe, guzek nadpanewkowy
Kościec części wolnej
3.Kośc ramienna (humerus) - kość długa
trzon
= powierzchnia przednia boczna - guzowatość naramienna
= powierzchnia przednia przyśrodkowa
= powierzchnia tylna - bruzda nerwu promieniowego
= brzeg boczny
= brzeg przyśrodkowy
koniec bliższy (głowa kości ramiennej) ,tworzy kąt z osią długą trzonu ok.130*
= szyjka anatomiczna
= guzek większy
= guzek mniejszy
= szyjka chirurgiczna
koniec dalszy - kłykieć kości ramiennej (condylus humeri)
=nadklykieć przyśrodkowy (bruzda nerwu łokciowego - kostka muzykantów /mały palec)
=nadkłykieć boczny
=powierzchnie stawowe : bloczek (k.łokciowa), główka (k.promieniowa)
=dół dziobiasty
=dół wyrostka łokciowego (fossa olecrani)
=dół promieniowy
Kości przedramienia
Kości przedramienia i ramię nie leża w jednej osi lecz tworzą kąt 165-170* zwrócony w kierunku promieniowym. Kość łokciowa jest dłuższa . Kości te łączą się górnymi i dolnymi końcami, zaś przestrzeń pomiędzy nimi zamyka błona międzykostna
4.Kość łokciowa (ulna)
kość długa ,położona po stronie małego palca
trzon (trójgraniasty) :
= trzy powierzchnie ; przednia ,tylna, przyśrodkowa
= trzy brzegi : przedni, tylny, międzykostny (boczny)
koniec bliższy
= wyrostek dziobiasty
= wyrostek łokciowy
= powierzchnie stawowe : wcięcie bloczkowe ,wcięcie promieniowe
= guzowatość kości łokciowej
koniec dalszy
= głowa kości łokciowe : powierzchnie stawowe dla k.nadgrastka i k.promieniowej
(obwód stawowy głowy - circumferentia articularis capitis ulnae)
=wyrostek rylcowaty
5.Kość promieniowa (radius)
kość długa, położona po stronie kciuka
trzon (trójgraniasty)
= trzy brzegi : przedni, tylny i międzykostny ,czyli przyśrodkowy
= trzy powierzchnie : przednia, tylna, boczna
koniec bliższy
= głowa kości promieniowej : dołek głowy, obwód stawowy
= szyjka k.promieniowej
= guzowatość kości promieniowej
koniec dalszy
=powierzchnia stawowa nadgarstkowa : połączenie z kością łódeczkowata i księżycowatą.
= wcięcie łokciowe - powierzchnia stawowa dla połączenia z kością łokciową.
= wyrostek rylcowaty
Kości ręki
W skład ręki (manus) wchodzi zwykle 27 kości, które dzieli się na :
nadgarstek (carpus),śródręcze (metacarpus),palce (digiti)
Kości nadgarstka - dwa szeregi kości bliższy i dalszy
szereg bliższy :
k.łódeczkowata (os scaphoideum)
k.księżycowata (os lunatum)
k.trójgraniasta (os triquetrum)
k.grochowata (os pisiforme)
szereg dalszy :
k.czworoboczna większa (os trapezium)
k.czworoboczna mniejsza (os trapezoideum)
k.główkowata (os capitatum)
k.haczykowata (os hamatum)
Powierzchnia dłoniowa nadgarstka jest wklęsła i wytwarza bruzdę nadgarstka, zaś powierzchnia grzbietowa wypukła pokryta ścięgnami prostowników.
Po stronie łokciowej :k.grochowata i haczyk k.haczykowatej tworzą wyniosłość łokciową nadgarstka (eminentia carpi ulnaris), po str.promieniowej guzek kości łódeczkowatej i guzek k.czworobocznej większej tworzą wyniosłość promieniową nadgarstka (eminentia capri radialis) .Między obu wyniosłościami rozpięty jest troczek zginaczy, pod którym biegnie kanał nadgarstka (canalis carpi) ,przez który przechodzą ścięgna zginaczy palców i nerw pośrodkowy.
Kości śródręcza
Śródręcze (metacarpus) składa się z pięciu kości długich oznaczonych cyframi I-V
trzon, koniec bliższy (podstawa), koniec dalszy (głowa).
Kości palców ręki
składają się z paliczków, czyli członków palców (phalanges)
cztery palce (II-V) maja po trzy paliczki : bliższy środkowy i dalszy
palec pierwszy (kciuk-pollex) ma tylko dwa paliczki : bliższy i dalszy
budowa jak kości długich : trzon, podstawa, głowa
paliczek dystalny na swym końcu dalszym ma guzowatość paliczka dalszego
Stawy kończyny górnej
Połączenia kostne (stawy i więzozrosty) obręczy barkowej
1.Staw mostkowo-obojczykowy
ma krążek stawowy
więzadła ochraniające staw ,bardzo mocne :
= więzadło mostkowo-obojczykowe przednie i tylne
= więzadło międzyobojczykowe
= więzadło żebrowo-obojczykowe
ruchy w stawie możliwe w trzech kierunkach jak w st.kulistym :
do przodu ,do tyłu, ku górze ku dołowi i ruchy obrotowe dokoła osi obojczyka .
Ruchy ku dołowi ograniczone sąsiedztwem I żebra.
2.Staw barkowo-obojczykowy
czasem ma krążek ,ale niekiedy także jest to połączenie ścisłe - chrząstkozrost
powierzchnie stawowe :
= są nachylone do siebie pod kątem , tak iż koniec dalszy obojczyka leży na wyrostku barkowym
więzadła ochraniające staw :
= więzadło barkowo-obojczykowe
= więzadło kruczo-obojczykowe
= więzadło czworoboczne
= więzadło stożkowate
ruchy w stawie : jak w stawie kulistym ograniczone jednak sąsiedztwem klp.
3.Więzozrosty łopatki
łączą różne części tej samej kości i morfologicznie i czynnościowo różnią się od prawdziwych więzadeł stawowych, są to :
więzadło kruczo-barkowe
= wytwarza sklepienie stawu ramiennego, chroniąc staw ramienny przed wywichnięciem
ku górze
więzadło poprzeczne łopatki górne
= zamyka wcięcie łopatki przez które przechodzi żyła i nerw nadłopatkowy
4.Staw ramienny (articulatio humeri)
staw kulisty
powierzchnie stawowe :
= panewka stawowa (wydrążenie stawowe - szersza u dołu) otoczona obrąbkiem
stawowym, który w górnej części łączy się ze ścięgnem głowy długiej mięśnia
dwugłowego ramienia.
= głowa stawowa (granicę głowy stawowej wyznacza szyjka anatomiczna)
torebka stawowa :
= obszerna ( zachyłek pachowy ),
= cienka bo staw ochraniany mięśniami : podłopatkowym, nadgrzebieniowym,
podgrzebieniowym i obłym mniejszym
= przyczepia się dookoła obrąbka stawowego, tylko w górze nieco dalej obejmując
ścięgno głowy długiej m.dwugłowego ramienia; na głowie przyczepia się na szyjce
anatomicznej, tak iż oba guzki pozostają poza torebką stawową.
więzadła stawowe wzmacniające torebkę :
= więzadło kruczo-ramienne (od wyr.kruczego biegnie do guzków k.ramiennej)
= więzadło obrąbkowo-ramienne
kaletki maziowe
= pochewka maziowa międzyguzkowa (dla ścięgna mięśnia dwugłowego ramienia)
= kaletka podścięgnowa m.podłopatkowego
= kaletka podkrucza
= kaletka podbarkowa
= kaletka mięśnia kruczo - ramiennego
ruchy w stawie (staw kulisty wolny):
= zginanie prostowanie, odwodzenie, przywodzenie, obwodzenie , obrót.
5.Staw łokciowy
staw złożony ,składa się z trzech stawów połączonych anatomicznie i objętych wspólną torebką :
staw ramienno-łokciowy (zawiasowy)
staw ramienno-promieniowy (kulisty)
staw promieniowo-łokciowy bliższy (obrotowy)
Dwa pierwsze współpracują wykonując ruchy zgięcia i prostowania w stawie łokciowym, trzeci zaś, czynnościowo niezależny od nich, wspólnie ze stawem promieniowo-łokciowym dalszym umożliwia ruchy nawracania i odwracania przedramienia.
Staw ramienno-łokciowy
głowa to bloczek kości ramiennej
panewka to wcięcie bloczkowe k.łokciowej
Staw ramienno-promieniowy
głowa to główka k.ramiennej
panewka to dołek głowy k.promieniowej
więzadła wzmacniające w/w stawy :
= więzadło poboczne łokciowe
= więzadło poboczne promieniowe
ruchy w stawie : zginanie ,prostowanie, obrót
Połączenia kości przedramienia
6.Staw promieniowo-łokciowy bliższy (obrotowy)
głowa to obwód stawowy głowy kości promieniowej
panewka to wcięcie promieniowe k.łokciowej i więzadło pierścieniowate (lig.anulare)
więzadło czworoboczne -łączy szyjkę k.promieniowej i dolny brzeg wcięcia promieniowego k.łokciowej, hamując ruchy pronacji i supinacji
7.Staw promieniowo-łokciowy dalszy (obrotowy)
głowa stawu to głowa k.łokciowej
panewka to wcięcie łokciowe k.promieniowej.
krążek stawowy - oddziela jamę stawu promieniowo-łokciowego dalszego od jamy stawu promieniowo-nadgarstkowego.
8.Więzozrost - tzw .błona międzykostna
łączy brzegi międzykostne obu kości
zapobiega przemieszczaniu się kości względem siebie wzdłuż ich osi długiej
stanowi dodatkowy obszar przyczepu mięsni
Oba stawy są czynnościowo sprzężone ,możliwe są ruchy nawracania i odwracania
Stawy ręki
9.Staw promieniowo-nadgarstkowy
staw bliższy ręki - eliptyczny
łączy wyłącznie k.promieniową z szeregiem bliższym k.nadgarstka, gdyż głowa k.łokciowej jest oddzielona od stawu krążkiem stawowym.
panewka stawowa utworzona jest przez powierzchnie nadgarstkową k.promieniowej oraz krążek stawowy.
główka stawowa jest większa od panewki ,utworzona z kości łódeczkowatej, księżycowatej i trójgraniastej
10.Staw śródnadgarstkowy
staw dalszy ręki
w szeregu bliższym główka tego stawu jest od strony promieniowej, w szeregu dalszym od strony łokciowej
jama stawowa szeroko rozgałęziona
Połączenia stawowe szeregu dalszego nadgarstka
stawy międzynadgarstkowe (stawy pomiędzy kośćmi szeregu dalszego)
stawy nadgarstkowo-śródręczne (stawy płaskie)
staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka
= całkowicie odrębny, nie łączy się z innymi
= staw siodełkowy
= pomiędzy kością czworoboczna większą a podstawą I kości śródręcza.
Stawy między kośćmi śródręcza.
- stawy międzyśródręczne - połączone podstawy kości II-V śródręcza (3 stawy) - st.płaskie
Więzadła stawów ręki
Pasma więzadłowe łączące poszczególne kości nie dają się na ogół ściśle odgraniczyć - więzadła bliższego i dalszego szeregu kości nadgarstka są przeważnie wspólne, częściowo przedłużają się na stawy nadgarstkowo-śródręczne. Należy jedynie szczególnie wspomnieć o paśmie więzadłowym troczka zginaczy (retinaculum flexorum), które rozpięte między wyniosłościami promieniową i łokciową nadgarstka zamyka kanał nadgarstka (canalis carpi)
Ruchy ręki :
ruch obrotowe (występują w obu stawach promieniowo-łokciowych)
zgięcie dłoniowe i grzbietowe
odwodzenie łokciowe i promieniowe
ruchy obwodzenia
specyficzne ruchy w stawie nadgarstkowo-śródręcznym kciuka : odwodzenia, przywodzenia, przeciwstawiania (oppositio) i odprowadzenia (repositio)
ruchy przeciwstawiania kciuka umożliwiają pracę z pozostałymi palcami i warunkują chwytne możliwości ręki.
Stawy palców ręki
Stawy śródręczno-paliczkowe II-V (stawy kuliste ograniczone)
głowa to głowy kości śródręcza,
panewki to dołki na podstawie paliczków bliższych
trzeszczki (ossa sesamoidea) wmontowane w ścianę dłoniową torebek stawowych najczęściej kciuka i palca V
ruchy w stawie : zgięcie dłoniowe i grzbietowe oraz odwodzenie i przywodzenie.
Staw śródręczno-paliczkowy kciuka (st.zawiasowy)
Stawy międzypaliczkowe ręki (st.zawiasowe)