dl- medycyna, studia pielęgniarstwo

1. Oględziny miejsca zdarzenia - wstęp

Na miejscu każdego przestępstwa a zwłaszcza przeciwko życiu sprawca pozostawia na miejscu czynu i ciele ofiary mniej lub więcej wyraźne i widoczne ślady lub mikroślady.

Ślady te wskazują, co i w jaki sposób doszło do wydarzeń i zadają kłam ewentualnym odmiennym twierdzeniom. Wszystkie zauważona na miejscu przestępstwa ślady są ważne i znajomość ich pobierania zabezpieczania jest bardzo ważna.

Miejscem zdarzenia nazywamy to miejsce, w którym doszło do przestępstwa, w wyniku działania osób trzecich lub okoliczności wskazują, że mogło dojść do takiego działania.

Na miejscu zdarzenia może znajdować się żyjąca osoba pokrzywdzona lub zwłoki. Jeżeli osoba pokrzywdzona żyje, należy podjąć działania mające na celu ratowanie jej życia i zdrowia.

Najczęściej o znalezieniu człowieka rannego lub nieżyjącego w pierwszej kolejności powiadomiona jest Stacja Pogotowia Ratunkowego. Stąd też na miejscu zdarzenia pierwszy przyjeżdża zespół karetki Pogotowia Ratunkowego z lekarzem i ratownikiem. Dopiero potem zostaje powiadomiona Policja. Czasami bywa odwrotnie. Po zawiadomieniu w Policji zostają uruchomione Wydział Dochodzeniowo-Śledczy,

Wydział Kryminalny, Wydział Techniki i zależnie od potrzeby inne rodzaje służb np. serolodzy, pies tropiący itp. Wezwana zostaje również Straż Pożarna. O zdarzeniu powiadomiony zastaje Prokurator i lekarz.

2. Miejsce przestępstwa

Z punktu widzenia podstawowych zasad kryminalistyki miejsce przestępstwa, w którym została znaleziona żyjąca ofiara lub zwłoki, jest miejscem szczególnym. Doszło tu do działania przestępnego, w którym sprawca pozostawił swoje ślady na miejscu (np. odciski palców, krew) jak również na ofierze. Te ślady muszą być zabezpieczone do dalszych badań.

Stąd podstawową zasadą oględzin miejsca zdarzenia jest to, aby nie doszło do zmiany zastanego stanu faktycznego, gdyż każdy drobny szczegół, przedmiot lub rzecz może w toku postępowania wyjaśniającego nabrać waloru dowodowego.

Zgodnie z art. 207 Kodeksu Postępowania Karnego „ w razie potrzeby dokonuje się oględzin miejsca, osoby lub rzeczy” a art. 209 mówi, że „oględziny zwłok dokonuje prokurator z udziałem biegłego lekarza, w miarę możności z zakresu medycyny sądowej”.

Tego rodzaju postępowanie zgodnie z art. 209 Kodeksu Postępowania Karnego następuje wówczas, jeżeli zachodzi podejrzenie przestępnego spowodowania obrażeń ciała lub śmierci człowieka. Stąd nie wszystkich zdarzenia objęte są postępowaniem prokuratorskim.

Po ustaleniu, że ma miejsce przestępstwo przeciwko zdrowiu i życiu, konieczna jest ocena ogólna rodzaju przestępstwa. Pozwala ona na ustalenie, czy było to np. zabójstwo na tle rabunkowym, na tle seksualnym, nieszczęśliwy wypadek, samobójstwo itp. Te wstępne ustalenia śledcze wyznaczają dalszy sposób postępowania osób biorących udział w oględzinach.

3. Oględziny miejsca zdarzenia

W kryminalistyce przyjmuje się, że oględziny miejsca zdarzenia mogą być

1. w pomieszczeniach zamkniętych; mieszkaniach, piwnicach, strychach, komórkach, stodołach, garażach itp.

2. na trenie otwartym a. polach, łąkach, lesie, drodze, ogrodach itp.

b. na drodze po wypadkach drogowych.

Miejsce zdarzenia warunkuje ewentualne postępowanie zabezpieczające przed działaniem deszczu, śniegu, słońca, przygodnych świadków. Chodzi o to, aby nie doszło do zniszczenia śladów biologicznych lub dowodów rzeczowych. Dlatego też te czynniki zewnętrzne warunkują sposób postępowania uczestników oględzin. W pomieszczeniach zamkniętych przebieg oględzin jest bardziej komfortowy, gdyż nie dochodzi do wpływu czynników atmosferycznych.

4. Zasady postępowania na miejscu zdarzenia

Osoby biorące udział w oględzinach, aby nie nanieść nowych śladów zobowiązane są do ubierania rękawiczek gumowych, ochraniaczy na obuwie lub odzieży ochronnej. W obrębie miejsca oględzin nie wolno jeść, pić, palić papierosów itp. Należy poruszać się tak, aby nie spowodować zatarcia śladów.

Oględziny miejsca zdarzenia dokonuje się w następujących miejscach:

a) oględziny i badanie zwłok,

b) oględziny i badania wokół zwłok i pod zwłokami,

c) oględziny i badania najbliższego otoczenia zwłok,

d) oględziny i badania dalszego otoczenia zwłok.

5. Zadania techników kryminalistyki

Pierwsi na miejscu oględzin przystępują technicy kryminalistyki:

- utrwalają miejsce a przy użyciu aparatu fotograficznego lub kamery,.

- zabezpieczają ślady linii papilarnych,

- zabezpieczają ślady biologiczne,

- wykonują szkic miejsca zdarzenia i dokładny opis miejsca zdarzenia, przedmiotów, narzędzi znajdujących na zwłokach, przy zwłokach i w okolicy zwłok. Sporządzany jest Protokół oględzin zwłok na miejscu ich znalezienia, który jest dowodem w postępowaniu sądowym.

Po zakończeniu pracy techników kryminalistyki do oględzin zwłok przystępuje prokurator z wezwanym na miejsce zdarzenia lekarzem w miarę możliwości medykiem sądowym. Z dokonanych czynności sporządzany jest Protokół oględzin zwłok na miejscu ich znalezienia.

6. Zadania lekarza

W pierwszej kolejności ustala się tożsamość osoby: imię i nazwisko, płeć, wiek. W przypadku nieznanych zwłok dokonuje się szczegółowy opis wyglądu kolory włosów, wyglądu i kształtu twarzy, czoła, brwi, nosa, oczu, nosa, uszu, zębów, brody, zarostu szyi, klatki piersiowej brzucha, krocza, kończyn górnych i dolnych. Poszukuje się znaków szczególnych, blizn, tatuaży.

W następnej kolejności następuje opis ułożenia zwłok na podłożu, w którym określa się dokładnie położenie głowy, tułowia kończyn górnych i dolnych.

Podczas kolejnego etapu dokonuje się oględzin zewnętrznych „powierzchni zwłok”

Skóry na odsłoniętych częściach i ubrania w poszukiwaniu śladów biologicznych, zabrudzeń ziemią, ścianą innymi substancjami. Znalezione ślady zabezpiecza się kolejno oznaczając kolejnymi numerami. Jest to ważna czynność, gdyż zauważone ślady biologiczne w czasie transportu do chłodni mogą zostać zatarte lub zniszczone. Dłonie ofiary zabezpiecza się w workach nylonowych.

Kolejny etap to opis, w co ubrana są zwłoki. Podczas tego opisu zwraca się uwagę na uszkodzenia, rozdarcia, ale także czy nie doszło do podniesienia koszuli, bluzki, ściągnięcia spodni, butów itp.

Na miejscu znalezienia zwłok nie należy ich rozbierać, gdyż nie jest to odpowiednie na rozbieranie i zabezpieczenie odzieży do dalszych nadań. Zwłoki zostaną rozebrane przed sekcją a odzież będzie można jeszcze raz szczegółowo oglądnąć i dobrze zabezpieczyć do dalszych badań.

7. Badanie cech śmierci i określanie czasu zgonu

Następnie przystępuje się do badania niepewnych i pewnych cech śmierci:

1. Określa się temperaturę zwłok na miejscach odsłoniętych i zasłoniętych. W niektórych zestawach kryminalistycznych znajdują się termometry kontaktowe. W taki przypadkach badanie temperatury zwłok przeprowadza się, w co najmniej 5 punktach ciała.

2. Dokonuje się badania stężenia pośmiertnego i podaje się do protokołu, w jakich grupach mięśni ono występuje.

3. Dokonuje się badania plam pośmiertnych i podaje się umiejscowienie, wygląd, barwy i ich wysycenie oraz ucisku się je palcem, aby ustalić czas ich powstania.

Podczas tego badaniu zachodzi konieczność uniesienia odzieży na tułowiu z przodu lub tyłu.

Badania te mają na celu ustalenie czasu zgonu.

Kolejno dokonuje się badania otworów naturalnych zwłok, czy zawierają ciała obce, krew itp.

Podaje się, czy wystąpiło wysychania skóry, czy widoczne są zmiany gnilne i ewentualne przeobrażenia pośmiertne.

Następnie dokonuje się oględzin zewnętrznych skóry w poszukiwaniu obrażeń na odsłoniętych i zasłoniętych ubraniem częściach ciała. Do protokółu podaje się dokładnie opis stwierdzonego obrażenia, jego umiejscowienie, wygląd i wymiary.

Po obróceniu zwłok podaje się, co znajduje się pod zwłokami.

8. Opinia lekarza

Po przeprowadzeniu oględzin zewnętrznych, ustaleniu niepewnych i pewnych cech śmierci, stwierdzeniu obrażeń lekarz wydaje opinię, w której musi odpowiedzieć na podstawowe trzy pytania:

1. Jaki był przypuszczalny czas zgonu?

Na podstawie temperatury zwłok, stężenia pośmiertnego podaje się przypuszczalny czas zgonu. Im upłynął dłuższy czas od chwili zgonu, tym ustalenie czasu staje się trudniejsze.

2. Jaka była przyczyna zgonu?

Na podstawie stwierdzonych obrażeń można ustalić przypuszczalny czas zgonu. Jednak nie zawsze w czasie oględzin stwierdza się obrażenia np. w czasie śmierci z zatrucia lekami, alkoholem itp.

Jednoznaczne ustalenie przyczyny zgonu następuje po przeprowadzeniu sekcji zwłok.

3. Jakie zostało przypuszczalnie użyte narzędzie lub narzędzia,

Na podstawie stwierdzonych obrażeń i znalezionych na miejscu zdarzenia narzędzia lub narzędzi typuje się narzędzie, którym zostały zadane obrażenia.

Jednoznaczne ustalenie narzędzia lub narzędzi następuje po przeprowadzeniu sekcji zwłok lub po badaniach porównawczych.

9. Ślady biologiczne

Podczas oględzin zewnętrznych zwłok na miejscu ich znalezienia zabezpiecza się ślady biologiczne. Są to wydzieliny i wydaliny pochodzące od człowieka. Do nich należą krew, mocz, nasienie, plwocina, wymiociny, kał, śluz, ropa, włosy, brud zapaznokciowy, smółka, odchody połogowe, mleko kobiece, kawałki skóry, kości, narządów, odciski zębów, stóp, butów.

Po zakończeniu oględzin zwłok zwłoki kierowane są prosektorium celem wykonania sekcji zwłok.

10. Oględziny ofiar i zwłok na miejscu wypadku drogowego.

Wypadek drogowy jest innym miejscem jest miejscem szczególnym miejscem przestępstwa, które odbywa się w określonym miejscu:

• na drodze a biorą udział znani uczestnicy:

• samochód lub samochody, kierowca, kierowcy i pasażerowie;

• samochód lub samochody, kierowca i pieszy lub piesi.

O wypadku na drodze w pierwszej kolejności zostaje powiadomiona Stacja Pogotowia

Ratunkowego i Policja. Na miejscu zdarzenia najczęściej pierwszy przyjeżdża zespół karetki Pogotowia Ratunkowego z lekarzem i ratownikiem a potem Policja z Wydziału

Ruchu Drogowego i często wóz Straży Pożarnej. Wezwany zostaje Prokurator i lekarz.

11. Zadania funkcjonariuszy Policji na miejscu wypadku

Funkcjonariusze Policji zabezpieczają miejsce wypadku i zatrzymują ruch samochodów celem zabezpieczenia śladów powypadkowych znajdujących się na drodze i poboczu.

Jeżeli na miejscu wypadku są ranni udzielana im jest pierwsza pomoc i zostają najczęściej przetransportowani do Izby Przyjęć w szpitalu.

Kiedy zostanie udzielona pierwsza pomoc rannym i stwierdzono zgon pozostałych osoby lub osób funkcjonariusze Policji przystępują do zabezpieczania śladów na drodze i ich dokumentowania.

Na drodze zaznacza się ślady hamowania, ślady zarzucania kół, ich kierunek i przebieg, miejsce gdzie stwierdza się ślady odłamków szyb i szkła reflektorowego, lamp kierunkowskazów.

Odnotowuje się ślady pochodzące od podeszwy butów, ślady tarcia odzieży o asfalt, przedmioty lub części ubrania należące do pieszego: buty, okulary, siatki plastikowe oraz ślady biologiczne: krew, włosy, tkanki, kości. Przy wypadkach z udziałem kilku pasażerów lub kilku pieszych konieczne jest zaznaczenie, w którym miejscu te osoby się znajdowała po wypadku. Jeżeli pasażer został odwieziony do szpitala, to miejsce na jedni, na którym leżał należy obrysować kredą.

12. Zadania techników kryminalistyki

Technicy kryminalistyki zapisuję wszystkie stwierdzone ślady na drodze w Protokole oględzin zwłok na miejscu wypadku, nanoszą na szkic z miejsca wypadku i rejestrują na kliszy aparatu fotograficznego.

W zależności od warunków atmosferycznych różnie postępuje się w zabezpieczaniu śladów biologicznych, bo podający deszcz, śnieg, słońce może niszczyć ślady biologiczne.

Zabezpieczenie, ujawnienie, prawidłowe zwymiarowanie i udokumentowanie śladów jest bardzo ważne dla późniejszej rekonstrukcji wypadku drogowego.

Samochód lub samochody biorące udział w wypadku zostają odholowane do szczegółowych badań przez biegłych inżynierów.

13. Oględziny zwłok przez prokuratora i lekarza

Po zabezpieczaniu śladów na jezdni lekarz z prokuratorem przystępuje się do rutynowych oględzin zwłok.

Ustala się tożsamość osoby: imię i nazwisko, płeć, wiek. W przypadku nieznanych zwłok dokonuje się szczegółowy opis wyglądu kolory włosów, wyglądu i kształtu twarzy, czoła, brwi, nosa, oczu, nosa, uszu, zębów, brody, zarostu szyi, klatki piersiowej brzucha, krocza, kończyn górnych i dolnych. Poszukuje się znaków szczególnych, blizn, tatuaży.

Następnie opisuje się ułożenie zwłok na podłożu, w którym określa się dokładnie położenie głowy, tułowia kończyn górnych i dolnych.

Kolejny postępowanie to opis ubrania, w którym w przypadku potrącenia pieszego szczególną uwagę zwraca się na podeszwy butów, zabrudzenia lakierem ubrania.

14. Cechy śmierci

Kolejne badanie to stwierdzenie niepewnych i pewnych cech śmierci:

1. Określa się temperaturę zwłok na miejscach odsłoniętych i zasłoniętych.

2. Dokonuje się badania stężenia pośmiertnego i podaje się do protokołu, w jakich grupach mięśni ono występuje.

3. Dokonuje się badania plam pośmiertnych i podaje się umiejscowienie, wygląd, barwy i ich wysycenie oraz ucisku się je palcem, aby ustalić czas ich powstania

Badania te mają na celu ustalenie czasu zgonu.

Kolejno dokonuje się badania otworów naturalnych zwłok, czy zawierają ciała obce, krew itp.

15. Opinia lekarska

Po przeprowadzeniu oględzin zewnętrznych, ustaleniu niepewnych i pewnych cech śmierci, stwierdzeniu obrażeń lekarz wydaje opinię, w której musi odpowiedzieć na podstawowe trzy pytania:

1. Jaki był przypuszczalny czas zgonu?

Na podstawie temperatury zwłok, stężenia pośmiertnego podaje się przypuszczalny czas zgonu. Czas zgonu najczęściej ustala się na podstawie zgłoszenia o zaistnieniu wypadku do Pogotowia Ratunkowego czy na Policję. Najczęściej nie ma to większego znaczenia kryminalistycznego.

2. Jaka była przyczyna zgonu?

Na podstawie stwierdzonych obrażeń można ustalić przypuszczalny czas zgonu. Jednak w czasie oględzin stwierdza się nie wszystkie obrażenia. Stąd jednoznaczne ustalenie przyczyny zgonu następuje po przeprowadzeniu sekcji zwłok.

W czasie sekcji zostaną zanotowane, sfotografowane obrażenia zewnętrzne i wewnętrzne i mogą posłużyć do rekonstrukcji wypadku drogowego. Istnieją symulacyjne programy komputerowe, które pozwalają na dokładną rekonstrukcję wypadku i pozwalają na ustalenie, w jaki sposób doszło do najechania pieszego i w jakiej pozycji pieszy został potrącony przez samochód.

Po zakończeniu oględzin zwłok zwłoki kierowane są prosektorium celem wykonania sekcji zwłok.