Tkanka - zespół komórek o podobnej budowie, określonych czynnościach, wspólnym pochodzeniu i ich wytworów (substancja międzykomórkowa) o podobnym pochodzeniu, budowie, przemianie materii i przystosowanych do wykonywania określonej funkcji na rzecz całego organizmu. Tkanki występują u zwierząt tkankowych (tkanki zwierzęce) oraz u roślin wyższych (tkanki roślinne). Tkanki są elementami składowymi narządów i ich układów.
Budowa tkanki mięśniowej
Rodzaje tkanki mięśniowej
Funkcje tkanki mięśniowej
I.Budowa tkanki mięśniowej
Tkanka mięśniowa, składa się z włókien mięśniowych, zbudowanych z miocytów (zespołów komórek mięśniowych), posiadających zdolność do aktywnego kurczenia się. Wykonanie skurczu następuje dzięki występowaniu w nich miofibryli, czyli włókienek kurczliwych zbudowanych z łańcuchów polipeptydowych. Efektywność ruchu w mięśniach jest możliwa dzięki ścisłemu ułożeniu włókien mięśniowych, pomiędzy którymi nie występuje żadna inna tkanka. Mechanizm działania miofybryli jest aktualnie przedmiotem dyskusji naukowej i istnieją na ten temat dwie rozbieżne teorie. Tkanka mięśniowa nie ma własnej substancji międzykomórkowej, a elementy mięśniowe połączone są ze sobą za pomocą tkanki łącznej wiotkiej. Pomimo obecności w komórkach mięśniowych jądra komórkowego oraz pewnej zdolności do podziału, ubytki w tkance mięśniowej tylko w niewielkim stopniu są uzupełniane w wyniku podziału nieuszkodzonych komórek. Najczęściej zostają one zastąpione tkanką łączną tworzącą w tym miejscu bliznę. Tkanki mięśniowe, poprzecznie prążkowana serca i gładka unerwione są przez układ współczulny i działają niezależnie od woli człowieka. Natomiast mięśnie poprzecznie prążkowane, unerwione somatycznie, kurczą się zgodnie z wolą człowieka.
typ tkanki mięśniowej, zbudowanej z silnie wydłużonych, walcowatych komórek, zawierających wiele położonych obwodowo jąder. W centrum znajdują się liczne miofibryle. Miofilamenty aktynowe i miozynowe ułożone są naprzemiennie na całej długości włókna. Zbudowane są z niej m.in. wszystkie mięśnie szkieletowe kręgowców. Pracują one zależnie od woli, szybko ulegają zmęczeniu, ich skurcze są krótkotrwałe, ale szybkie. Mięśnie szkieletowe zbudowane są z ułożonych w pęczki włókien mięśniowych. Włókna te mają wrzecionowaty kształt i zawierają dużą ilość jąder komórkowych. Mają długość kilku centymetrów i średnicę 10 - 100 mm.
Samo włókno mięśniowe zbudowane jest z jeszcze mniejszych struktur. Między jego końcami rozciągają się włókienka kurczliwe, nazywane miofibryllami. Te małe włókienka złożone są z nici, które utworzone są przez białka mające zdolność do kurczenia się. Każda miofibrylla zawiera dwa rodzaje nici (nazywanych również filamentami) - grube i cienkie. Ułożone są one w taki sposób, że nici cienkie nakładają się częściowo na nici grube. Powstaje przez to w mikroskopie świetlnym obraz poprzecznego prążkowania mięśnia.
Do skurczu mięśnia szkieletowego dochodzi w następujący sposób: najpierw z pęcherzyków końcowych uwolnione zostają jony wapnia, które łączą się jednostką C troponiny na aktynie i odsłaniają tym samym miejsca aktywne na aktynie (podjednostki I). Główki miozyny łączą się z aktyną i przesuwają miofilament cienki w głąb sarkomeru. Dochodzi do skurczu mięśnia. Następnie główki miozyny odłączają się, potem to samo czynią jony wapnia, które wracają do pęcherzyków końcowych. Następuje rozkurcz.
b. tkanka poprzecznie prążkowana serca
Rodzaj tkanki mięśniowej występujący jedynie w sercu kręgowców. Skurcze mięśnia sercowego mają umiarkowaną siłę i są stosunkowo krótkie. Mięsień sercowy różni się od mięśnia poprzecznie prążkowanego tym, iż włókna w mięśniu sercowym są widlasto rozgałęzione zaś jądra komórkowe ułożone są centralnie, podczas gdy w mięśniu poprzecznie prążkowanym włókna są złączone, a jądra (mięśnie serca są jedno i dwujądrzaste) znajdują się na obrzeżach włókien. Podstawowe jednostki budulcowe tkanki sercowej człowieka są jedno, rzadko dwujądrzystymi komórkami,które wykazują poprzeczne prążkowanie. Ponadto mięsień sercowy cechuje się automatyzmem: serce wyjęte z ustroju i umieszczone w płynie fizjologicznym (0.9%NaCl), wykonuje regularne skurcze (można to zauważyć podczas przewożenia serc do przeszczepów). Automatyzm zapewniają komórki układu bodźcoprzewodzącego serca znajdujące się w : węźle zatokowo-przedsionkowym, przedsionkowo-komorowym, pęczku Hissa i włóknach Purkinjego.
Mięsień sercowy pracuje zgodnie z zasadą "wszystko albo nic" - nawet najmniejszy impuls powoduje maksymalne napięcie włókien mięśnia. Przewodzenie impulsów w mięśniu sercowym jest wolniejsze niż w szkieletowych.Jest to jedyny mięsień poprzecznie prążkowany, którego praca nie podlega woli, jednak pośrednio możemy wpływać na skurcze.
c. tkanka gładka
Rodzaj tkanki mięśniowej, która składa się z wrzecionowatych komórek, zawierających jedno centralnie położone jądro komórkowe. Filamenty w tej tkance są ułożone nieregularnie (brak prążkowania). Ten typ tkanki mięśniowej znajduje się w ścianach naczyń krwionośnych, ścianach czy śluzówkach narządów jamistych i przewodów jak przewodu pokarmowego, dróg oddechowych, pęcherza moczowego, dróg rodnych. Działa niezależnie od woli, powolnie i długotrwale, jest odporny na zmęczenie. Pełni funkcje żywotne na przykład: nadaje kształt soczewkom, poszerza źrenice, reguluje przepływ krwi przez naczynka krwionośne, przesuwa pokarm w układzie pokarmowym. Znacznie ważniejsza jest odporność na znużenia, czyli zdolność do pozostawiania w długotrwałym skurczu, nawet w warunkach niedoboru tlenu.Skurcze mięśni gładkich wywołują takie czynniki jak pobudzenie nerwowe, substancje chemiczne, rozciąganie; występują też spontanicznie wywołane automatyzmem mięśnia.
III. Funkcje tkanki mięśniowej
-wykonywanie wszystkich ruchów,
- lokomocja,
- realizacja podstawowych funkcji życiowych (oddychanie, trawienie, wydalanie),
- utrzymanie postawy ciała,
- wytwarzanie ciepła,
- kształtowanie sylwetki,
- ochrona dla tkanek znajdujących się pod nią,
- ochrona dla naczyń i nerwów.