Szlaki krajoznawczo-historyczne umieć wymienić podkreślone do nauczenia - przypomnienia

SZLAK KOPERNIKOWSKI
Olsztyn - Dobre Miasto - Lidzbark Warm. - Orneta - Pieniężno - Braniewo - Frombork - Tolkmicko - Elbląg - Pasłęk - Małdyty - Morąg - Olsztyn

OBOWIAZUJĄ PODSTAWOWE WIADOMOŚCI O MIEJSCOWOŚCIACH PODKREŚLIONYCH które już były

Olsztyn- zamek kapituły warmińskiej, kościół Św.Jakuba(Katedra), Wysoka Brama, barokowy ratusz, Stary Ratusz, Pałac Biskupi i Wikarówka,
Dobre Miasto- Kościół pw. Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych - Bazylika Mniejsza . Kościół pw. Św. Mikołaja, Kościół ewangelicki, Baszta obronna zwana "Basztą Bocianią",
Lidzbark Warm- Kościół ewangelicki- Cerkiew, Kościół parafialny, Oranżeria, Wysoka Brama i zabudowania, mury - ruiny, Zamek,
Orneta- Centrum miasta stanowi czworoboczny rynek. Na środku stoi gotycki ratusz miejski. Wokół rynku w XVII i XIX wieku zbudowano kamienice z podcieniami. Z rynkiem graniczy kościół katolicki pod patronatem Św. Jana Chrzciciela i Ewangelisty. pichlerz zbożowy z XVIII wieku.
Pieniężno- Ratusz Miejski, Zamek Kapituły Warmińskiej, Most nad Wałszą, Wieża ciśnień,
Braniewo- Kościół p.w.św.Krzyża, Klasztor św. Katarzyny "Regina Coeli", Spichrz Mariacki, Hospicjum dla konwertytów wybudowane w 1719 roku, Wieża - fragment zamku biskupowego z XIII
Frombork- Bazylika Katedralna, planetarium, Wieża Kopernika, zespól poszpitalny św. Ducha z gotycką kaplicą św. Anny z końca XIV w.,
Tolkmicko- wały i fosy grodu Tolkemita, gotycka baszta XIV wiek, kościół św. Jakuba XIV wiek z licznymi późniejszymi przebudowami w kształcie trzynawowej bazyliki, barokowa kaplica cmentarna z 1738 roku, kapliczka przydrożna z XVII/XVIII wieku, budynek stacji kolejowej z XIX/XX wieku
Elbląg- Brama Targowa, Kościół św. Jerzego, katedra pw. św. Mikołaja, Zespół budynków klasztoru podominikańskiego.
Pasłęk- posiada współcześnie odbudowany zamek z początku XIV wieku, bardzo dobrze zachowane średniowieczne mury obronne z dwiema bramami, ratusz z XIV wieku, dwa kościoły z XIV i XVI wieku oraz inne ciekawe zabytki. Także w okolicy znajdują się liczne zabytki i atrakcje turystyczne, w tym m.in.: unikatowy w skali światowej Kanał Ostródzko-Elbląski z systemem pięciu pochylni, przy pomocy których statki pokonują różnicę poziomów bliska 100 metrów na wózkach poruszających się po szynach.
Małdyty- budynek administracji z XIX w. w Małdytach stanowiący niegdyś część zespołu pałacowo-parkowego
Morąg- mury obronne, gotyckie z XIV-XV wieku; skrzydło północno-wschodnie zamku krzyżackiego, gotyckiego z XIV wieku, gotyckie z XIV wieku, mury obronne i fosa z XIV wieku, ratusz gotycki z końca XIV wieku, kościół parafialny gotycki z 1303-1331 roku, - pałac magnackiej rodziny Dohnów z 1562-1571 roku.

Szlak Kanału Elblaskiego
Przebieg trasy: Elbląg - Jezioro Drużno (0,3 m n.p.m.) - Pochylnia Całuny Nowe - Pochylnia Jelenie - Pochylnia Oleśnica - Pochylnia Kąty - Pochylnia Buczyniec - Jezioro Piniewskie (99,5 m n.p.m.) - Jezioro Sambród - Małdyty - Jezioro Ruda Woda (Duckie) - Jezioro Ilińsk (Jelonek) - śluza Miłomłyn - śluza Zielona - Jezioro Drwęckie - Ostróda.

W okolicach Kanału warto odwiedzić m.in.:

* Wiatrak - Lepno Drulity - jest tam piękny, odremontowany pałac.
* Jelonki - ozdobą tej wsi są chaty podcieniowe; jest tu też obelisk poległych w I wojnie światowej.
* Lepno - tu stoi skorupa wiatraka holenderskiego.
* Barzyny - w pięknym parku znajduje się pałac z XVII w.


Szlak Piastowski
jedna z najciekawszych i najliczniej odwiedzanych tras turystycznych w Polsce. Przebiega przez województwo wielkopolskie i województwo kujawsko-pomorskie. Prowadzi z Poznania poprzez Ostrów Lednicki, Gniezno, Trzemeszno, Mogilno, Strzelno, Kruszwicę do Inowrocławia, następnie zawraca do Biskupina i - ponownie przez Gniezno - prowadzi do Giecza.

OBOWIAZUJĄ PODSTAWOWE WIADOMOŚCI O MIEJSCOWOŚCIACH PODKREŚLIONYCH które już były

RESZTA DO UZUPEŁNIENIA…
Na szlaku usytuowane są trzy obiekty wpisane na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO, są to: ruiny budowli na wyspie Ostrów Lednicki, Katedra w Gnieżnie / Matka Polskich Katedr/ i osada obronna ludów kultury łużyckiej / typu bagiennego/ Z VII w. pne , w Biskupinie.
Te wymienione obiekty oraz zabytki z okresu romanizmu, takie jak: XII wieczne spiżowe Drzwi Gnieźnieńskie- z 18 scenami z życia św. Wojciecha, Bazylika w Trzemesznie, kościół poklasztorny, z podziemnymi kryptami w Mogilnie, słynne strzeleńskie kolumny, z rzeźbą figuralną, zachowana w doskonałym stanie Bazylika w Kruszwicy, kościół NMP, na Białej Górze w Inowrocławiu, oraz najstarszy w Polsce, wiejski kościół kamienny w Kościelcu Kuj. nadają tej ziemi niepowtarzalny wymiar historyczny.
Bogactwem tej krainy, po za wymiarem historycznym jest przeogromne bogactwo krajobrazu i niespotykanych gdzie indziej atrakcji przyrodniczych.
Szlak Piastowski przebiega przez 2 pojezierza: poznańskie i gnieźnieńskie, z ponad tysiącem jezior, głównie rynnowych- polodowcowych. Największe jezioro Pojezierza Gnieźnieńskiego, to jezioro Gopło w Kruszwicy / w średniowieczu nazywane Morzem Polaków/. Duża ilość akwenów wodnych umożliwia uprawianie sportów wodnych, rekreacji i wypoczynku. Zagospodarowane brzegi jezior pozwalają na wypoczynek po całodziennym obcowaniu z historią i bezcennymi zabytkami. Godne polecenia to miejscowości wypoczynkowe, takie jak: Powidz, Skorzęcin, Przyjezierze, Kruszwica i szereg innych. Położone na trasie szlaku Parki Krajobrazowe, z unikatowym bogactwem flory i fauny, stwarzają dodatkową zachęte do odwiedzenia tych stron. Parki Krajobrazowe to: Puszcza Zielonka, Park Krajobrazowy Promno, Lednicki Park Krajobrazowy, Powidzki Park Krajobrazowy i Nadgoplański Park Krajobrazowy.
Zwiedzać Szlak Piastowski można na różne sposoby i w różnym wieku. Dla młodzieży szkół podstawowych celową wydaje się wizyta w " skansenie miniatur", pod Pobiedziskami, gdzie wstępnie zapoznają się z atrakcjami szlaku: budownictwem sakralnym, świeckim i innymi ciekawostkami tego jedynego w swoim rodzaju szlaku. To co niewątpliwie zainteresuje miłośników historii, architektury, archeologii, etnografii, ale i czystego powietrza i niczym nie zmąconej ciszy są również dodatkowe atrakcje, stworzone przez naturę i człowieka.
Do tych atrakcji należą zapewne: pojawiające się co roku na jednym z pól w Wylatowie piktogramy / do dzisiaj nie wyjaśnione źródło ich powstania/, znajdujący się w tej miejscowości jedyny w Wielkopolsce drewniany kościół trójnawowy / spotyka się powszechnie w okolicach Tomaszowa Lub/ , budowany z oporami punkt widokowy w Dusznie, z którego już dzisiaj można podziwiać panoramę Gniezna, Mogilna, Inowrocławia, Kruszwicy i kopuły Bazyliki w Licheniu, najdłuższa w Polsce kolej linowa transportująca rudę wapnia , na trasie Pakość- Strzelno . Udając się w okolice Wągrowca, przemierzając Szlak Cysterski obejrzyjmy jedyne w Polsce zjawisko skrzyżowania rzek / Wełny i Nielby/, do niedawna określa

DROGA KASZUBSKA
Garcz - Chmielno - Zawory - Złota Góra - Brodnica Dolna - Ostrzyce - Wieżyca
Garcz -
Chmielno - kościół parafialny z cmentarzem przykościelnym, cmentarz parafialny
Zawory -
Złota Góra -jest znanym punktem widokowym znajdującym się na trasie tzw. Drogi Kaszubskiej. Ze Złotej Góry rozciąga się piękny widok na jeziora Wielkie Brodno i Ostrzyckie oraz Wzgórza Szymbarskie z najwyższym szczytem na Niżu Środkowoeuropejskim - Wieżycą 328,6 m n.p.m. W 1968r. na Złotej Górze odsłonięto pomnik poświęcony bojownikom ruchu oporu z okresu II wojny światowej. Każdego roku na przełomie czerwca i lipca Złota Góra jest miejscem, na którym organizowana jest największa impreza plenerowa na Kaszubach - Truskawkobranie. Truskawkobranie jest świętem truskawki licznie uprawianej w powiecie kartuskim.
Brodnica Dolna - wzniesienie Złota Góra,
Ostrzyce -rezerwat "Ostrzycki las", kościół filialny pod wezwaniem Matki Boskiej Fatimskiej, Ogólnopolski Zlot Samochodów Terenowych "Kaszuby Nocą",
Wieżyca- Wieża widokowa
Szosa o znaczeniu lokalnym i turystycznym przebiegająca przez centralną część Kaszubskiego Parku Krajobrazowego (ponad 20 km). Rozpoczyna się we wsi Garcz (szosa Kartuzy - Sierakowice), a kończy przy skrzyżowaniu z drogą Kościerzyna - Żukowo. Zbudowano ją w latach 1965-1967 z inicjatywy Bernarda Szczęsnego, jako drogę krajobrazową. Umożliwia ona dojazd do najpiękniejszych i najciekawszych zakątków ziemi kaszubskiej.

Szlak Krutyni
Spływ rozpoczynamy w Sorkwitach w stanicy wodnej nad J.Lampackim. Będąc tu warto obejrzeć kościół ewangielicki zbudowany ok.1470 r. oraz neogotycki pałac rodziny Von Mirbach zbudowany w latach 1850-56. Pierwszy etap biegnie poprzez J.Lampackie, J.Lampasz i płytki odcinek Krutyni zwanej Sobiepanką do Stanicy wodnej położonej nad jez.Białym w Bieńkach . Kolejne odcinki Krutyni pozwolą nam rozkoszować się otaczającą nas przyrodą i dadzą możliwość skosztowania życia rozbitków, gdyż przewidziany jest nocleg na bezludnej wyspie. W czasie naszej wędrówki odwiedzimy rezerwat Królewska Sosna z Dębem Karola Małłka liczącym coś około 500 lat i z mazurską sosną, najstarszą seniorką wśród drzew tego gatunku na pojezierzu - niestety już obumarłą. Na uwagę zasługuje rezerwat Zakręt - z dystroficznymi jeziorkami i pływającymi wyspami. Odcinek J.Krutyńskie - Ukta - uważany jest za najpiękniejszy na szlaku, o czym mogą świadczyć liczne wycieczki zagranicznych turystów przepływających odcinek rzeki od J.Krutyńskiego do Krutyni płaskodennymi łodziami popychanymi przez miejscowych flisaków, których z pewnością będziemy mijać. W drodze do Ukty zwiedzimy Klasztor Filiponów w Wojnowie, gdzie obejrzeć można zgromadzone tam ikony, krzyże i zdjęcia starowierców. W miejscowości Ukta kolejne atrakcje - możliwość wycieczek pieszych lub rowerowych do Parku Dzikich Zwierząt w Kadzidłowie (ponad 30 gatunków zwierząt między innymi: łosie, żubry, bobry, rysie, wilki), czy do leśniczówki Pranie gdzie tworzył znany poeta Ildefons Gałczyński.
Po wycieczkach odpocząć możemy w saunie znajdującej się nad brzegiem rzeki, lub w nowo odremontowanej tawernie o nazwie GMBDU. Kolejny etap Krutynia przebiega przez rezerwat im M. Wańkowicza. Ten znany pisarz przepłynął go w 1934 roku. Wynikiem tej wyprawy była głośna książka "Na tropach Smętka". Jeszcze jedynie kilka dni wspaniałej puszczańskiej trasy i musimy zakończyć nasz spływ. Na koniec pokonamy śluzę Guzianka i pożegnamy się w Rucianem - Nida. Każdy, kto przebył ten szlak, przyzna że słowa najpiękniejszy i najbardziej interesujący szlak nizinny Europy, znajdują swoje potwierdzenie w czasie całego spływu.
Szlak Czarnej Hańczy (88 km): Stary Folwark - między Wyspą Mysią, a Półwyspem Klasztornym - kanał łączący Zatokę Wschodnią z Zatoką Zadworze (pod asfaltem) - wypływ Hańczy z Wigier - jez. Postaw - Maćkowa Ruda - Wysoki Most - Studziany Las - Gulbin - Tartaczysko - Frącki - Chylinki - Adamowe Łączki - Okółek - Jałowy Róg - Rygol
Zupełnie inny charakter ma rzeka w swoim nizinnym odcinku, który rozpoczyna się od Jeziora Wigry. Każdy kajakarz powinien poznać tą piękną, biegnącą prawie w całości przez obszary rozległej Puszczy Augustowskiej trasę. Nasz spływ rozpoczynamy w miejscowości Stary Folwark. Będąc tu musimy koniecznie odwiedzić znajdujący się na przeciwległym brzegu - w miejscowości Wigry - pokamedulski zespół klasztorny z dominującym kościołem z XVII w. Zakon Kamedułów został osiedlony tutaj przez króla Jana Kazimierza w 1667 roku. Obecnie obiekt klasztorny w Wigrach jest zrekonstruowany i udostępniony turystom - trudno pominąć taką atrakcję. Czarna Hańcza od wypływu z jeziora Wigry jest rzeką szeroką, prawie bez przeszkód, wijącą się pośród wspaniałych lasów i posiadającą przez cały sezon odpowiednią do spływów ilość wody. Niestety w miejscowości Rygol musimy pożegnać Czarną Hańczę, która po kilku kilometrach przekracza granicę z Białorusią i leniwie płynie do Niemna.
Od tej pory płynąć będziemy Kanałem Augustowskim, wybitnym osiągnięciem hydrotechnicznym polskich inżynierów z XIX w. Budowę kanału rozpoczęto w 1824 roku, a jego projektantem i budowniczym był generał Ignacy Prądzyński. Po drodze do Augustowa pokonamy 7 śluz w tym jedną dwukomorową w Pniewie i będziemy mieli okazję obejrzeć z bliska wszystkie urządzenia hydrotechniczne. Nasz spływ zakończymy w Augustowie, największej miejscowości w czasie naszej wędrówki. Będąc tutaj warto zobaczyć zabytkowy budynek dawnej poczty z 1829 r. (ul. Legionów) oraz tzw. "dworek Prądzyńskiego"- biuro budynku administracji z okresu budowy Kanału Augustowskiego (ul. 29-go Listopada), oraz Dział Muzeum Ziemi Augustowskiej poświęconej budowie kanału.

Szlak Brdy
Nowa Brda - Gostycyn Nogawica 163 km'
Większość trasy znajduje się w otulinie Parku Narodowego "Bory Tucholskie" oraz na terenie Zaborskiego i Tucholskiego Parku Krajobrazowego. Piękno i różnorodność znajdujących się tu rezerwatów przyrody zachwyci każdego. Dorzecze jej składa się z ponad czterdziestu dopływów oraz licznych jezior. Początek swój bierze z jeziora Smołowego, a górny odcinek kończy swój bieg wpadając do jeziora Szczytno. Środkowy odcinek biegnie poprzez rynnowe jeziora Równiny Charzykowskiej, a dalej poprzez Bory Tucholskie. W końcowej fazie przepływa przez Bydgoszcz i wpada do Wisły powyżej Fordonu

Atrakcje
- Równina Charzykowska
- Bory Tucholskie
- Rezerwat - "Przytoń"
- Rezerwat - "Osiedle Kormoranów" (39km spływu)
- Zapora wodna w Mylofie
- Ścieżka dydaktyczna -"Jelenia Wyspa"
- Wielki Kanał Brdy
- Park dendrologiczny

Szlak Architektury Drewnianej
1.Zakopane
Chata Sabały - jeden z najstarszych typów budynku mieszkalnego na Podhalu. Chałupa drewniana na planie prostokąta o układzie sień-izba-komora.
przy ul.Kościeliskiej zespół góralskich domów (wejście do budynku poprzedzone jest gankiem)
Kaplica Jaszczurówka - w stylu zakopiańskim wg projektu S. Witkiewicza; liczne elementy zdobnictwa podhalańskiego. W oknach w prezbiterium umieszczone zostały witraże wykonane według projektu Witkacego.
2. wieś Chochołów - gdzie znajduje się skansen budownictwa regionalnego, słynie z doskonale zachowanej zabudowy drewnianej. Znajdziemy tu 120 zagród chochołowskich, wybudowanych w stylu zakopiańskim z drewnianych płazów.
Zobaczymy też Muzeum Powstania Chochołowskiego
3. Ludźmierz - najstarsza wieś na Podhalu i położona nad Czarnym Dunajcem. Zwiedzimy tutaj neogotycki, murowany kościół. Znajduje się w nim cudowna, gotycka figura Matki Bożej Ludźmierskiej (z Dzieciątkiem).
4. Nowy Targ - zobaczymy tutaj Kościół św. Anny. Jest to drewniana budowla, wzniesiona na podciętym od północy stromą skarpą wzgórzu, na terenie cmentarza.
5. Dębno - Kościół parafialny Św. Michała Anioła; konstrukcji zrębowej Obiekt wpisany na listę UNESCO. Posiada wieżę z pochyłymi ścianami, silnie zwężającymi się ku górze, Wnętrze kościoła zawiera unikatowe dzieła malarstwa, rzeźby gotyckiej i rzemiosła artystycznego. Ołtarz główny - cenny zabytek malarstwa tablicowego.
6. Kluszkowce - Osada Turystyczna Czorsztyn w Kluszkowcach powstała w latach 90. XX w. Pomysł wybudowania zrodził się w związku z budową zapory wodnej na Dunajcu

Szlak Zamków Krzyżackich (Malbork, Kwidzyn, Gniew, Bytów, Słupsk)
Kwidzyn
Zamek w Kwidzynie ukończony został w 1350 roku Układ przestrzenny był dostosowany do specjalnych funkcji zamku-klasztoru mieszkających w tym miejscu kanoników.
Gniew
Zamek krzyżacki w Gniewie z 1282, zbudowany został na wysokiej skarpie na lewym brzegu Wisły.
Malbork - zespól zamku krzyżackiego
Zamek w Malborku jest największą gotycką twierdzą w Europie, z ponad 20 ha obwarowań, wyrasta na prawym brzegu Nogatu. Gotycki kompleks zamkowy składa się z Zamku Wysokiego (z lat 1276-1280 oraz 1331-1344), Zamku Średniego z wielkim Refektarzem (1318-1324 ) i pałacem Wielkich Mistrzów (1383-1399) oraz Zamku Niskiego (z XIV.).
Bytów
Jedną z Największych warowni strzegących od zachodu granic państwa krzyżackiego był gotycki zamek w Bytowie. Wzniesiony został II połowie XIV wieku, w okresie największej potęgi zakonu, pod kierunkiem Mikołaja Fellensteina.
Słupsk
Pierwszy zamek w Słupsku rozpoczął wznosić w 1392 roku Warcisław VII. Zajmował on teren w obrębie murów miejskich, między kościołem św. Jacka Bramą Młyńską.
Małopolski szlak papieski
Małopolski Szlak Papieski wiedzie śladami Jana Pawła II z Krakowa i Kalwarii Zebrzydowskiej do Starego Sącza, a jego ścieżki prowadzą m.in. przez Beskidy, Gorce i Tatry.
Szlak Papieski nie jest specjalnie wytyczoną, osobną trasą lecz został poprowadzony wzdłuż istniejących już górskich szlaków PTTK, jedynie dodatkowo postawiono gdzieniegdzie tablice informacyjne i drogowskazy.
Jego główna część z Kalwarii Zebrzydowskiej do Starego Sącza ma około 230 km długości. Przypomina, gdzie Karol Wojtyła wędrował w młodości oraz wskazuje miejsca, które odwiedzał jako papież.
Oprócz głównej trasy, turyści podążający śladami Ojca Świętego mogą wybrać się na wędrówkę ścieżkami w Beskidach, Gorcach albo w Tatrach.
Na Małopolskim Szlaku Papieskim turyści napotkają liczne tablice, pomniki i obeliski w miejscach, gdzie Jan Paweł II jeszcze jako ksiądz, a potem biskup i kardynał mieszkał lub, które odwiedzał podczas górskich wędrówek. Najważniejsze z tych miejsc to: wzniesienie Leskowiec w Beskidzie Małym, szczyt Turbacza w Gorcach, sanktuarium w Ludźmierzu na Podhalu oraz Dolina Chochołowska w Tatrach

Szlak Skalnych Grzybów
Szlak Skalnych Grzybów znajduje się w północno-wschodniej partii stoliwa, między Batorowem i Karłowem. Wiedzie wśród zadziwiających form skalnych, węższych u nasady (partie skalne mniej odporne, łatwiej ulegające erozji), a znacznie rozszerzających się w górnej części (twarde piaskowce ciosowe) rozrzuconych na długości ok. 2 km i na wysokości ok. 680-700 m n.p.m. Skałki mają tu kształty grzybów, maczug, baszt i bram, a nawet całych murów skalnych. Szereg form skalnych posiada własne nazwy, są to np.: "Borowik", "Skalne Wrota", "Zrośnięte Grzyby", "Pingwinki", "Piętrowe Grzyby".

Szlak Orlich Gniazd CAŁY UMIEĆ
Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. ruiny dawnych zamków nazywanych Orlimi Gniazdami ze względu na swe usytuowanie na płaszczyznach wysokich skał dochodzących do 20-30 m wysokości. Na wyżynie jest 25 Orlich Gniazd, a cały szlak ma długość ok. 163 km Wawel- Ojców -Pieskowa Skała-Rabsztyn-Bydlin-Smoleń -Pilica-Ogrodzieniec-Morsko-Bobolice-Mirów -Olsztyn (koło Częstochowy)-Jasna Góra Wawel-Zamek Królewski na Wawelu renesansowa rezydencja królewska na Wzgórzu Wawelskim w Krakowie. Ojców-Zamek w Ojcowie, był zamkiem warownym wzniesionym przez Kazimierza Wielkiego w II połowie XIV wieku. Pieskowa Skała W I połowie XIV wieku Kazimierz III Wielki wybudował tu zamek, , składający się z dwóch części: górnej i dolnej. Górna, niezachowaną, wzniesiona była na niedostępnej skale zwanej "Dorotką". Rabsztyn zamek powstał w XIV wieku. Zajmował on tylko najwyższą część wzniesienia na skale, tu mieściła się wysoka cylindryczna wieża, a po krawędzi skały biegł mur obwodowy. Bydlin W 1388 na wzgórzu za wsią został wzniesiony obronny zamek przez rycerza Niemierzę herbu Strzała ówczesnego dziedzica wsi i okolicznych terenów Smoleń -jeszcze przed połową XIV wieku, Jan z Pilicy lub jego syn Otton wzniósł na szczycie skały murowany zamek Pilica. Pilica-zamek w Pilicy ma dziś kształt klasycystycznego pałacu otoczonego potężnymi fortyfikacjami baastionowymi.
Ogrodzieniec Usytuowany na Górze Janowskiego - najwyższym wzniesieniu Jury (504 m. n.p.m.) - Morsko Na skalistym wzgórzu znajdują się ruiny zamku rycerskiego nazywanego Bąkowcem, wzniesionego prawdopodobnie pod koniec XIV wieku. Bobolice Zamek w Bobolicach został zbudowany przez Kazimierza Wielkiego w połowie XIV w., prawdopodobnie na miejscu wcześniejszej drewnianej budowli. Mirów Na wzgórzu znajdują się ruiny zamku obronnego z XIV w. z resztkami niedostępnej baszty. Dwukilometrowy mur skalny łączy je z zamkiem w Bobolicach. Przez Mirów przejeżdżał Jan III Sobieski w drodze na Wiedeń. Olsztyn (koło Częstochowy) ruiny XIV-wiecznego zamku (miejsce kilkakrotnego pokazu pirotechniki i laserów

Główny Szlak Beskidzki imienia Kazimierza Sosnowskiego
Najdłuższy szlak w polskich górach, liczy ok. 500 km długości, przebiega przez Beskid Śląski, Beskid Żywiecki, Gorce, Beskid Sądecki, Beskid Niski oraz Bieszczady. Biegnąc najwyższymi partiami polskich Beskidów, umożliwia dotarcie na: Stożek, Baranią Górę, Babią Górę, Policę, Turbacz, Lubań, Przehybę, Radziejową, Jaworzynę Krynicką, Rotundę, Chryszczatą, Smerek, Tarnicę i Halicz, a także do miejscowości, takich jak: Ustroń, Rabka, Krościenko nad Dunajcem, Rytro, Krynica-Zdrój, Komańcza, Cisna, Ustrzyki Górne

Szlak wygasłych wulkanów- Na Pogórzu Kaczawskim znajdują się wygasłe wulkany: Ostrzyca (najwyższy szczyt Pogórza Kaczawskiego), Wilkołak (koło Złotoryi), Organy Wielisławskie, Czartowskie Skały i Trupień.

Główny Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza
Szlak na przestrzeni od Świeradowa do Paczkowa osiąga długość około 350 km.
Ze stacji kolejowej w Świeradowie Zdroju biegnie wysokim Grzbietem Izerskim do Szklarskiej Poręby, dalej głównym grzbietem Karkonoszy do Karpacza, następnie pogórzem Karkonoskim schodzi do Kotliny Jeleniogórskiej w Mysłakowicach i przez Mrowiec wchodzi na grzbiet Rudaw Janowickich i Skalnik. Stąd przez Szarocin, Lubawkę, Góry Krucze prowadzi do kotliny Krzeszowkiej, a następnie Pasmem Lesistej i Górami Suchymi do schroniska Andrzejówka, dalej przez Jedlinę Zdrój, Góry Sowie do srebrnej Przełęczy, następnie Wzgórzami Włodzickimi wiedzie do Obniżenia Ścinawki i w Góry Stołowe. Z Karłowa przez Kudowę Zdrój do Zieleńca w Górach Orlickich, a dalej przez Długopole Zdrój, dnem Rowu Nysy do Międzygórza, skąd wyprowadza na Śnieżnik Kłodzki. Dalej schodzi do Lądka Zdroju i przez Góry Złote i Złoty Stok doprowadza do Paczkowa.

Szlak Zamków Piastowskich
Zaczyna się przy zamku Grodno w Zagórzu Śląskim, prowadzi przez największy zamek śląski Książ, zamek w Bolkowie, zamek Bolczów, Jelenią Górę, Wleń i kończy się na zamku Grodziec. Na trasie znajduje się 15 ruin zamków i grodów piastowskich.
Zamek Grodno w Zagórzu Śląskim- Myślęcin- Złoty Las- Modliszów - Pogorzała - Witosz - Lubiechów - Zamek Książ - Zamek Cisy - Chwaliszów - Pietrzyków - Twardota - Kłaczyna - Zamek Świny -Zzamek Bolków - Pastewnik - Płonina - Turzec - Janowice Wielkie - Zamek Bolczów - Wojanów - Dabrownica - Strupice - Jelenia Góra - Siedlęcin - zapora Jeziora Pilchowickiego - Maciejowiec - Radomice - Klecza - Zamek Wleń - Ostrzyca Proboszczowicka - Twardocice - Czaple - Grodziec- Zamek Grodziec.

---