EDUKACJA CHOREGO PO UDARZE MÓZGU
Udar mózgu - (incydent mózgowo-naczyniowy), jest to zespół objawów klinicznych związanych z wystąpieniem ogniskowego lub uogólnionego zaburzenia czynności mózgu, który powstaje wskutek zaburzenia krążenia mózgowego.
Udar mózgu może być krwotoczny (wywołany wylewem krwi do mózgu), lub niedokrwienny (wywołany zatrzymaniem dopływu krwi do mózgu). Udar jest trzecią co do częstości przyczyną śmierci i główną przyczyną trwałego kalectwa oraz braku samodzielności u osób po 40 roku życia.
Głównymi czynnikami modyfikowalnymi są :
- nadciśnienie tętnicze
- cukrzyca
- otyłość
- palenie papierosów
Wyeliminowanie tych czynników i aktywny udział w procesie leczniczym przynosi wymierne skutki choremu - poprawia jakość życia i zapobiega nawrotom choroby.
Cel główny - zmiana dotychczasowego stylu życia i zwiększenie aktywnego udziału chorego w procesie leczniczym. W postępowaniu po wystąpieniu objawów chorobowych ważne jest nie tylko leczenie farmakologiczne, ale również zmiana stylu życia.
Odbiorcy - pacjenci oddziału rehabilitacji, po przebytym udarze mózgu.
Miejsce - oddział rehabilitacji - Szpital w Czeladzi .
02.01.2012 rok czas trwania od godz 10-11.
Treść edukacji zdrowotnej - zapoznanie chorych z koniecznością stałej kontroli ciśnienia tętniczego, obniżenia hiperlipidemii, utrzymaniem prawidłowych stężeń glukozy we krwi oraz uświadomienie pacjentom konieczności zaniechania palenia, wskazanie korzyści wynikających z aktywności ruchowej oraz wpływu redukcji masy ciała na styl życia.
Metoda przeprowadzenia edukacji - pogadanka z wykorzystaniem materiałów dydaktycznych w postaci ulotek.
Nadciśnienie tętnicze
Jest to choroba układu krążenia charakteryzująca się stałym lub okresowo podwyższonym ciśnieniem krwi. Prawidłowe wartości ciśnienia wynoszą poniżej 140 dla ciśnienia skurczowego i poniżej 90 dla wartości rozkurczowych. Najczęstszym powikłaniem nie leczonego lub leczonego sporadycznie nadciśnienia jest udar mózgu.
Jeżeli choroba nadciśnieniowa przebiega z wyrównanymi parametrami ciśnienia nie wolno choremu samodzielnie odstawiać leków hipotensyjnych.
Podstawą dobrej kontroli wartości ciśnienia jest wykonywanie samodzielnych pomiarów w domu .
Technika pomiaru ciśnienia - w warunkach domowych pacjent powinien wykonywać po 2 odczyty rano wieczorem przez 3 dni w tygodniu. Średnie ciśnienie z kilku pomiarów powinno być mniejsze niż 135/85mmHg, jeśli zachowane są takie wartości uznaje się je za normę. Przygotowanie do badania , zalecane jest mierzenie ciśnienia o stałej porze, w tych samych warunkach, po przynajmniej 5 min odpoczynku. Zaleca się też, żeby na 30 min przed pomiarem nie pić mocnej kawy, herbaty i nie palić papierosów. Przy pomiarze pacjent powinien siedzieć, praw lub lewe ramię powinno być odsłonięte. Opaskę ciśnieniomierza zakłada się tak, aby równo przylegała do ramienia i znajdowała się na wysokości serca. Szybko należy wypełnić mankiet powietrzem. Przyłożyć słuchawkę nad tętnicą w dole łokciowym. Z mankietu powoli wypuszczać powietrze. Pierwszy usłyszany ton oznacza ciśnienie skurczowe, zaniknięcie wszystkich tonów - rozkurczowe.
Bardzo ważne jest notowanie pomiarów w dzienniczku samokontroli - podczas wizyty zapozna i oceni je lekarz.
Hiperlipidemia - to zespół zaburzeń metabolicznych objawia się podwyższonymi frakcjami cholesterolu lub trójglicerydów w surowicy krwi.
Prawidłowe wartości cholesterolu i trójglicerydów to poniżej 200mg/dl,.
Wysoki poziom cholesterolu i/lub trójglicerydów prowadzi do takich zaburzeń jak : miażdżyca tętnic kończyn dolnych, tętnic szyjnych , mózgowych i serca.
Leczenie polega przede wszystkim na modyfikacji stylu życia - wzmożeniu aktywności fizycznej , wdrożeniu diety, która wyeliminuje tłuszcze zwierzęce. Częstsze spożywanie białego mięsa, ryb, tłuszczy roślinnych, świeżych owoców i warzyw.
Cukrzyca - jest to grupa chorób metabolicznych, którą charakteryzuje hiperglikemia (podwyższony poziom cukru we krwi), prawidłowy poziom glukozy na czczo nie powinien przekraczać 125mg/dl. Zbyt wysoki lub zbyt niski poziom cukru jest niebezpieczny dla zdrowia.
Hipoglikemia czyli niedocukrzenia - występuje, wtedy, gdy poziom cukru we krwi spada poniżej 55mg/dl. Skutki zdrowotne tego stanu mogą być bardzo poważne - przy spadku poziomu glukozy poniżej 20mg/dl - może dojść do śmierci w wyniku wstrząsu hipoglikemicznego. Przy objawach niedocukrzenia najbardziej cierpi mózg, gdyż do prawidłowej pracy potrzebuje około 150gram glukozy dziennie, a nie ma możliwości magazynowania jej. Spadek dostawy cukru powoduje zaburzenia jego pracy, a nawet obumieranie. Uszkodzeniu najszybciej ulega kora mózgowa, hipokamp (element układu nerwowego odpowiedzialny za pamięć) oraz inne struktury mózgu, co zagraża życiu i zdrowiu organizmu.
Hiperglikemia - czyli wysoki poziom cukru we krwi - dochodzi do niej wtedy, gdy do organizmu dostarczona jest zbyt mała ilość insuliny, lub zjedzenie bardziej obfitego posiłku.
Długotrwała hiperglikemia może doprowadzić do kwasicy ketonowej czyli śpiączki cukrzycowej, która jest stanem zagrażającym życiu - może prowadzić do śmierci. Ponadto długotrwałe utrzymywanie się wysokich stężeń glukozy prowadzi do późniejszych powikłań w postaci nefropatii (uszkodzenie nerek), retinopatii (uszkodzenie wzroku) i neuropatii czyli uszkodzenia nerwów obwodowych.
Aby nie dopuścić do powstania wyżej wymienionych powikłań , należy regularnie przyjmować zalecane leki i samodzielnie kontrolować poziom cukru we krwi , za pomocą glukometru.
Pomiar glukozy we krwi w warunkach domowych : do badania pobiera się krew włośniczkową z palca pomiar należy wykonać następująco :
- przed przystąpieniem do badania należy umyć ręce wodą i mydłem
- delikatnie masować opuszkę palca, aż do zaróżowienia
- wytrzeć ręce do sucha
- do dezynfekcji nie używać alkoholu etylowego ani innych środków dezynfekujących (obniżają stężenie glukozy we krwi)
- następnie nakłuć za pomocą nakłuwacza boczną część opuszki palca (mniej bolesne miejsce)
- pierwszą kroplę krwi należy zetrzeć z palca suchą watą
- kolejną kroplę rozprowadzić na całej powierzchni impregnowanego enzymem pola
- po odczekaniu okresu wyznaczonego przez producenta urządzenia należy usunąć resztę krwi z paska zawijając go w bibułę lub w strumieniu bieżącej wody przez 2-3 sekundy
W wyrównaniu glikemii niezwykle ważną rolę poza lekami odgrywa również dieta i regularny wysiłek fizyczny - odpowiednia dieta nie powoduje dużych wahań cukrów we krwi , wysiłek fizyczny pomaga spalać glukozę i przemieniać ją w energię niezbędną do pracy mięśni.
Palenie tytoniu - powoduje podwyższenie ciśnienia i przyspiesza akcję serca, ryzyko zawału i udaru mózgu są największe rano po wypaleniu pierwszego papierosa. Prawdopodobieństwo wystąpienia niedokrwiennego zawału mózgu uzależnione jest od ilości wypalanych papierosów. Badania wykazały, że u nałogowych palaczy ryzyko wystąpienia udaru jest 2 razy większe, niż u osób nie palących. Można temu zapobiec rzucając palenie - po 2 latach abstynencji ryzyko wystąpienia udaru zmniejsza się , po 5 latach ryzyko choroby będzie takie jak u osób niepalących.
Aktywność ruchowa - po udarze mózgu niezmiernie ważne jest utrzymanie dobrej formy fizycznej , ruch wpływa na poprawę samopoczucia chorego i lepszy wynik leczenia rehabilitacyjnego. Korzyści płynące z wysiłku fizycznego to :
- stabilizacja ciśnienia krwi
- obniżenie poziomu cholesterolu i trójglicerydów
- zmniejszenie ryzyka zawału i udaru mózgu
- zwiększenie wydolności serca
- zwalcza stany depresyjne
- polepsza ukrwienie narządów ,a w efekcie lepsze zaopatrzenie tkanek w tlen i substancje odżywcze
- waga ulega obniżeniu bez drastycznych wyrzeczeń
- zmniejsza zapotrzebowanie organizmu na insulinę
Redukcja masy ciała - osoby otyłe, głównie z otyłością brzuszną charakteryzują się większym ryzykiem wystąpienia problemów zdrowotnych. U osób z nadwagą częściej stwierdza się nadciśnienie tętnicze, cukrzycę oraz większe ryzyko chorób układu sercowo naczyniowego. Główną przyczyną otyłości jest spożywanie nadmiernej ilości wysokokalorycznych posiłków i brak aktywności fizycznej. Do obliczania nadmiaru masy ciała służy wskaźnik BMI - jest to stosunek masy ciała w kilogramach do wzrostu w metrach kwadratowych.
Prawidłowa masa ciała to BMI mieszczące się w przedziale 18,5-24,9 kg/m2,
nadwaga to wartość BMI mieszcząca się w przedziale 25-29,9 kg/m2,
otyłość zaś to wartość BMI powyżej 40 kg/m2
Uzyskanie prawidłowej masy ciała można osiągnąć przez ograniczenie wartości energetycznej spożywanych pokarmów, przy jednoczesnym zwiększeniu wydatku energetycznego poprzez wysiłek fizyczny. U kobiet wymaga to podaży około 1200-1500 kcal dziennie, u mężczyzn zaś 1500-1800kcal. Taki sposób odżywiania pozwala na redukcję 0,5-1kg tygodniowo. Celem odchudzania powinna być utrata masy ciała o około 10% masy początkowej i utrzymanie tego efektu.
Wszystkie wyżej wymienione stany należą do czynników modyfikowalnych czyli takich na które mamy silny wpływ i których działanie możemy zmniejszyć lub całkowicie wyeliminować - dzięki wiedzy i samozaparciu. Wystąpienie choroby nie jest końcem „świata” - dzięki edukacji i pomocy przedstawicieli służby zdrowia (dietetyków, rehabilitantów, pielęgniarek i lekarzy), a także pomocy rodziny, przyjaciół i znajomych, którzy będą nas dopingować staniemy mocno na własnych nogach i nie pozwolimy chorobie wrócić.
Bibliografia
„ Elementy fizjoterapii” E. Mikołajewska 2011
„ Pielęgniarstwo neurologiczne” K. Adamczyk 2000
„ Pielęgnowanie chorych po udarach mózgowych” K. Adamczyk 2003
„Rehabilitacja i pielęgnowanie osób niepełnosprawnych” pod red. E. Rutkowskiej 2002
Oddział rehabilitacji 27.12. 2011-28.- 12 2011
Odbiorcy - pacjenci oddziału rehabilitacji, po przebytym udarze mózgu - pogadanka w małych grupach.
Cel główny - zmiana dotychczasowego stylu życia i zwiększenie aktywnego udziału chorego w procesie leczniczym.
Zakres wiedzy:
- zapoznanie chorych z koniecznością stałej kontroli RR tętniczego, obniżenia hiperlipidemii oraz konieczność utrzymywania prawidłowych stężeń glukozy we krwi
- uświadomienie pacjentowi konieczności zaniechania palenia
- wskazanie korzyści wynikających z aktywności ruchowej
- wskazanie wpływu diety oraz redukcji masy ciała na styl życia
Edukacja chorego po udarze mózgu musi wskazać konieczność i sposób zmiany dotychczasowego stylu życia , oraz poprawę kontroli czynników ryzyka.
Korzyści płynące z edukacji to :
- pogłębienie wiedzy chorych dotyczących czynników ryzyka udaru mózgu
- lepsze przestrzeganie zaleceń terapeutycznych
- zmiana niekorzystnego stylu życia
Dobór treści i metody przeprowadzenia edukacji.
- wykorzystanie materiałów dydaktycznych - ulotek, plansz
- metoda- pogadanka
Nadciśnienie tętnicze
+ wskazanie konieczności stałej kontroli RR tętniczego i konsekwentnej terapii hipotensyjnej
+ nauka norm odpowiadających kryteriom oceny skuteczności leczenia choroby nadciśnieniowej
+ nauka wykonywania samodzielnych pomiarów RR tętniczego krwi
+ konieczność regularnego prowadzenia dzienniczka samokontrol
Hiperlipidemia
+ wskazanie konieczności utrzymywania prawidłowych wartości lipidogramu
+ wyjaśnienie udziału hiperlipidemii w powstawaniu miażdżycy i udaru mózgu
+ omówienie roli tłuszczów zwierzęcych i roślinnych w diecie
+ przedstawienie terminów „zły” i „dobry” cholesterol
Cukrzyca
+ wskazanie szkodliwości nadmiernych wahań glikemii
+ samodzielne pomiary glukozy (gleukometr)
+ wsparcie terapii dietą oraz regularnym wysiłkiem fizycznym
Oddział rehabilitacji 02.01.2012-04.01.2012
Palenie tytoniu
Należy uświadomić choremu konieczność całkowitego zaniechania palenia co daje następujące korzyści:
+ obniża ryzyko udaru
+ zwiększa odporność organizmu
+ spowalnia postęp miażdżycy
Aktywność ruchowa
+ wskazanie pozytywnych efektów aktywności fizycznej - redukcja masy ciała , poprawa wartości glikemii oraz RR tętniczego krwi
+ poprawa samopoczucia i lepszy wynik leczenia rehabilitacyjnego
Dieta i redukcja masy ciała
Uświadomienie choremu konieczności redukcji masy ciała, co ma wpływ na optymalną rehabilitację oraz wydolność pacjenta
1) dieta
- zmniejszenie dziennej porcji kalorii
- rezygnacja z pokarmów zawierających tłuszcze zwierzęce i zastąpienie ich tłuszczami pochodzenia roślinnego
- zwiększenie ilości spożywanych świeżych warzyw i owoców
- włączenie pokarmów zawierających wit. B6 i kwas foliowy
2) redukcja masy ciała
- konieczność utrzymania należnej masy ciała (BMI<25kg/m2)
- wskazanie metod zmniejszenia masy ciała u osób z nadwagą - dieta, regularny wysiłek fizyczny)
5.Oczekiwane efekty - pacjent potrafi wskazać czynniki niekorzystnie wpływające na powrót do zdrowia , oraz spowalniające proces rehabilitacji oraz umie je wyeliminować.
Bibliografia:
„ Elementy fizjoterapii” E. Mikołajewska 2011
„ Pielęgniarstwo neurologiczne” K. Adamczyk 2000
„ Pielęgnowanie chorych po udarach mózgowych” K. Adamczyk 2003
„ Rehabilitacja i pielęgnowanie osób niepełnosprawnych” pod red. E. Rutkowskiej 2002