Pojęcie polityka

Politikon - gr. Społeczne, publiczne, państwowe, powszechne, obywatelskie, codzienne.

Polis - gr. Kraj, ojczyzna, państwo, rządy

Politea - gr. Republika, czyli organizacja pańśtwowa

Sposoby definiowania polityki

1. Wg A.W. Jabłońskiego:

- działalność instytucji państwowych

- wzajemny stosunek władzy, wpływu i konfliktu

- funkcje w systemie politycznym,

- proces podejmowania decyzji,

- rozwiązywanie problemów.

Wg F. Ryszki - planowe i zorganizowane dążenie do zdobycia oraz utrzymania władzy - dążenie któremu odpowiadają określone działania ludzkie.

Wg M. Webera - dążenie do udziału we władzy lub do wywierania wpływu na podział władzy, czy to między państwami, czy to w obrębie państwa między grupami ludzkimi, jakie ono obejmuje.

Wg M. Żmigrodzkiego - zespół działań podjętych przez ośrodek decyzyjny zmierzający do osiągnięcia określonych celów za pomocą odpowiednio dobranych środków.

Nauka tego, kto co weźmie, kiedy i jak.

Polityk

- człowiek biegły w polityce, znający świat, zdolny do rządzenia państwem, dyplomata.

- osoba trwale uczestnicząca w podejmowaniu strategicznych i taktycznych decyzji politycznych, poprzez bezpośredni udział w formalnych i/lub nieformalnych gremiach (ośrodkach) decyzyjnych bądź poprzez wywieranie wpływu na te gremia.

Kategorie polityków wg Webera:

1. P. okazjonalni,

2. P. niezawodowi - polityka nie jest dla niego najważniejszą dziedziną działania, ale pełni on różne funkcje,

3. P. zawodowi - rezygnuje z pracy i poświęca się pracy w parlamencie.

Czynniki wpływające na osobowość polityczną:

1. Czynniki wewnętrzne:

1. Zdrowie

2. Wiek

3. Płeć

4. Zmęczenie

5. Rytmy biologiczne

2. Czynniki zewnętrzne:

1. Zmiany ciśnienia atmosferycznego

2. Temperatura otoczenia i jego wilgotność

3. Zanieczyszczenie powietrza

4. Poziom tlenu

5. Pory roku.

3. Komunikacja niewerbalna:

1. Mimika

2. Pantomimika

3. Proksemika

4. Wokalizacja.

Proces - zmiany zachodzące w następujących po sobie stadiach rozwojowych.

Proces polityczny - przebieg regularnie następujących po sobie faktów politycznych pozostających ze sobą w związku przyczynowo skutkowym.

Fakt polityczny - to przejaw procesów politycznych związanych z walką o zdobycie władzy państwowej, stanowiący część życia społecznego i występujący wszędzie tam, gdy mamy do czynienia z organizacją społeczeństwa i sprawowaniem władzy oraz zorganizowaniem i sterowaniem procesami społecznymi.

Ujęcia procesu politycznego:

• Ewolucyjne

• Systemowe

• Instytucjonalne

Typologia procesów politycznych:

• Samostanowienia - są właściwe dla narodów dążących do uzyskania niezawisłości politycznej w postaci niepodległości państwowej.

• Upodmiotowienia - związane są z dążeniem pewnych grup społecznych do uzyskania podmiotowości politycznej i uczestnictwa w życiu politycznym na równi z innymi podmiotami.

• Instytucjonalizacyjne - polegają na tworzeniu podstaw działania podmiotów politycznych i dopuszczeniu ich do uczestnictwa w funkcjonowaniu systemu politycznego (np. tworzenie ordynacji wyborczych, partii politycznych).

• Partycypacyjne - polegają na wzroście uczestnictwa podmiotów zbiorowych i indywidualnych w życiu politycznym.

Działania polityczne są to wszelkie zorganizowane działania związane ze sprawowaniem władzy lub walką o władzę w warunkach międzygrupowej rywalizacji, która znajduje wyraz zarówno w konfliktach jak i porozumieniach, kompromisach i sojuszach konkurencyjnych grup.

Działania polityczne wg prof. Żmigrodzkiego to podejmowanie i realizacja decyzji politycznych przez zorganizowane podmioty, wynikiem czego jest powstawanie określonych faktów politycznych i kształtowanie się określonych procesów politycznych.

Rodzaje działań politycznych:

1. Kryterium stopnia złożoności

• Proste - do celu prowadzą czynności tego samego typu, np. desygnacja premiera.

• Złożone - mają charakter wieloczynnościowy, wieloetapowy, wielopodmiotowy np. proces legislacyjny.

2. Kryterium liczby podmiotów, które uczestniczą w działaniach politycznych:

• Jednostkowe -

• Zbiorowe - suma zachowań indywidualnych, manifestacje

• Grupowe

• Totalne - wszystkie państwa biorą udział w działaniach, np. wojna

3. Kryterium stopnia przymusowości:

• Przymusowe

• Dobrowolne

• Narzucone

4. Kryterium stopnia jawności:

• Jawne

• Ukryte

• Zamaskowane

Typy działań politycznych:

• Rewolucja

• Rewolta

• Reforma polityczna

Stosunki polityczne są to wzajemne oddziaływania ludzi na siebie wynikające ze sprawowania władzy politycznej.

Rodzaje stosunków politycznych:

• Zwierzchnictwa - charakteryzują się stosunkiem nadrzędności podmiotów rządzących w stosunku do podmiotów podporządkowanych. Wola rządzących jest wolą panujących.

• Podporządkowania - charakteryzują się stosunkiem podległości rządzonych w stosunku do rządzących.

• Współpracy - wyrażają się w podejmowaniu działań i zachowań pomiędzy podmiotami politycznymi wyrażającymi wolę układania stosunków na ustalonych zasadach i dochowania podejmowanych zobowiązań.

• Kompromisu - to zachowania podmiotów politycznych przejawiających wolę wzajemnych ustępstw w dochodzeniu do celu.

• Walki - demonstrują się stosunkami działań i zachowań podmiotów nastawionych na ofensywność i naleganie na kontrpartnera w dojściu do swoich celów.

Potrzeby polityczne - subiektywnie odczuwalny stan niedoboru jakichś dóbr i wartości niezbędnych do normalnego funkcjonowania podmiotu.

Podstawowe potrzeby polityczne:

• Skutecznego uczestnictwa w wyborze delegatów do organów przedstawicielskich.

• Organizowania się,

• Skutecznego oddziaływania pośredniego,

• Bezpieczeństwa osobistego,

• Nieskrępowanej wypowiedzi.

Klasyfikacja wg kryterium podmiotowego:

• Indywidualne

• Grupowe

• Ogólnospołeczne

Interesy polityczne - świadome pragnięcie skierowania polityki publicznej względnie poszczególnych decyzji dotyczących rozdziału wartości politycznych w konkretnym kierunku.

Płaszczyzny:

• Sensu stricte - przy udziale państwa

• Sensu largo - przy udziale władzy

Artykulacja potrzeb i interesów - jest to proces podejmowania działań zmierzających do zaspokojenia potrzeb i interesów określonych podmiotów od momentu wyodrębnienia się potrzeb do ich zaspokojenia.

Grupy interesu - zorganizowane stowarzyszenie, którego celem jest wpływanie na treść polityki względnie działania rządu.

Jest to grupa, która dąży do promowania swoich własnych, partykularnych interesów wobec władz politycznych.

Grupa interesu jest to organizacja posiadająca formalną strukturę, mobilizująca swych członków wokół określonych celów.

Cechy grup interesu:

• Skupiają różne kategorie członków

• Opierają się na dobrowolnym członkostwie

• Są uzależnione od aktywności i zorganizowania swych członków

• Mobilizują swych członków wokół określonych kwestii

Elementy grup interesu:

• Czynnik organizacyjny

• Czynnik funkcjonalny

• Czynnik relacjonalny

Decyzja polityczna (wg prof. Żmigrodzkiego) jest to akt nielosowego wyboru działania dokonany spośród co najmniej dwóch wariantów w związku z przekształceniem rzeczywistości istniejącej w rzeczywistość pożądaną.

Decyzja polityczna jest to nielosowy wybór działania lub zaniechania politycznego dokonywany przez ośrodek decyzyjny w polu polityki.

Ośrodek decyzyjny jest to mechanizm podejmowania decyzji politycznych będący elementem systemu politycznego lub elementem międzynarodowych struktur decyzyjnych.

Kryteria decyzji politycznych:

Kryterium adresata:

• Ogólnospołeczne (np. żałoba narodowa, nowe święto narodowe),

• Partykularne (dla jakiejś grupy społecznej i zawodowej),

• Indywidualne (np. desygnowanie ministra).

Kryterium szczebla decyzyjnego:

• Międzynarodowe (podejmowane np. przez UE),

• Narodowe (podejmowane przez organy państwa),

• Lokalne (podejmowane przez organy samorządu terytorialnego).

Kryterium rangi i charakteru czasowego:

• Strategiczne, perspektywiczne (polegają na wyznaczaniu celów ogólnospołecznych o dość dużej perspektywie czasowej),

• Taktyczne (zmierzają do realizacji celów ogólnych w sytuacjach względnie powtarzalnych),

• Operatywne (dotyczą bieżącej regulacji spraw drobnych o względnie niewielkim ciężarze gatunkowym).

Kryterium stopnia wiedzy dostępnej decydentom oraz zamiaru ich realizacji

• Realne (decydent ma wiedzę i ma zamiar realizować decyzję),

• Symboliczne (decydent ma wiedzę, ale jest wątpliwość co do realizacji),

• Pozorne (decydent nie ma wiedzy i nie ma zamiaru realizować decyzji).

Proces decyzyjny jest to zespół powiązań przyczynowo - skutkowych występujących wewnątrz ośrodka decyzyjnego w związku z sytuacją decyzyjną strukturą ośrodka i celami decydentów.

NIE POMYLIĆ Z PROCESEM POLITYCZNYM!!!

1. Pojawienie się sygnału o niezaspokojeniu potrzeb społecznych,

2. Dostrzeżenie problemu przez ośrodek decyzyjny,

3. Zbieranie informacji na temat problemu oraz możliwości rozwiązań tego problemu,

4. Selekcja informacji dokonywana przez poszczególne ogniwa pośredniczące pomiędzy społeczeństwem a ośrodkiem decyzyjnym,

5. Przygotowanie alternatywnych wariantów decyzji,

6. Konsultacja tych wariantów z zainteresowanymi grupami politycznymi,

7. Realizacja decyzji.

Decyzja optymalna to taka, przy której skutki pozytywne są największe, a skutki negatywne są największe.

Błąd polityczny - decyzja zdecydowanie nietrafna i niezoptymalizowana.

Błąd polityczny - decyzja o podjęciu lub zaniechaniu działania politycznego, która przynosi niezaplanowane i nieprzewidziane skutki o negatywnym charakterze (np. brak wiedzy i doświadczenia decydenta, partykularne dążenia ośrodków decyzyjnych, kierowanie się intuicją a nie wiedzą).

Błąd ujawnia się jak jest sprzeciw społeczny i decydent wycofuje się z tej decyzji.

WŁADZA

4 znaczenia określenia władzy:

• W znaczeniu przedmiotowym - dla tego określenia właściwe jest twierdzenie mam władzę, lub ktoś ma władzę

• W znaczeniu stosunków między ludźmi - dla tego określenia właściwe jest wskazanie na pewien sposób zachowania jednych osób w stosunku do drugich

• W znaczeniu podmiotowym - dla tego określenia właściwe jest występowanie władzy z możliwością wydawania poleceń, zakazów, bądź nakazów innym podmiotom.

• W znaczeniu procesu decyzyjnego -

Władza publiczna - sformalizowana władza grupy społecznej posługująca się przymusem w realizacji określonych zadań w państwie.

Władza polityczna - wszelka zorganizowana władza oparta o przemoc, władza jednej grupy ludzi lub innych grup ludzi w warunkach społeczeństwa zróżnicowanego społecznie.

Władza państwowa - władza wyodrębniona, specjalnie powołanego aparatu przemocy, na podstawie aktów normatywnych państwa i działającego w ramach przyznanych mu pełnomocnictw. Władza państwowa stanowi najwyższy krąg znaczeniowy władzy.

Typy definicji władzy:

1. Behawioralny - władza to szczególny typ zachowania polegający na możliwości modyfikowania zachowania ludzkiego.

2. Teleologiczny - władza to spełnianie pewnych celów, wytwarzanie zamierzonych skutków.

3. Instrumentalny - traktuje władzę jako możliwość stosowania szczególnych środków, zwłaszcza przemocy.

4. Strukturalny - traktuje władzę jako pewnego rodzaju relację pomiędzy rządzącymi a rządzonymi.

5. Zinstytucjonalizowanego wpływu - władza jest tu powiązana z możliwością instytucjonalnego wpływania na innych.

6. Konfliktowy - władza ma możliwość podejmowania decyzji regulujących rozdział dóbr w sytuacjach konfliktowych.

Kryteria rozmiarów władzy:

1. Normatywne rozmiary władzy - są to uprawnienia władcze, które możemy podzielić na:

• przedmiotowe (określają w jakiej dziedzinie życia społecznego i w jakim zakresie podmiot władczy może podejmować wiążące decyzje dla podmiotu podporządkowanego. Szukamy odpowiedzi na pytanie O CZYM DANY PODMIOT MOŻE DECYDOWAĆ, A O CZYM NIE? Zakres obowiązku posłuszeństwa normatywnego),

• podmiotowe (określają charakterystyki podmiotów zobowiązanych do posłuszeństwa decyzjom władczym w wyznaczonym przedmiotowo zakresie. KTO POWINIEN BYĆ POSŁUSZNY DECYZJOM OKREŚLONEGO PODMIOTU?),

• temporalne (określają czas, w którym podmiot władczy realizuje swoje kompetencje przedmiotowe i podmiotowe. Czas ten może być nieokreślony lub określony - kadencja).

2. Realne rozmiary władzy - składają się na nie rozmiary:

• psychologiczne (),

• materialne ().

Funkcje władzy politycznej

1. sensu largo -określają całe płaszczyzny działania władzy politycznej.

• Integracyjna - polega na hamowaniu naturalnych tendencji odśrodkowych i zapewnieniu władzy centralnej najważniejszego znaczenia w kierowaniu państwem.

• Dystrybucyjna - związana jest z konfliktem dot. społecznie pożądanych dóbr, których dysponentami są podmioty tej władzy.

• Ochronna - polega na zapewnieniu ochrony na płaszczyźnie kontaktów zewnętrznych i wewnętrznych (za granicą - opieka konsularna).

• Strukturotwórcza - związana jest z tworzeniem mechanizmów społecznych, które umożliwiają dostęp do rządzenia reprezentantom wszystkich grup społecznych.

2. Sensu stricte - określają szczegółowo poszczególne rodzaje działań władzy politycznej.

• Stanowienie prawa

• Tworzenie i modyfikowanie organów państwowych

• Powoływanie do życia instytucji użyteczności publicznej

• Mianowanie personelu w aparacie państwowych

• Podejmowanie decyzji w zakresie finansów państwa

• Podejmowanie decyzji w imieniu państwa

• Wpływanie na działalność naukową, kulturalną, oświatową i propagandową.

Środki sprawowania władzy politycznej:

1. Przymus fizyczny

2. Bodźce materialne i moralne

3. Zabiegi perswazyjno - ideologiczne

4. Regulacja dopływu oraz kontrola treści informacji niezbędnych do podejmowania działań (cenzura)

Sprawowanie władzy/ rządzenie

Sprawowanie władzy publicznej - sprowadza się do działań podejmowania decyzji politycznych i realizacji tych decyzji. Podejmowanie decyzji i realizacja tych decyzji to rządzenie i zarządzanie, czyli administrowanie ludźmi i rzeczami.

Rządzenie ma odniesienie do działań bardziej ogólnych, strategicznych, zarządzanie do działań szczegółowych (operacyjnych).

Suweren

Naród może sprawować władzę w sposób pośredni lub bezpośredni.

---