Nr 11 - M. Głowiński, Kulturoznawstwo UŚ, Semestr I


M. Głowiński, Świadectwa i style odbioru, w tegoż, Style odbioru, Warszawa 1978.

Fakt odbioru nie jest historykowi literatury bezpośrednio dany, trzeba go zrekonstruować, na podstawie tekstów, które pozwalają się interpretować jako świadectwa. Świadectwa te można podzielić na pięć zasadniczych grup, które Słowiński dzieli na jeszcze konkretniejsze.

1. Wypowiedzi, w których sam proces lektury podległ tematyzacji.

2. Wypowiedzi meta-literackie o charakterze dyskursywnym, tj. krytyczne, teoretyczne, historycznoliterackie, filologiczne itp. Pozwalają one odtworzyć sposoby odbioru, właściwe danej epoce, są świadectwem tego, jak w danej epoce czytano.

3. Teksty odwołujące się do innych tekstów poprzez swą strukturę, a więc pastisze, parodie, stylizacje itp. Wskazują one, w jaki sposób odbierany jest utwór będący przedmiotem odwołania.

4. Różnego rodzaju transformacje dokonywane na dziele literackim, a więc przekłady, parafrazy, transkrypcje itp. Parafrazy od transkrypcji i przekładów różnią się tym, że nie podlegają żadnym rygorom, najlepiej, więc ujawniają sposoby czytania dzieła. Jednak nawet najwierniejszy przekład też jest interpretacją dzieła i może różnić się na przestrzeni czasu i poglądów tłumaczy, przykładem są różnice w tłumaczeniach Miriada i Ważyka utworu Rimbauda czy Tuwima i Ważyka Eugeniusza Oniegina Puszkina. Jeśli zaś chodzi o transkrypcje, dowodem na ich subiektywny charakter są romantyczne ilustracje do Don Kichota, wskazujące na całkiem inne rozumienie tego dzieła niż w XX w.

5. Badania socjologiczne o charakterze empirycznym - zajmują się obiegiem dzieł literackich w różnych grupach społecznych.

Na podstawie świadectw można zrekonstruować style odbioru. Prowizorycznie można wyodrębnić siedem stylów odbioru, nie jest to jednak lista zamknięta, może się rozrastać.

1. Styl mityczny - ujawnia się wówczas, gdy dzieło literackie odbierane jest jako przekaz religijny, głoszący prawdy wiary, jest bezpośredni przypisane jakiejś całości światopoglądowej. Jego domeną jest przede wszystkim recepcja dzieł związanych z sacrum. Ale nie tylko, wyznacza on odbiór wszystkich przekazów, które traktuje się jako aktualizację światopoglądów zastanych i aprobowanych.

2. Styl alegoryczny - w sposób zasadniczy organizuje się wokół tezy, dotyczącej struktury dzieła. U jego podstaw znajduje się przeświadczenie, że utwór literacki odznacza się swoistą dwuwymiarowością. Alegoryczny styl odbioru polegający na szukaniu „drugiego dna”, nie kształtuje się tylko wtedy, gdy mamy do czynienia z utworami o rzeczywistej strukturze alegorycznej, może być stylem uniwersalnym, a więc podporządkować sobie każdy typ wypowiedzi. Styl ten właściwy jest przede wszystkim epokom odznaczającym się duża stabilnością światopoglądów. Pewną odmianą stylu alegorycznego, jest styl, który zakłada, że dzieła pisane są językiem ezopowym, a więc pod powierzchnią kryją się treści, które nie mogą z jakichś powodów być komunikowane w danej społeczności.

3. Styl symboliczny. Również zakłada dwuwymiarową strukturę dzieła literackie, tutaj jednak relacje między warstwami są niejasne i nieokreślone. Styl ten, więc przypisuje aktywniejsza role odbiorcy, pozostawia większą swobodę jego inicjatywie. Może mieć również charakter uniwersalny. Symboliczny styl odbioru jest w jakiejś mierze stylem otwartym, respektuje możliwość wielu znaczeń.

4. Styl instrumentalny. W obrębie tego stylu odbioru dzieło traci w pewnym stopniu swą autonomię. Sprawią najistotniejsza jest tu nie tyle bezpośrednie wkomponowanie odbieranych utworów w całość światopoglądową, ile traktowanie ich jako środków działania, wynikające z takiej czy innej ideologii. Lektura pojęta tu jest jako czynność utylitarna, odwołująca się do światopoglądu potocznego, przy tym nie tyle moralistyczna, co moralizatorska.

5. Styl mimetyczny. Jego postawę stanowi przeświadczenie, że pomiędzy przedmiotami i sytuacjami przedstawionymi w utworze literackim a przedmiotami i sytuacjami należącymi do świata realnego zachodzi stosunek podobieństwa, naśladowania, odbicia. Punktem odniesienia jest rzeczywistość, to, co się za rzeczywistość w danej kulturze uważa. Styl mimetyczny sprawia, że w obrębie lektury współczynnikiem istotnym staje się prawda, z pozoru ujawniona tak, jak w jej klasycznej definicji. Wszelki mimetyczny styl odbioru przyjmuje rzeczywistość jako podstawowy punkt odniesienia i że nie zdaje sprawy z faktu, że idea rzeczywistości jest tu - w mniejszym lub większym stopniu - wynikiem z góry przyjętych założeń.

6. Styl ekspresyjny. Zjawiskiem najistotniejszym w obrębie tego stylu jest sytuowanie czytanego utworu wobec nadawcy. Autor jest tutaj traktowany jako składnik tekstu, skoro cała lektura ma doprowadzić do ujawnienia jego właściwości, a wszystko, co w dziele zawarte, interpretowane jest jako syndrom, a niekiedy nawet, bezpośredni przekaz jego osobowości. Podstawową właściwością tego stylu jest więc to, że zmierza do indywidualizacji.

7. Styl estetyzujący. U jego postaw znajduje się dążenie do odbioru dzieła literackiego przede wszystkim jako dzieła literackiego. Lektura koncentruje się na samym dziele.

Wyżej wymienione style, raczej nie występują w postaci czystej. Poszczególne style w różnych sytuacjach historycznych wzajemnie się uzupełniają, tworząc różnego typu układy, często o charakterze hierarchicznym. Nie wszystkie jednak, niektóre wykluczają się nawzajem, np. styl instrumentalny z estetyzującym. Style można podzielić na dwie grupy: ograniczone i wypracowane. Pierwsze z nich to takie, w których relacje z innymi stylami możemy przewidzieć, są schematyzowane. Style wypracowane zaś nie są tak przewidywalne, tworzą dogodniejsze warunki do wszelkiego typu innowacji. Jednak przyporządkowanie poszczególnych stylów, do którejś z grup, nie jest możliwe bez konkretnej sytuacji historycznoliterackiej.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Kurs nr 11 Program zajęć na semestr I Komisja Specjalizacji, specjalizacja mięso
2012 tezy filozofa I semestr, Kulturoznawstwo UŚ, Semestr I
literaturoznawstwo - kolokwium p. Dębska-Kossakowska, Kulturoznawstwo UŚ, Semestr I, Wstęp do litera
STYL KINA ZEROWEGO, Kulturoznawstwo UŚ, Semestr I
notatki z lektur, Nr 11 - M. Głowiński, Świadectwa i style odbioru, w tegoż, Style odbioru, Warszawa
pytania - wstęp to wiedzy o teatrze - kolokwium mgr Szewczyk, Kulturoznawstwo UŚ, Semestr I
Janion - czas formy otwartej, Kulturoznawstwo UŚ, Semestr I
Ustawa o dowodoach osobistych Dziennik Ustaw z 10 września 2010 Nr 167 poz, szkoła, US, semestr I
OPRACOWANA KOMUNIKACJA EGZAMIN, Kulturoznawstwo UŚ, Semestr I
Zagadnienie filozofii, Kulturoznawstwo UŚ, Semestr I
teoria komunikacji poprawa, Kulturoznawstwo UŚ, Semestr I
A.Zadrożyńska „Targowisko różności”, Kulturoznawstwo UŚ, Semestr I, Wstęp do kulturoznawstwa
N.Postman Technopol Triumf techniki nad kulturą, Kulturoznawstwo UŚ, Semestr I, Wstęp do kulturoznaw
film wykĹ ad, Kulturoznawstwo UŚ, Semestr I, Wstęp do medioznawstwa
Franz Stanzel - Sytuacja narracyjna i epicki czas przeszły, Kulturoznawstwo UŚ, Semestr I
Znaczenie pojęć, Kulturoznawstwo UŚ, Semestr I

więcej podobnych podstron