FRANZ STANZEL

SYTUACJA NARRACYJNA I EPICKI CZAS PRZESZŁY

Otto Ludwig dokonuje podziału na:

• opowiadanie właściwe - „opowiadanie relacjonujące”

• opowiadanie sceniczne - „prezentację sceniczną”

„opowiadanie relacjonujące” a „prezentacja sceniczna”

CZAS

• opowiadanie relacjonujące charakteryzuje się dystansem czasowym

• prezentacja sceniczna bezpośrednio unaocznia czytelnikowi aluzję, skupia się na tym, co jest „tu i teraz”. Mamy wrażenie współuczestniczenia

SYTUACJA NARRACYJNA wiąże się z pytaniem o egzystencją autora.

• W opowiadaniu relacjonującym obecność autora oznacza, że w wyobraźni czytelnika ulega konkretyzacji obok opowiadanej aluzji także narrator i sam proces opowiadania

• W przypadku prezentacji scenicznej obraz narratora nie zostanie wywołany w świadomości czytelnika.

OPOWIADANIE AUKTORALNE

• autor ujawnia się poprzez zwroty do czytelnika (funkcja fatyczna), komentarze do wydarzeń, refleksje itd., wprowadza w świat przedstawiony

• Narracja auktoralna charakteryzuje się występowaniem dystansu czasowego.

• Przy interpretacji należy pamiętać, że narrator jest postacią całkowicie fikzycjną, nie równa się z autorem.

• Aby odróżnić osobowość rzeczywistego autora od osobowości narratora, ważne jest pojęcie auktoralnego medium. Obejmuje ono tylko te rysy auktoralnego narratora, które objawiają się czytelnikowi na podstawie jego uzewnętrznienia w toku narracji.

• W powieści auktoralnej obecność narratora auktoralnego jest zasadniczym i najważniejszym czynnikiem iluzjotwórczym i porządkującym.

• Narrator kreuje, reżyseruje, komentuje. Centrum orientacyjne czytelnika jest zawsze tożsame z tu i teraz narratora.

OPOWIADANIE PERSONALNE

• czytelnik odnosi wrażenie, że narrator jest jedna z postaci obecnych w scenie

• W przypadku prezentacji z personalną sytuacją narracyjną czynnikiem iluzjotwórczym i porządkującym jest medium personalne, czyli jedna z postaci występujących w utworze i centrum orientacji czytelnika znajduje się w owej postaci.

• Medium personalne zawsze musi być postacią występującą w powieści.

• Czytelnik odnosi wrażenie, że jej to oczami patrzy na świat przedstawiony.

OPOWIADANIE NEUTRALNE

• stanowisko obserwacyjne nie znajduje się w żadnej z postaci

• mimo to perspektywa jest tak zbudowana, że obserwator lub czytelnik ma złudzenie uczestniczenia w zdarzeniach, jako ich wyimaginowany świadek

• obiektywizacja przez intersubiektywizację

• narracja prowadzona jest z kilku punktów widzenia

• centrum obserwacji znajduje się „tu i teraz” momentu akcji.

SYTUACJA NARRACYJNA I JEJ ROLA

Na podstawie sytuacji narracyjnej można się ... co do stopnia interpretacji i aspektu, w jakim przedmiot opowiadania pojawia się w wyobrażeniach odbiorcy. Oprócz tego określa ona stan orientacji, który ma wpływ na obraz zarysowujący się w świadomości czytelnika.

EPICKI CZAS PRZESZŁY

ROMAN INGARDEN - problem epickiego czasu rozpatruje od strony ontologii dzieła literackiego i przedstawionej w nim rzeczywistości, wskazując na quasi realny sposób istnienia rzeczywistości przedstawionej w utworze. To, że zdarzenia przedstawiane są zazwyczaj w czasie przeszłym, stanowi przede wszystkim wyraz różnicy między światem przedstawionym a realnym.

KATE HAMBURGER - fakty, wydarzenia przedstawione w utworze opowiadane są jako teraźniejsze, aby umożliwić zagłębienie się w nie wyobraźnią narratora i czytelnika, a tryb przeszłości ma za zadanie podkreślenia fikcyjności świata przedstawionego.

ORIENTACJA W SFERZE CZASOWEJ

zależy od centrum orientacji czytelnika.

EPICKI CZAS PRZESZŁY JEST TU WYRAZEM PRZESZŁOŚCI

narracja auktoralna, opowiadanie relacjonujące (właściwe), wydarzenia jako przeszłe

• Jeśli znajduje się ono w „tu i teraz” narratora auktoralnego, gdzie dominuje relacjonujący tryb narracji

• wówczas wydarzenia funkcjonują w świadomości czytelnika, jako przeszłe

• najpierw opowiadane jest wydarzenie, później następuje komentarz, więc przenosi się to na perspektywę czytelnika jako spojrzenie wstecz

EPICKI CZAS PRZESZYŁ JEST TU WYRAZEM TERAŹNIEJSZOŚĆ

narracja personalna i neutralna

• Jeśli centrum orientacji czytelnika znajduje się w „tu i teraz” jakiejś postaci lub w wyimaginowanym obserwatorze bezpośrednio w scenie przedstawionej w utworze akcji (n. personalna) i (neutralna)

• wówczas aluzja może się konkretyzować w wyobraźni czytelnika jako coś teraźniejszego.

---