Franz Stanzel, Sytuacja narracyjna i epicki czas przeszły

Otto Ludwig dokonuje podziału na:

opowiadanie właściwe – „opowiadanie relacjonujące” (lepsze do stopniowego kształtowania przebiegu zdarzeń)

opowiadanie sceniczne – „prezentację sceniczną” (bezpośrednio unaocznia czytelnikowi akcję, skupia przedstawiane przedmioty w czasie i przestrzeni + możliwe zaburzenie chronologii i inne uporządkowanie zdarzeń)

„opowiadanie relacjonujące” a „prezentacja sceniczna”

CZAS

opowiadanie relacjonujące charakteryzuje się dystansem czasowym

prezentacja sceniczna bezpośrednio unaocznia czytelnikowi aluzję, skupia się na tym, co jest „tu i teraz”. Mamy wrażenie współuczestniczenia.

SYTUACJA NARRACYJNA

wiąże się z pytaniem o egzystencją autora.

W opowiadaniu relacjonującym obecność autora oznacza, że w wyobraźni czytelnika ulega konkretyzacji obok opowiadanej aluzji także narrator i sam proces opowiadania, Narrator się uwidocznia.

W przypadku prezentacji scenicznej obraz narratora nie zostanie wywołany w świadomości czytelnika. Nie uwidocznia się.

OPOWIADANIE AUKTORALNE

autor ujawnia się poprzez zwroty do czytelnika (funkcja fatyczna), komentarze do wydarzeń, refleksje itd., wprowadza w świat przedstawiony. Często występuje w roli kronikarza, pamiętnikarza etc.

• Narracja auktoralna charakteryzuje się występowaniem dystansu czasowego, przestrzennego, psychologicznego. (dystans narracji, wg Emila Staigera w czasowo-przestrzennym dystansie miedzy opowiadającym a przedmiotem opowiadania można widzieć podstawową cechę gatunkową epickości

• Przy interpretacji należy pamiętać, że narrator jest postacią całkowicie fikcyjną, nie równa się z autorem.

• Aby odróżnić osobowość rzeczywistego autora od osobowości narratora, ważne jest pojęcie auktoralnego medium. Obejmuje ono tylko te rysy auktoralnego narratora, które objawiają się czytelnikowi na podstawie jego uzewnętrznienia w toku narracji.

• W powieści auktoralnej obecność narratora auktoralnego jest zasadniczym i najważniejszym czynnikiem iluzjotwórczym i porządkującym. Może używać różnych masek do ukazywania się czytelnikowi.

Narrator kreuje, reżyseruje, komentuje. Centrum orientacyjne czytelnika jest zawsze tożsame z tu i teraz narratora.

OPOWIADANIE PERSONALNE

czytelnik odnosi wrażenie, że narrator jest jedną z postaci obecnych w scenie

W przypadku prezentacji z personalną sytuacją narracyjną czynnikiem iluzjotwórczym i porządkującym jest medium personalne, czyli jedna z postaci występujących w utworze i centrum orientacji czytelnika znajduje się w owej postaci.

Medium personalne zawsze musi być postacią występującą w powieści.

Czytelnik odnosi wrażenie, że jej to oczami patrzy na świat przedstawiony.

OPOWIADANIE NEUTRALNE

stanowisko obserwacyjne nie znajduje się w żadnej z postaci

mimo to perspektywa jest tak zbudowana, że obserwator lub czytelnik ma złudzenie uczestniczenia w zdarzeniach, jako ich wyimaginowany świadek

obiektywizacja przez intersubiektywizację

narracja prowadzona jest z kilku punktów widzenia

centrum obserwacji znajduje się „tu i teraz” momentu akcji.

SYTUACJA NARRACYJNA I JEJ ROLA

Na podstawie sytuacji narracyjnej można się np. zorientować co do stopnia interpretacji i aspektu, w jakim przedmiot opowiadania pojawia się w wyobrażeniach odbiorcy. Oprócz tego określa ona stan orientacji, który ma wpływ na obraz zarysowujący się w świadomości czytelnika.

EPICKI CZAS PRZESZŁY

ROMAN INGARDEN – problem epickiego czasu rozpatruje od strony ontologii dzieła literackiego i przedstawionej w nim rzeczywistości, wskazując na quasi realny sposób istnienia rzeczywistości przedstawionej w utworze. To, że zdarzenia przedstawiane są zazwyczaj w czasie przeszłym, stanowi przede wszystkim wyraz różnicy między światem przedstawionym a realnym.

KATE HAMBURGER – fakty, wydarzenia przedstawione w utworze opowiadane są jako teraźniejsze, aby umożliwić zagłębienie się w nie wyobraźnią narratora i czytelnika, a tryb przeszłości ma za zadanie podkreślenia fikcyjności świata przedstawionego.

ORIENTACJA W SFERZE CZASOWEJ

zależy od centrum orientacji czytelnika.

EPICKI CZAS PRZESZŁY JEST TU WYRAZEM PRZESZŁOŚCI

narracja auktoralna, opowiadanie relacjonujące (właściwe), wydarzenia jako przeszłe

Jeśli znajduje się ono w „tu i teraz” narratora auktoralnego, gdzie dominuje relacjonujący tryb narracji

wówczas wydarzenia funkcjonują w świadomości czytelnika, jako przeszłe

najpierw opowiadane jest wydarzenie, później następuje komentarz, więc przenosi się to na perspektywę czytelnika jako spojrzenie wstecz

EPICKI CZAS PRZESZYŁ JEST TU WYRAZEM TERAŹNIEJSZOŚĆ

narracja personalna i neutralna

Jeśli centrum orientacji czytelnika znajduje się w „tu i teraz” jakiejś postaci lub w wyimaginowanym obserwatorze bezpośrednio w scenie przedstawionej w utworze akcji (n. personalna) i (neutralna)

wówczas aluzja może się konkretyzować w wyobraźni czytelnika jako coś teraźniejszego.