FRANZ STANZEL

TEORIA I TYPOLOGIA POWIEŚCIOWA

Powieść jest tworem fikcyjnym, światem wykreowanym, w którym zostaje przedstawiona rzeczywistość spokrewniona z pięknem i sztuką - Hegel

Taka rzeczywistość ma przewagę nad rzeczywistością historyczną lub empiryczną.

Ukazanie rzeczywistości empirycznej w twórczej perspektywie autora determinuje formę językową, narracyjną, przy czym styl ten i forma wzajemnie oddziałują na opowiadaną historię.

Technika jest jedynym sposobem, jakiego używa autor, aby swój temat przedstawić, rozwinąć, przekazać znaczenie, a także dokonać jego wartościowania. Przy takim podejściu następuje wzrost znaczenia POETYKI POWIEŚCI

Typologia powieści dąży do usystematyzowania krytyki i teorii powieści.

Typy powieści należy pojmować jako pewne konstrukcje myślowe, które w pojedynczym utworze nigdy nie urzeczywistniają się całkowicie, jednak tego urzeczywistniania nikt się nie domaga.

Przy typologii powieści nie chodzi o klasyfikację pod względem tematu i treści (powieść rycerska, wojenna, przygodowa etc.), bo tym zajmuje się historia literatury.

Typologia powieści skupia się na pewnych stałych konstrukcjach, takich jak układ, budowa, sytuacja narracyjna, których znajomość WSPOMAGA INTERPRETACJĘ DZIEŁA LITERACKIEGO

TYPY SYTUACJI NARRACYJNEJ

OPOWIADANIE RELACJONUJĄCE

czytelnik obserwuje zdarzenia z dystansu czasowego i przestrzennego, w jakim zdaje się pozostawać narrator. Relacja ta nastawiona jest głównie na rzeczowe przedstawienie zdarzeń, co uniemożliwia emocjonalne i ściślejsze zaangażowanie się czytelnika.

PREZENTACJA SCENICZNA

czytelnik jest naocznym świadkiem zdarzeń, ma wrażenie współuczestniczenia w opowiadanym wydarzeniu, bieg zdarzeń przedstawiony jest zatem jako teraźniejszy.

Typologia powieści ma na celu uwydatnienie tego, że

TREŚĆ OPOWIADANIA JEST W ISTOTNEJ CZĘŚCI FUNKCJĄ SPOSOBU I FORMY NARRACJI.

Wykazuje wzajemną i obustronną relację

pomiędzy formą przedstawiania a treścią.

3 TYPOWE SYTUACJE NARRACYJNE

SYTUACJA NARRACYJNA AUKTORALNA (3 os.)

• Na pierwszy rzut oka narrator wydaje się być identyczny z autorem.

• Istotne dla narratora auktoralnego jest to, że jako medium opowiadania znajduje się na granicy pomiędzy fikcyjnym światem powieściowym, a rzeczywistością empiryczną.

• Narrator auktoralny nie przynależy do świata przedstawionego!! Nie uczestniczy w zdarzeniach!!!

• Podstawową formą opowiadania jest relacja!!!

• Jego obecność objawia się wtrąceniami i komentarzami do świata przedstawionego.

• Należy jednak pamiętać, że jest on postacią całowicie fikcyjną, stworzoną na równi z bohaterami świata przedstawionego.

• Oznacza to, że jego poglądy mogą różnić się od poglądów autora.

SYTUACJA NARRACYJNA WYPOWIEDZI PIERWSZOOSOBOWEJ

• Narrator przynależy do świata przedstawionego.

• Dominuje opowiadanie relacjonujące z elementami prezentacji scenicznej.

SYTUACJA NARRACYJNA PERSONALNA (2 i 3 os.)

• Czytelnik ma złudzenie, że on sam uczestniczy w zdarzeniach lub obserwuje świat przedstawiony oczami jednej z powieściowych postaci.

• Dominuje prezentacja sceniczna.

• Podstawową cechą charakterystyczną jest iluzja bezpośredniości.

TYPOLOGIA POWIEŚĆI

POWIEŚĆ AUKTORALNA

Podstawą interpretacji auktoralnej powieści są ingerencje, wtrącenia i komentarze do przedstawionych wydarzeń.

Ukazują one duchowość narratora, jego zainteresowania, znajomość świata, poglądy itp. których znajomość pozwala na prawidłową percepcję utworu.

Wtrącenia narratora niekiedy przyjmują postać rozbudowanych dygresji, co według niektórych miało zaburzać jednolitość dzieła.

Według Tomasza Manna mogą one być jednak jego częścią składową, środkiem artystycznym, niekoniecznie wykraczać poza granice sztuki.

Celem komentarzy bardzo często rozbudowanych jest nawiązanie ścisłego kontaktu czytelnika z narratorem, co ma zwiększyć jego „posłuch” dla wskazówek narratora.

POWIEŚĆ PIERWSZOOSOBOWA

Najważniejszym wyznacznikiem powieści pierwszoosobowej jest to, że narrator jawi się jako postać przynależąca do świata przedstawionego utworu.

Opowiada on o tym, co przeżył, zaobserwował lub o czym dowiedział się od innych postaci powieściowych.

Powieść pierwszoosobowa jest typem bardzo podatnym na przeobrażenia.

Powstaje więc pytanie: czy typologiczne rozgraniczenie powieści auktoralnej i pierwszoosobowej jest konieczne, skoro granice pomiędzy nimi są płynne?

W początkach powieści posługiwano się opowiadaniem w pierwszej osobie, gdyż identyczność narratora z jedną z postaci sprawiała ważenie autentyczności historii.

W quasi autobiograficznych powieściach pierwszoosobowych, w których narrator jest ośrodkiem opowieści, strukturę znaczeniową określa NAPIĘCIE MIĘDZY JA PRZEŻYWAJĄCYM i JA OPOWIADAJĄCYM

* * *

+ POWIEŚĆ PERSONALNA i NOUVEAU ROMAN !!!

---