ROZDZIAŁ 5 - MÓZGOWE MECHANIZMY EMOCJI

Obszary ważne dla przekazów nerwowych związanych z emocjami:

- okolica prążkowa

- podwzgórze niższe i środkowe partie mózgu

- układ limbiczny

- kora nowa (płaty czołowe)

KARTEZJUSZ - 1649

Mechanizm działania mózgu nazwał odruchem. Działanie odruchu - zdarzenia (bodźce) pobudzają receptory zmysłowe, te wysyłają przekaz nerwami czuciowymi do mózgu, tam przez zestaw przełączników przechodzi on do nerwów ruchowych, aby uruchomić mięśnie. Przełączanie przekazów tworzy reakcję, która jest odpowiednia dla bodźca. Bodźce zmysłowe pociągają sznurki wewnątrz n. czuciowych, to otwiera zaworki, które pozwalają płynowi z centralnego zbiornika spłynąć rurkami n. ruchowych, co powoduje nadęcie mięśni. Teoria pomija wpływ mózgu na drogę przekazu.

Do zrozumienia emocji potrzebne 2 modyfikacje:

1. koncepcja, że działania uruchomione przez emocje to jedynie reakcje. Są generowane przez samoregulujący system oparty na wewnętrznych reprezentacjach celów i porównywaniu zdarzeń z celami

2. przyjęcie, że ludzi i zwierzęta i ludzie nie wykonują odruchowych reakcji na zdarzenia, ale tworzą wzorce działania charakterystyczne dla gatunku

CANNON - BARD - LATA 20' XXw. - badania na kotach

- „wściekłość pozorna” - koty pozbawione kory nowej miały tendencje do nagłych nieuzasadnionych ataków na oślep po sprowokowaniu, mogły żyć dostatecznie długo sztucznie karmione, BARD i RIOCH - opis kota żyjącego tak przez rok: nie odżywiał się samodzielnie, nie wykonywał spontanicznych ruchów (z wyjątkiem ostrzenia pazurów), brak oznak reakcji na przyjemność, CANNON - wzgórze ośrodkiem ekspresji emocji w reakcji na bodźce, kora działa hamująco

HESS I BRÜGGER - 1943 - uzupełnienie badań - zastosowanie symulacji elektrycznej - gniewne zachowania powoduje drażnienie podwzgórza a nie wzgórza

HUGHLINGS - JACKSON - 1959

3 poziomy mózgu

1. najniższy - proste szlaki odruchowe obejmujące reakcje na proste bodźce, postawę ciała i ruchy

2. wyższy - struktury wyewoluowane później obejmują emocje modyfikujące funkcje z poziomu niskiego

3. najwyższy - wyewoluował najpóźniej - kontrola niższych poziomów

Dzieci są pełne niekontrolowanego podniecenia i emocji do czasu rozwinięcia kory do możliwości hamowania niższych funkcji. JACKSON - obserwowalne są mechanizmy degradacji ukł. nerw. do niższych poziomów ewolucji nie tylko przy uszkodzeniach upośledzających funkcje wyższe, także w stanie upojenia alkoholowego (zmniejsza aktywność wyższych rejonów, uwalnia niższe od zahamowań)

POPEZ - 1937

Podwzgórze (międzymózgowie) jest ważne dla ekspresji emocji, połączone z nim okolice są odpowiedzialne za ich doznawanie. Impulsy z zewnątrz i z wewnątrz dochodzą do wzgórza i dzielą się na 3 szlaki:

1. do prążkowia - strumień ruchu

2. do kory nowej - strumień myśli

3. do ukł. limbicznego z licznymi połączeniami z podwzgórzem - strumień uczuć

dowody na specjalizację ukł. limbicznego w emocjach: u chorych na wściekliznę wirus atakuje ukł. limbiczny, guzy w okol. Ukł. limbicznego powodują utratę uczuć i pamięci

MACLEAN - 1990/1993

Ludzkie przodomózgowie składa się z 3 odrębnych systemów podobnych do 3 szlaków Popeza. Każdy system rozwinął się w odrębnej fazie ewolucji, każdy obszar ewoluował poprzez nawarstwianie na tym, co już istniało, starsze struktury posiadają połączenia z nowszymi, ale kontynuują wypełnianie swych funkcji pierwotnych i są zależne od swoich mechanizmów pierwotnych; każdy nowy szlak kontroluje niższe szlaki odruchowe, mózg dostarcza repertuar działań charakterystyczny dla danego gatunku.

U kręgowców wystąpiły 3 kroki ewolucji mózgu - każdy dodał nowy repertuar działań, który spełniał nowe funkcje, każdy opiera się na odrębnej sieci mózgowej = mózg ma częściowo strukturę modułową (usunięcie jednej części bez naruszania innych wyeliminuje funkcje, której służy; elektryczna lub chemiczna stymulacja obszaru uruchamia funkcję, za jaką obszar jest odpowiedzialny)

Układ prążkowany - oprócz podwzgórza najstarsza i najbardziej podstawowa, powiększyła się podczas ewolucji gadów, zajmuje się planowaniem i generowaniem wyjściowych skryptów życia codziennego i zachowań opartych na modyfikowaniu tej aktywności w reakcji na działanie innych przedstawicieli gatunku. 1990 - opis zachowania gadów na przykładzie jaszczurek. Aktywności regulują rozkład dzienny.

4 sygnały komunikacyjne dla innych członków gatunku:

1. sygnał sygnatury

2. Sygnał wyzwania (często w związku z terytorium)

3. Sygnał zalotów

4. Sygnał uległości

6 rodzajów zachowania: (wspólne także dla ptaków i ssaków)

1. rutynizacja

2. Imitacja (mimikra)

3. Tropizm (poruszanie w kierunku zjawisk)

4. Zachowania powtarzalne

5. Ponawianie próby

6. Zachowania zwodnicze

U jaszczurek największą część przodomózgowia stanowi okolica prążkowana, ukł. limbiczny i kora nowa nie wykształciły się.

1990 - badania na małpach, sprawdzające czy okolica prążkowa zwierząt wyższych przejawia mechanizmami zaobserwowanymi na gadach. Badanie pozdrowienia u małp (sygnał zawiera elementy sygnatury wyzywania oraz zalotów - małpa nadaje go, kiedy inna małpa jest w polu widzenia, a także, gdy widzi swoje odbicie w lustrze) Po usunięciu części okolicy prążkowanej następuje zaprzestanie nadawania sygnały, podczas gdy usunięcie innych części śródmózgowia i przodomózgowia nie zakłóca tej czynności. Prążkowie jest zaangażowane w programowanie charakterystycznych gatunkowo wzorców zachowania u ssaków porównywalnie do gadów.

Układ limbiczny - 1993 - co robią ssaki, czego nie robią gady: opieka macierzyńska z przywiązaniem dziecka, sygnały wokalne, zabawa. Struny ukł. limbicznego ssaków mają znaczenie poprzez aktywności odżywiania się, i rywalizacji z innymi o zasoby oraz dla zachowania gatunku poprzez aktywności krzyżowania się, opieki i dziecięcego przywiązania. Wprowadzają zasadę uspołecznienia (brak u gadów). Każdy ssak po urodzeniu jest w bliskim związku z innymi i ssaki są współzależne. Krzyk dystresu separacji u pierwszych ssaków nie ma odpowiednika u gadów. 1949 - nazwanie ukł limbicznego , ma on ścisłą łączność z podwzgórzem, kontroluje nie tylko AUN ale za pośrednictwem wypustki - przysadka - kontrola sytemu hormonalnego. 1993 - ukł limbiczny uległ ewolucyjnej rozbudowie u ssaków wraz z odgałęzieniem się ich linii od gadów

KLÜVER i Bucy - 1937 - skutki usunięcia kory nowej płata skroniowego i partii ukł limbicznego u nieoswojonych małp - utrata strachu przed ludźmi i normalnej agresywności, stały się uległe i pozbawione ekspresji mimicznej, uporczywe badania przedmiotów nawet szkodliwych poprzez wkładanie do ust, oprócz owoców jadały surowe mięso, ryby a nawet kał. Małpy nieustannie manipulowały genitaliami, nieselektywnie próbowały nakrywać inne małpy |(samce i samice) oraz przedmioty nieożywione; skutki te występują, gdy uszkodzone zostanie ciało migdałowate

LEDOUX 1993 - wiele z zakładanych funkcji emocjonalnych ukł limbicznego może być zlokalizowanym w ciele migdałowatym

OLDS I MILNER - 1954 - BADANIA NA SZCZURACH Z WSZCZEPIONYMI ELEKTRODAMI ZJAWISKO „AUTOSTYMULACJI”, - KIEDY SZCZUR SZEDŁ DO KĄTA SKRZYNKI EKSPERYMENTATORZY WŁĄCZALI ELEKTROSTYMULACJĘ MÓZGU - SZCZUR WIELOKROTNIE POWRACAŁ DO KĄTA; TAK SAMO W SKRZYNI Z DŹWIGNIĄ - SZCZURY NIE BYŁY ANI SPRAGNIONE ANI GŁODENE ALE Z ELEKTRODAMI WSZCZEPIONYMI W CZĘŚĆ PRZEGRODOWĄ UKŁ LIMBICZNEGO NACISKAŁY DŹWIGNIĘ PRZEZ 75% CZASU, ABY DOSTARCZYĆ SOBIE STYMULACJI; STYMULACJA BYŁA NAGRADZAJĄCA. OLDS - WSZCZEPIENIE ELEKTROD 76 KOTOM - EFEKT NAGRADZAJĄCY W 35/41 LOKLAIZACJI ELEKTOR W UKŁ LIMBICZNYM, 2/35 LOKALIZACJI POZA UKŁ LIMBICZNYM WYKAZAŁY EFEKT NAGRADZAJĄCY 1956 - Olds nazwał okolice limbiczne z efektem autostymulacji ośrodkami nagrody

HEATH - 1954 - BADANIA NA SCHOZOFRENIKACH - STYMULACJA OKOLICY PRZEGRODOWEJ WYWOŁUJE PRZYJEMNOŚĆ, ZŁĄGODZENIE STRACHU, GNIEWU, UCZUCIA WZNIOSŁE

VALENSTEIN, COX, KAKOLWESKI - 1970 zakwestionowanie koncepcji zakładającej, że elektryczna stymulacja ukł limbicznego aktywuje obwody popędów (agresja, głód, pragnienie), udowodnili, że ta sama elektroda może wywołać stymulację różnych zachowań w zależności od obecnego bodźca. Dowodzi to, że wzorce charakterystyczne gatunkowo nie są sztywne, lecz wrażliwe na środowisko. Organizacja podwzgórza i ukł limbicznego składa się z sieci stanowiących podstawę działań typowych gatunkowo.

VON HOLST VON SAINT PAUL 1963 - efekt stymulacji jest analogiczny do wywołania jakiegoś nastroju, zatem pojawiające się zachowanie ujawnia wzorce charakterystyczne gatunkowo i zakres ich wzajemnej relacji, a jednocześnie ich wrażliwość na środowiska, (którą ten nastrój podnosi)

GLICKMAN I SCHIFF 1967 - teoria efektów stymulacji: stymulacja nie tylko aktywuje mechanizmy odpowiedzialne za wzorce typowe gatunkowo, lecz po ich aktywacji skojarzona z nimi przyjemność lub nieprzyjemność zależy od tego, czy działanie polega ogólnie na zbliżaniu się, czy wycofywaniu

ADOLPHS I INNI 1994 - badania nad ludźmi, pacjent z uszkodzonym ciałem migdałowatym przejawiał wadliwe podejmowanie decyzji społecznych i źle rozpoznawał ekspresje emocjonalne

GIBBS, GIBBS I FUSTER 1948 - układ limbiczny człowieka uczestniczy w subiektywnym doznawaniu emocji, najwyraźniejsze dowody można znaleźć w przypadkach padaczki płata skroniowego lub psychomotorycznej - W padaczce psychomotorycznej wyładowania nie rozprzestrzeniają się poza ukł limbiczny - struktura ta jest fizjologicznie odrębna. Oprócz zmian emocjonalnych podczas aury cierpiący na padaczkę doznają często zmian osobowości, stają się mniej zainteresowani seksem, bardziej agresywni społecznie, o nie występuje w padaczce zogniskowanej w innych okolicach mózgu (BEAR 1979)

MacLean(1993) - 6 rodzajów emocji występujących w aurach padaczki psychomotorycznej: pragnienie, strach, gniew, przygnębienie, uczucia podniosłe, uczucia serdeczności. Często występuje uczucie całkowitej pewności. Często współwystępują z automatyzmami ruchowymi. Atakom epileptycznym towarzyszy zwykle utrata świadomości i niepamięć zdarzeń - emocje mogą zależeć od pamięci i od ciągłego poczucia tożsamości.

---