CHOROBA ALZHEIMERA
KRYTERIA OTĘPIENIA wg DSM IV
A. Wystąpienie wielorakich zaburzeń funkcji
poznawczych przejawiających się jako:
1. zaburzenia pamięci
2. jedno lub więcej z nast. funkcji poznawczych: afazja, apraksja, agnozja, zaburzenia działań wykonawczych
(planowanie, organizacja, abstrakcja)
B. Zaburzenia wymienione w kryt. A znacznie upośledzają funkcjonowanie społeczne lub zawodowe, powodując znaczne obniżenie poziomu funkcjonowania w porównaniu z okresem wcześniejszym
C. Wymienione zaburzenia nie występują w czasie zaburzeń świadomości
OTĘPIENIE
Otępienie korowe
Otępienie podkorowe
Otępienie mieszane
OTĘPIENIE KOROWE
zanik głównie korowy mózgu
zaburzenia poznawcze wynikające z uszkodzenia obszarów asocjacyjnych odpowiedzialnych za mowę (afazja), wyuczone czynności ruchowe (apraksja), oraz percepcję (agnozja)
zaburzenia pamięci
OTĘPIENIE
Przyczyny:
50-55% choroba Alzheimera
85% przypadki sporadyczne
15% przypadki rodzinne
13-25% etiologia naczyniowa
15-25% etiologia mieszana
8-12% inne zespoły otępienne
CHOROBA ALZHEIMERA
Ch.A. charakteryzuje się postępującym w ciągu kilku lat otępieniem korowym, któremu do późnych stadiów nie towarzyszą ubytkowe objawy neurologiczne.
CHOROBA ALZHEIMERA
Epidemiologia:
0.5% populacji polskiej
Częstość występowania rośnie wraz z wiekiem:
<65 r.ż. 1%
65-74 r.ż. 3%
75-84 r.ż. 18%
> 85 r.ż. 47%
CHOROBA ALZHEIMERA
Inne czynniki ryzyka:
płeć żeńska
niski poziom lub brak wykształcenia
poważny uraz głowy lub powtarzające się liczne urazy
wiek rodziców
depresja
występowanie Ch.A. w rodzinie
czynniki genetyczne
palenie tytoniu
CHOROBA ALZHEIMERA
Czynniki o przypuszczalnych właściwościach
ochronnych:
wysoki poziom wykształcenia
leki przeciwzapalne
estrogeny
CHOROBA ALZHEIMERA
Czynniki genetyczne:
I. Rodzinne postacie choroby Alzheimera
- mutacje co najmniej 3 genów
II. Podatność na ch.A. - polimorfizm
2 -óch genów
CHOROBA ALZHEIMERA
Rodzinne postacie ch.A. (dziedziczenie autosomalno-dominujące)
mutacja genu białka prekursorowego amyloidu (APP) - chr.21, 40-60r.ż.
mutacja genu preseniliny 1 (PS 1) - chr.14,
30-50r.ż., >50 różnych mutacji, najczęstsza przyczyna tzw. „rodzinnej ch.A.”
mutacja genu preseniliny 2 (PS 2) - chr.1,
30-65r.ż., rzadko późny początek
CHOROBA ALZHEIMERA
Podatność na ch.A:
polimorfizm genu ApoE (chr.19),( ApoE - udział w agregacji beta-amyloidu), 3 allele genu: epsilon 2 (właściwości ochronne), 3 , 4 (ryzyko zwiększone >15x)
polimorfizm genu kodującego alfa 2 - makroglobulinę (chr.12) (białko to bierze udział
w wydalaniu amyloidu)
CHOROBA ALZHEIMERA
Markery histopatologiczne:
blaszki (płytki) starcze (złogi beta -peptydu)
sploty neurofibrylarne (białko MAP-y)
zwyrodnienie ziarnisto-wodniczkowe komórek piramidowych hipokampa
angiopatia amyloidowa
CHOROBA ALZHEIMERA
Umiejscowienie płytek starczych i zwyrodnienia neurofibrylarnego:
kora nowa, zwł. pola kojarzeniowe
hipokamp, łącznie z korą śródwęchową (entorynalną)
ciało migdałowate
jądro podstawne Meynerta
jądro przyśrodkowe wzgórza
grzbietowa część nakrywki
miejsce sinawe
jądro boczne podwzgórza
okołoprzyśrodkowa część tworu siatkowatego
CHOROBA ALZHEIMERA
Zmiany biochemiczne:
spadek aktywności acetylotransferazy (50-90%)
spadek stężenia: - acetylocholiny
- nikotynowych receptorów
cholinergicznych
- noradrenaliny
- serotoniny
- dopaminy
- GABA
CHOROBA ALZHEIMERA
Objawy kliniczne:
zaburzenia poznawcze: zaburzenia pamięci, zaburzenia percepcji i orientacji przestrzennej, zaburzenia myślenia abstrakcyjnego, afazja, apraksja, utrata celowego i w pełni świadomego działania
zaburzenia pozapoznawcze: zaburzenia
zachowania (stany pobudzenia, napady lęku) i nastroju, zaburzenia snu i łaknienia, objawy psychotyczne (omamy, urojenia), bóle i zawroty głowy, zmęczenie, niepokój, zaburzenia węchu, spadek masy ciała
ubytkowe objawy neurologiczne: objawy zespołu parkinsonowskiego, objawy deliberacyjne
CHOROBA ALZHEIMERA
Objawy kliniczne:
stereotypie ruchowe, słowne, bezcelowe chodzenie, błądzenie, agresja
objaw lustra
objaw telewizora
upadki
uogólnione napady padaczkowe (10%)
mioklonie(10%) i zaburzenia połykania
zaburzenia zwieraczowe
CHOROBA ALZHEIMERA
Rozpoznanie:
wywiad od pacjenta i rodziny (opiekunów)
badanie przedmiotowe
badanie neuropsychologiczne: otępienie z osłabieniem pamięci, zaburzeniami krytycyzmu
i nastroju oraz zaburzeniami funkcji korowych
CT, MRI - atrofia przyśrodkowej części płata skroniowego, uogólniony zanik, głównie korowy mózgu
EEG - rozlane zwolnienie czynności podstawowej
SPECT - spadek regionalnego przepływu w okolicy skroniowo-ciemieniowej
PET - zaburzenia przemiany glukozy
CHOROBA ALZHEIMERA
Różnicowanie:
Inne stany patologiczne OUN powodujące deficyt pamięci i poznawania:
otępienie naczyniopochodne
inne zespoły otępienne
choroba Parkinsona
choroba Huntingtona
krwiak śródczszakowy
wodogłowie normotensyjne
guz mózgu
CHOROBA ALZHEIMERA
Różnicowanie -cd:
II. Choroby układowe, mogące powodować otępienie:
Niedoczynność tarczycy
awitominoza B12
niedobór kwasu foliowego
Niacyny
hiperkalcemia
kiła OUN
AIDS
III. Stany wywołane substancjami toksycznymi
CHOROBA ALZHEIMERA
Leczenie:
I. Leczenie objawowe:
Leki poprawiające stan funkcjonowania poznawczego:
leki cholinergiczne: donepezil
riwastygmina
galantamina
leki nootropowe: piracetam
nicergolina
vinpocetyna
Lecznie objawów towarzyszących: leki nasenne, uspakajające, neuroleptyki
Leczenie wspomagająco-usprawniające
Łagodne zaburzenia poznawcze
(mild cognition impairment, MCI)
def: MCI obejmuje izolowane zaburzenia pamięci (potwierdzone badaniem neuropsychologicznym) oraz subiektywne skargi na zaburzenia pamięci przy nieobecności deficytu w innych sferach poznawczych (np. orientacji, gnozji, praksji). Codzienne funkcjonowanie pacjenta pozostaje niezaburzone, a w bad. psychometrycznym stwierdza się zaburzenia poznawcze odbiegające w niewielkim stopniu od norm dla wieku, nie osiągając poziomu wystarczającego do rozpoznania otępienia.
MCI - stan poprzedzający otępienie w 50-80% przypadków
najczęstszą przyczyną MCI jest rozwijająca się ch.A.