K. Rosner Hermeneutyczny model obcowania z tekstem literackim
1. współczesna hermeneutyka - czy proponuje nowy model obcowania z tekstem? Czy jest to model mniej normatywny i bardziej empiryczny?
-Hermeneutykę współczesną wiele łączy z Diltheyem i i Schleiermacherem - jednak przedmiotem rozumienia nie jest intencja autora, ale sam tekst. (autorka będzie się zajmowac hermeneutyka ontologiczną)
-zaczęła się od 1927r od dzieła Heideggera sein und Zeit - będzie analizowała Gadamera i Ricoeura
- dla tej hermeneutyki interpretacja tekstu stanowi pewna odmianę rozumienia ( a zadanie herm. Polega na poszerzaniu procedur rozumienia.. Dla h. Ontologicznej rozumienie jest ludzkim sposobem bycia w świecie. Zatem - jeśli chodzi o model obcowania z tekstem, będzie mowa o bardziej ogólnym modelu interpretacji (nie fazowym jak u Ingardena) , polemiczny char, stosunku herm. Do modeli przeżycia estetycznego wypracowanych przez estetykę i teorie literatury. - dokładnie chodzi o trzy modele - psychologiczny, historyczny i immanentny.
a) psychologiczny - obcowanie z tekstem traktuje jak obcowanie z druga osobą, z autorem. Znaczenie utworu jest utożsamiane z intencja twórcy, utwór to ekspresja twórcy. (croce, Dilthey, Schleiermacher)
b) historyczny - znaczenie utworu utożsamiane jest ze znaczeniem, jakie miał on dla swego pierwotnego, współczesnego powstaniu utworu, odbiorcy. Interpretacja polega tu na rekonstrukcji pierwotnej sytuacji komunikacyjnej: osadzenie w historii, konfrontacja z innymi utworami epoki itd...Tekst jest traktowany jako źródło wiedzy o epoce.
c) model immanentny - interpretacje mówiące o znaczeniowej autonomii tekstu. Interpretacja nakierowana jest na rekonstrukcję znaczenia samego tekstu, nie związanego z intencja twórcy i niezwiązanego ze znaczeniem jakie może mieć dla odbiorcy (lub miał). Głównie koncepcje strukturalne.
Gadamer i Ricoeur krytycznie odnoszą się do tych trzech modeli.
a) zarzuty wobec modelu psychologicznego: wskazują na niepoznawalność intencji twórcy. Tekst zapisany uniezależnia się od swego twórcy. W tekście ma być ważne, to co mówi. Zwracają oni uwagę także na to ,że obcowanie z tekstem jest obcowaniem z tradycja kulturową, przezwyciężaniem dystansu do niej. Chodzi o to, że maja oni przekonanie, że tekst nie ma przekazywać cudzej intencji, ale jakąś prawdę.
b) jeśli chodzi o model historyczny, to zarzutem jest występująca tu postawa dystansu do tekstu - rozumieć tekst hermeneutycznie, to traktować go jako tekst przemawiający do nas osobiście, mający przekazać nam jakąś prawdę. Natomiast historyk rekonstruuje prawdę dla kogoś. Dla hermeneutów ważne jest to, że tekst stanowi odpowiedź na jakieś pytanie ważne dla mnie, osobiście.
H. opowiada się za niepsychologicznym rozumieniem znaczeń językowych.
c) Ricoeur polemizuje także, ze strukturalizmem ( zwłaszcza z analiza mitu edypa levi - staraussa. Nie podważa on analizy strukturalnej, ale traktuje ja jako fazę interpretacji - nie jako jej całość. Analiza strukturalna jest dopiero wyjaśnieniem tekstu - nie jego interpretacją. Ukazuje ona potencjalne możliwości znaczenia tekstu - nie znaczenie.
H. pokazuje, że dotychczasowa interpretacja nie jest wystarczająca. A także, że te trzy modele błędnie pojmują sama relacje między tekstem a interpretatorem, stąd błędnie określają cele interpretacji. Kwestionuje stanowisko metafizyczne - wywodzące się z filozofii kartezjańskiej: tu pojmuje się relację miedzy podmiotem a przedmiotem poznania pojmuje się jako relacje miedzy czystym podmiotem myślenia a zewnętrznym przedmiotem poznania.
Przezwyciężeniem tej relacji zajmuje się hermeneutyka ontologiczna (koncepcja bycia w świecie).
Z onotologii dasein Heideggera wynikają istotne konsekwencje:
- dasein zanim cos poznaje już jest w świecie wśród bytów
-posługuje się nimi jako jako narzędziami swej działalności praktycznej
-jest w świecie jako by który już siebie rozumie, rozumie swój świat
Nie można tego pominąć w interpretacji: interpretacje tekstu, jak wszelki proces poznawczy, poprzedza wcześniejsze od niej rozumienie tego, co stanowi jej przedmiot.
Dasein jest także uwarunkowane historycznie, a więc rozumienie prymarne jest zdeterminowane historycznie. Aby uczynić z historyczności czynnik pozytywny, h. Przyjmują postawę otwartości, na to, co tekst mówi. Int. Tekstu staje się środkiem do pogłębienia naszego rozumienia siebie
Świat nie jest zewnętrzny wobec dasien - jest rysem jego struktury egzystencjalnej - czyli poznanie nie wymaga wykraczania poza siebie. Interpretacja jest odmiana bycia w świecie. ( to rozumienie to krytyka wszystkich trzech modeli)
W postawie h. Otwartości znaczenie tekstu nie jest dane i gotowe, powstaje w toku interpretacji, w wyniku starcia horyzontu dzieła i czytelnika.
H. kwestionują także założenie o bezpośredniości i oczywistości wiedzy, jaka podmiot ma o sobie. Dasein jest bytem rozumującym, ale nie znaczy to, że samorozumienie jest oczywiste (pewne przyczyny mogą zafałszowywać tę samowiedzę).. U Ricoeura i gadamera widać przekonanie, że samorozumienie rozwija się w toku dziejów. ( w nawiązaniu do Hegla). Dzieło sztuki jest nim, gdy staje się doświadczeniem zmieniającym osobę, która go doświadcza. Tekst ma do nas przemówić i na nas działać. ( uprawomocnia ten model np. utożsamianie się z bohaterem). Obcowanie ze sztuką może nas zmienić.