Metody fizjoterapeutyczne
Fizjoterapią- nazywa się postępowanie lecznicze polegające na poddaniu ustroju lub jego narządów działaniu różnych rodzajów energii(czynników fizykalnych). Fizjologiczne działanie bodźców takich jak bodźce termiczne, kinetyczne,mechaniczne, elektryczne, fotoaktyniczne a w pewnych przypadkach również i chemiczne( wody mineralne), usprawnia czynności narządów, powodując równocześnie korzystne zmiany ich struktury, zwiększa wydolność ogólną ustroju i powoduje korzystne przestrojenie czynności autonomicznego układu nerwowego. Fizjoterapia uznana jest za leczenie bodźcowe, celem którego jest wywołanie zmian pobudzających wiele czynności życiowych. Oprócz miejscowego działania w postaci np. zwiększonego ukrwienia tkanek czy działania przeciwbólowego występuje pod ich wpływem również reakcja ogólne ze strony mechanizmów fizjologicznych, których celem jest przeciwdziałanie zakłóceniom homeostazy.
Celem fizjoterapii, podobnie ja każdej innej formy leczenia stosowanej we współczesnej medycynie, jest usunięcie procesów chorobowych lub następstw, jak również zapobieganie im, zapobieganie nawrotom i postępowi choroby, usuwanie dolegliwości, możliwe jak najdalej idące odzyskanie zdro9wia i jego utrwalenie.
W szczególności celem fizjoterapii jest:
zwalczanie bólu,
zwalczanie stanów zapalnych,
zwiększenie odporności ogólnej i zapobieganie zakażeniom,
przeciwdziałanie skutkom hipokinezji,
poprawa i utrzymanie aktywności fizycznej,
usprawnianie czynności regulacyjnych układu krążenia, oddychania, przemiany materii, termoregulacji, ukrwienia skóry,
usprawnianie czynności poszczególnych narządów i całego organizmu.
Do metod fizjoterapeutycznych zaliczamy:
fizykoterapię kinezyterapię masaż
Fizykoterapia- określamy stosowanie w celach leczniczych różnych zabiegów fizycznych, które wywierają określony wpływ na organizm. Posługujemy się przy tym energią elektryczną, promieniową, termiczną i wodą. Bodźce fizyczne działają bezpośrednio na skórę lub błonę śluzową inne zaś na narządy i tkanki głębiej położone. Fizykoterapia w leczniczym usprawnianiu spełnia rolę czynnika pomocniczego. Stosuje się ją przed, w lub po ruchowych ćwiczeniach leczniczych, rzadko jako podstawowy zabieg leczenie zachowawczego. Zaliczamy do niej:
Elektroterapia- w elektroterapii stosuje się prądy stałe, impulsowe i prądy interferencyjne.
Prąd stały - jest ona nazywany inaczej galwanicznymi działa na zakończenia nerwów czuciowych i ruchowych, układ autonomiczny oraz bezpośrednio na włókna mięśniowe. Istota działania prądu stałego polega na ciągłym przepływie prądu od jednego bieguna do drugiego i występujących zjawiskach termicznym, elektrolitycznych i elektrotonicznych. wykorzystywany jest w leczeniu porażeń wiotkich, w celu poprawienia ukrwienia, w stanach bólowych, w zaniku mięśni, w gośćcu. Przeciwwskazania do stosowania prądu stałego to zaburzenia czucia, uszkodzenia i owrzodzenia skóry.
Jonoforeza - stosujemy w niej również prąd stały. Jest to sposób wprowadzenia jonów lub cząsteczek leków poprzez skórę lub błonę śluzową pod wpływem prądu stałego.
Elektrostymulacja - stosuj się w celu wywołania skurczu mięśnia za pomocą przerywanego impulsu elektrycznego. Stosuje się różnego rodzaju impulsy prądu elektrycznego( prąd prostokątny, trójkątny, ekspotencjalny).Stosuje się ją w leczeniu porażeń i niedowładów obwodowych, w zanikach i osłabieniach mięśniowych np. po długotrwałym unieruchomieniu gipsowym.
Prądy diadynamiczne - są to prądy modulowane, powstałe przez nałożenie na prąd galwaniczny prądu sinusoidalnego. Stosuje się go głównie przeciwbólowo, przeciwzapalnie, w stanach pourazowych, w wypadnięciu jądra miażdżystego, w bólach fantomowych, zmianach zwyrodnieniowych stawów.
Prądy interferencyjne - są to prądy o średniej częstotliwości modulowane z małą częstotliwością. Powstają w tkankach w wyniku interferencji dwóch prądów średniej częstotliwości przemiennych sinusoidalnie,których częstotliwości mało różnią się między sobą. Wskazania to : przeciwbólowo, pobudzenie mięśni szkieletowych, rozszerzenie naczyń krwionośnych, wpływ na autonomiczny układ nerwowy, usprawnianie procesów odżywczych i przemiany materii tkanek.
Diatermia krótkofalowa - stosuje się tu prądu zmienne o wielkiej częstotliwości. Działanie diatermii polega na wytwarzaniu ciepła w tkankach ustroju głębiej położonych. Ciepło wywiera wpływ przeciwbólowy, przeciwskurczowy i przeciwzapalny. Ma zastosowanie w ortopedii w przewlekłych i ostrych stanach zapalnych stawów, torebek stawowych, tkanki łącznej, mięśniowej, nerwowej i w stanach pourazowych.
Światłolecznictwo - jest metodą leczenia wykorzystującą wpływ biologiczny części promieniowania elektromagnetycznego, zawartego między 15 tyś a 20 tyś nm długości fali na organizm ludzki. W zakres światłolecznictwa wchodzi leczenie promieniami światła widzialnego oraz promieniami niewidzialnymi - podczerwonymi( IR) i nadfioletowymi(UV). Promienie podczerwone przenikają przez skórę i działanie jest ich głębsze. Promienie nadfioletowe są pochłaniane przez skórę i wywierają wpływ na procesy biologiczne. IR stosujemy w przewlekłych stanach zapalnych i reumatycznych stawów oraz tkanek miękkich, stanach po urazach kończyn ( nie wcześniej jednak niż 48 godziny po urazie), przewlekłe stany zapalne jamy nosowej, zatok przynosowych, ucha zewnętrznego i stawów żuchwy, stany po zapaleniu bakteryjnym, odmrożeniu, przygotowanie do masażu, kinezyterapii i jonoforezy. UV powodują przekrwienie i przebarwienie skóry, zwiększają jej napięcie i elastyczność oraz wytwarzanie histaminy i witaminy z grup D, pobudzają wytwarzanie hemoglobiny, krwinek czerwonych,wzmagają przemianę materii i działają bakteriobójczo. Ostatnio wykorzystuje się do leczenia szerokiej gamy różnego rodzaju laserów. Obserwuje się dużą skuteczność lasera w wielu dziedzinach medycznych. Działanie lecznicze pojawia się z chwilą pochłonięcia światła przez struktury tkankowe. Głębokość wnikania zależy od długości fali i mocy diody laserowej. Działanie lasera pojawia się na poziomie: subkomórkowym, komórkowym, narządowym, odpornościowym.
Zastosowanie:
- przeciwbólowo
- ostre procesy chorobowe
- zespół bólowy kręgosłupa
- po urazach narządu ruchu
- po operacjach
- w stanach wymagających pobudzenia gojenia ubytków tkankowych
- w procesie regeneracyjnym
- w leczeniu zespołu Sudecka i innych stanów pourazowych
- w chorobie zwyrodnieniowej stawów
- w gośćcu tkanek miękkich
- w chorobach dermatologicznych ( blizny, wykwity,żylakowate owrzodzenia podudzi)
- utrudniony zrost kości
Ultradźwięki - to nie słyszalne dla ucha drgania mechaniczne powyżej 20 kHz. Źródłem ultradźwieków jest płytka kwarcowa umieszczona w szybkozmiennym polu elektrycznym. Mechaniczne drgania płytki w tym polu wytwarzają fale dźwiękowe. Ultradźwięki działają na organizm mechanicznie i termicznie. Nieodpowiednie dawki mogą wywołać duże uszkodzenia tkanek, aż do martwicy włącznie. Stosuje się je w leczeniu zmian zniekształcających stawów, torebek stawowych, ścięgien, mięśni i nerwów, jako środek przeciwbólowy w bólach fantomowych po amputacjach, w bólach mięśni, w bólach blizn.
Termoterapia - leczenie ciepłem lub zimnem(krioterapia).
Leczenie ciepłem polega na dostarczeniu organizmowi energii cieplnej, gównie drogą przewodzenia lub przenoszenia. Miejscowe zastosowanie ciepła powoduje przekrwienie czynne tkanek, oraz rozszerzenie naczyń chłonnych, a także zmiany ciśnienia w łożysku tętniczo- żylnym oraz między płynem komórkowym a przestrzeniami międzykomórkowymi. Wynikiem tego jest zmniejszenie napięcia mięśni, a przez to łagodzenie bólu oraz przyśpieszenie wchłaniania wysięku i krwiaka.
Zastosowanie :
- w stłuczeniach, krwiakach, urazach tkanek miękkich
- w stanach pourazowych więzadeł i torebek stawowych
- w przewlekłych zapaleniach kości
- w I okresie reumatoidalnego zapalenia stawów
- w zesztywniejącym zapaleniu kręgosłupa
- w chorobach zwyrodnieniowych stawów i kręgosłupa
- w nerwobólach i zapaleniu nerwów obwodowych
- w postrzale, zespole rwy kulszowej
- w przykurczach mięśniowo stawowych
Do leczenia ciepłem możemy zaliczyć parafinoterapię. Polega ona na stosowaniu gorącej parafiny o temperaturze 50 - 55 stopni w postaci kąpieli, okładów, opasek parafinowych.
Leczenie zimnem krioterapia polega na miejscowym obniżeniu temperatury tkanek, głównie drogą przewodzenia. Zimno do celów leczniczych stosuje się w postaci: zabiegów miejscowych, które mają na celu obniżenie temperatury skóry mięśni i stawów, zabiegów całkowitych, w których dąży się do ogólnego oziębienia organizmu, zabiegów kriochirurgicznych, których celem jest nieodwracalne uszkodzenie patologicznie zmienionych tkanek.
Zastosowanie:
- stłuczenia, krwiaki, urazy tkanek miękkich
- obrzęki po złamaniach i zwichnięciach
- ostre zapalenie ścięgien, torebek stawowych i mięśniowe
- przykurcze stawowe,
- stany po amputacji urazowej kończyn
- okresy reumatoidalnego zapalenia stawów
- ostre stany bólowe w chorobie zwyrodnieniowej stawów
- ostry zespół zapalenia okołostawowego
- ostry okres zapalenia splotów i nerwów obwodowych
- ostry zespół rwy kulszowej
- wzmożone napięcie mięśniowe
Magnetoterapia - wykorzystanie pól magnetycznych w celach leczniczych znane jest od wieków. Obecnie obserwuje się zainteresowanie tymi polami, szczególnie o bardzo małej częstotliwości 3-100 Hz. Cechą pola jest magnetycznego jest przenikanie przez wszystkie struktury organizmu w odróżnieniu od innych postaci energii, która ulega pochłanianiu. Magnetoterapia powoduje lepsze wykorzystanie tlenu w tkankach, wpływa na usprawnienie oddychania tkankowego, przyspiesza regenerację tkanek, ma działanie przeciwbólowe, przeciwobrzękowe.
Wodolecznictwo- wykorzystuje działanie na organizm bodźców termicznych( ciepło, zimno), chemicznych hydrostatyczne i dynamiczne zwykłej wody. Zabiegi hydroterapeutyczne obejmują m in. kąpiele, natryski,polewania, okłady, zawijania, zmywania, płukania, kąpiele perełkowe, kąpiele wirowe. W zabiegach tych stosuję się wodę o różnej temperaturze, różnych połączeniach, a zabieg może dotyczyć całego ciała lub też jego części.
Balneoterapia- oznacza wykorzystanie w leczeniu, rehabilitacji i profilaktyce naturalnych czynników leczniczych, jakimi dysponuje uzdrowisko takich jak wody lecznicze, gazowe składniki wód i powietrza. Obejmuje ona kąpiele lecznicze, kuracje pitne, leczenie borowinami oraz aerozoloterapię(czyli kurację wziewne- inhalacje).
Wyróżnia się następujące rodzaje zabiegów balneoterapeutycznych:
- kąpiele lecznicze z zawartością związków naturalnych (siarczane, solankowe,w wodzie morskiej, borowinowe),
- kąpiele lecznicze w wodach sztucznie mineralizowanych lub gazowanych,
- areozoloterapia - kuracje wziewne.
Kinezyterapia - stanowi dział fizjoterapii wykorzystujący różne formy wysiłku fizycznego do celów leczniczych, rehabilitacyjnych i zapobiegawczych. Kinezyterapię możemy podzielić na 3 grupy:
Kinezyterapia miejscowa- zwana także indywidualną. Obejmuje wszystkie lecznicze oddziaływania ruchu i środków pomocniczych, które dotyczą narządu w którym umiejscowione jest schorzenie. Nie mają one oddziaływania na mechanizmy ogólnoustrojowej wydolności i na ogół nie wpływają na jej poprawę.
Zaliczamy tu:
- ćwiczenia bierne
- ćwiczenia czynno- bierne
- ćwiczenia wspomagane
- ćwiczenia czynne w odciążeniu
- ćwiczenia czynne wolne
- ćwiczenia czynne oporowe
- ćwiczenia prowadzone
- ćwiczenia redresyjne
- ćwiczenia oddechowe
- ćwiczenia relaksacyjne
- ćwiczenia czynności samoobsługi
- pionizacja i nauka chodu
- wyciągi redresyjne
Kinezyterapia ogólna - opiera się na ćwiczeniach zdrowotnych, nie objętych procesem patologicznym częściach ciała. Chodzi tu o poprawę siły mięśniowej, wytrzymałości dzięki wysiłkom o charakterze ogólnych. Zajęcia prowadzi się grupowo w zespołach jednorodnych pod względem jednostki chorobowej, wydolności ogólnej, wieku i płci.
Do tej grupy kinezyterapii zalicza się
- ćwiczenia ogólnousprawniające
- ćwiczenia gimnastyki porannej
- ćwiczenia w wodzie
- sport inwalidów
Metody kinezyterapeutyczne- są to szkoły terapeutyczne dostosowane do pokrewnych pod względem etiologii grup jednostek chorobowych lub nawet pojedynczych chorób. Metody wykorzystują leczniczą rolę ruchu.
Do najbardziej znanych należą: metoda PNF, Bobathów, Vojty, Peto.
Masaż leczniczy- jest to szereg ruchów wykonywanych ręką masażysty w pewniej kolejności i w określonym tempie. Ruchami tymi są głaskanie, ugniatanie, rozcieranie, oklepywanie i wstrząsanie. Stosuje się go w celu pobudzenia obiegu krwi i uzyskania lepszego ukrwienia tkanek. W żadnym przypadku masaż nie daje zwiększenia siły mięśniowej, chyba że pośrednie poprzez poprawienia warunków ukrwienia mięśni. Oddziałowywuje poprzez mechanizmy nerwowe na cały organizm. W działaniu masażu klasycznego najistotniejszy jest wpływ zabiegu na ogólną trofikę tkanek, napięcie mięśniowe oraz na miejscowe krążenie krwi i chłonki. Działanie specjalnych rodzajów masażu jest bardziej złożone. W znacznie większym stopniu obejmują mechanizmy odruchowe. Wyróżniamy kilka rodzajów masażu:
klasyczny, leczniczy, izometryczny, sportowy, wodny, podwodny,limfatyczny i inne. Wskazania:choroby reumatyczne,stany pourazowe tkanek miękkich, w rwie kulszowej, w zaburzeniach krążenia obwodowego, wzmożone napięcie mięśniowe,likwidacja obrzęków i inne.
Oprócz wspomnianych wyżej metod, które wykorzystuje się w usprawnianiu każdego niepełnosprawnego stosuje się środki i metody pomocnicze. Zaliczyć możemy do nich:
- środki farmakoterapetyczne, podaje się chorym w okresie adaptacji do warunków szpitalnych, w celu zmniejszenia bólu, leki uspakajające, obniżające napięcie mięśni, leki stymulujące
- korekcyjne leczenie chirurgiczne, zwykle celem tych zabiegów jest znoszenie przykurczów powstałych w następstwie porażeń mózgowych, rewizja uszkodzonych nerwów i mięśni oraz korekcja ustawienia stawów. Do najczęstszych zabiegów chirurgicznych należą wydłużenie ścięgien lub mięśni, przeszczepienie ścięgien,szycie nerwów,wydłużanie kończyn,amputacje.
- terapia zajęciowa,stanowi pomost łączący wymienione metody w usprawnianiu leczniczym z metodami readaptacji społecznej. Jej techniki łączą w sobie metody treningu fizycznego i psychicznego oraz zapoczątkowują procesy reintegracji społecznej. Wyróżniamy kilka rodzajów terapii zajęciowej relaksacyjny( muzykoterapia, biblioterapia), twórczy( artroterapia), leczenie ruchem( rytmikoterapia), leczenie pracą.
- Protezowanie, ortotyka i zaopatrzenie w sprzęt rehabilitacyjny i urządzenia rehabilitacyjne, mają na celu zastąpić utracone narządy lub ich naruszone czynności oraz poprawić ogólne możliwości funkcjonalne niepełnosprawnego człowieka. Możemy je podzielić na 3 grupy: urządzenia zastępcze,urządzenie ułatwiające czynności samoobsługi, środki lokomocji.
Bibliografia:
G. Chojnacka-Szałowska, Gabriel Szałowski - Rehabilitacja, Medyczna Agencja Wydawniczo-Informacyjna , Warszawa 1994
J. Czopik - Fizjoterapia w wybranych chorobach tkanek miękkich narządu ruchu, EMILIA, Warszawa 2001
A. Zembaty - Fizjoterapia, PZWL, Warszawa 1987
G. Straburzyński - Fizjoterapia , PZWL, Warszawa 1988
W. Dega, K. Milanowska - Rehabilitacja medyczna, PZWL, Warszawa 1994