Ludność Polski
Przyczyny zmian liczby ludności Polski związane z II wojną światową:
1. Eksterminacja w obozach , głównie ludności pochodzenia żydowskiego - 5,3 mln osób.
2. Straty na frontach - 644 tys. osób
3. Zmiana granic - 5,6 mln osób.
4. Ludność pozostała ( autochtoniczna) na ziemiach północnych i zachodnich - 1 mln osób.
5. Ludność , która nie powróciła do kraju z Europy Zachodniej (w tym robotnicy przymusowi z Niemiec) po ustaniu działań wojennych - 0,8 mln.
Na wzrost ludności , czyli przyrost rzeczywisty danego kraju mają wpływ dwa czynniki:
1/ migracje zewnętrzne
2. przyrost naturalny
Migracje zagraniczne
Największe tuż po wojnie oraz w latach 50 - tych.
Koniec lat 40 - tych powrót z z przymusowych migracji
Lata 50 - te realizacja umów międzyrządowych między Polska a ZSRR i Niemcami.
Saldo migracji z wyjątkiem lat 40 - i 50 - tych było zawsze ujemne.
Szacuje się, że w końcu 2006 roku poza granicami Polski na emigracji czasowej przebywało ok. 1950 tys. mieszkańców naszego kraju, w tym ponad 1600 tys. w Europie. Zdecydowana większość emigrantów z Polski przebywała w krajach członkowskich UE - ok. 1550 tys. w 2006r. Liczba ta zwiększyła się o 380 tys. w ciągu tylko jednego roku (z z ok. 1170 tys. w 2005 r.) i prawie podwoiła się w okresie naszego członkostwa w UE (w końcu 2004 r. w krajach UE przebywało czasowo ok. 750 tys. mieszkańców naszego kraju). Szacunek ten uwzględnia także tych Polaków, którzy od dłuższego czasu przebywali poza granicami Polski, w tym w krajach UE, bez względu na ich status pobytu.
Korzyści migracji: Wzrost dochodów gospodarstw domowych, Poprawa na rynku pracy, Wzrost wpływów z transferów zagranicznych, Nowe umiejętności i kwalifikacje pracowników, Inwestowanie w kraju zarobionych oszczędności.
Koszty: Zaburzenie struktury demograficznej, Zagrożenie dla wypłacalności systemu emerytalnego, Utrata dobrze wykształconej mobilnej siły roboczej, Wydatki poniesione na edukację emigrantów, Trudności z zatrudnieniem fachowców.
W przyroście naturalnym Polski występuje falowanie co jest skutkiem dwóch wojen światowych.
Przyczyny spadku przyrostu naturalnego:
1. Zmiana modelu rodziny z 2+3 na 2+1
2. Konsumpcyjny styl życia ;
3. Przesunięcie się wieku zawierania małżeństw ; przed rokiem 2000 dla kobiet wynosił on 21 lat , dla mężczyzn 23 lata , obecnie odpowiednio 27 i 29;
4. Przesunięcie wieku urodzenia przez Polski pierwszego dziecka z 23 lat przed rokiem 2000do 27 lat obecnie;
5. Wzrost aktywności zawodowej kobiet
Ujemny przyrost naturalny : województwa środkowej Polski , silnie zurbanizowane
Dodatni przyrost : małopolskie , podkarpackie - słabo zurbanizowane tereny , o tradycjach wielodzietnej rodziny ( Polska katolicka, chłopska, konserwatywna)
województwa: pomorskie, warmińsko - mazurskie , zachodniopomorskie - „młoda” struktura wieku , wynikająca z zasiedlenia tych ziem po II wojnie młodymi osobami.
Podział Polski
Obecnie Polska dzieli się na 16 województw 379 powiatów (65 grodzkich + 314 ziemskie) i 2 478 gmin (307 miejskich + 582 miejsko - wiejskie + 1 589 wiejskich ).
Struktura wieku i płci
Przewaga chłopców i mężczyzn w przedziale od 0 - 45 lat.
Przewaga kobiet powyżej 45 lat.
Różnice wynikają z faktu iż statystycznie rodzi się więcej chłopców ( 106/ 100 dziewczynek), kobiety żyją dłużej.
Do początku lat 90-tych XX w. występowała nadumieralność mężczyzn ( która rozpoczęła się w latach 70 - tych ) jak i kobiet ( od końca lat 80 -tych).
Wydłużenie przeciętnej długości życia po roku 1991 wynika z:
Zmiany stylu życia( większa dbałość o zdrowie - spadek konsumpcji tytoniu, alkoholu),
Poprawa w dostępie do usług medycznych i podniesienie ich standardu (lepsze wyposażenie szpitali w aparaturę medyczną , lekarstwa - mimo obiektywnych trudności finansowych ),
Poprawa stanu środowiska naturalnego,
Zmiana technologii produkcji w zakładach przemysłowych , spadek zatrudnienia w przemyśle.
Porównanie procentowego udziału chorób układu krążenia i nowotworów złośliwych w puli zgonów, odnotowanych w 2004 roku wśród kobiet w różnym wieku.
Porównanie procentowego udziału chorób układu krążenia i nowotworów złośliwych w puli zgonów, odnotowanych w 2004 roku wśród mężczyzn w różnym wieku.
Struktura płci określa liczbę kobiet i mężczyzn w danej społeczności i ich wzajemne proporcje. Strukturę tę określa współczynnik feminizacji lub współczynnik maskulinizacji .
Współczynnik feminizacji jest to liczba kobiet przypadająca na 100 mężczyzn.
Współczynnik feminizacji= l.mężczyzn/ l.kobiet * 100
Zmian wskaźnika między rokiem 1946 a 1950 jest skutkiem powrotu mężczyzn z frontu i przymusowych migracji, po roku 50 - tym przewagi urodzeń chłopców nad dziewczynkami.
Od 20 roku życia na wsi zdecydowanie przeważają mężczyźni ( wysoki współczynnik maskulinizacji) ,duże różnice w grupach wiekowych 40-50 lat oraz po 70 roku życia.Jest to spowodowane: pozostawaniem ludzi młodych , zwłaszcza dziewcząt , w mieście po ukończeniu nauki; wyjazdem kobiet do miast w poszukiwaniu pracy; przenoszeniem się starszych , samotnych kobiet do ich dorosłych dzieci mieszkających w miastach.
Najwyższy współczynnik feminizacji mają województwa z przemysłem lekkim i usługami zatrudniającymi kobiety np. łódzkie, dolnośląskie , mazowieckie.
Najniższy - województwa rolnicze po PGR - owskie: pomorskie , zachodniopomorskie, warmińsko - mazurskie oraz podlaskie.
Duże aglomeracje mają większy wskaźnik niż małe miejscowości i wsie . W Nałęczowie, Ciechocinku , Zakopanem wysoki współczynnik wynika z zatrudnienia w uzdrowiskach głównie kobiet - jako pielęgniarek i obsługi.
Do początku lat 90 - tych wysokie wskaźniki maskulinizacji miały : Jastrzębie Zdrój ( 93), Bełchatów ( 89), Dąbrowa Górnicza (85), co wynikało z rozwoju przemysłu ciężkiego .
Młodą strukturę wiekową mają województwa zasiedlone całkowicie lub częściowo po 1945 r.zachodnio-pomorskie , dolnośląskie , warmińsko - mazurskie.
Stara struktura wiekowa charakteryzuje województwa położone na dawnych ziemiach polskich o niskim stopniu uprzemysłowienia : świętokrzyskie , podlaskie, podkarpackie, lubelskie oraz łódzkie.
W Polsce po II w. Świat. Szybko zmniejszała się liczba zatrudnionych rolnictwie z ponad 60 % do 16,9 % obecnie.
Poziom zatrudnienia w rolnictwie jest zbyt duży - trzykrotnie większy niż w krajach UE.
Zatrudnienie w przemyśle po wojnie rosło do 35 % w połowie lat 70 - tych. Obecnie w związku z transformacją gospodarki , zmalało do 27,6 % .
W ostatnich latach notuje się szybki wzrost zatrudnienia w usługach do 55,5 %.
W porównaniu z krajami rozwiniętymi zbyt duży udział jest zatrudnionych w rolnictwie, zbyt mały w usługach.
Największe zatrudnienie w rolnictwie występuje w województwach tzw. ściany wschodniej tj.: lubelskim, podlaskim, świętokrzyskim , podkarpackim.
W przemyśle w woj.. : śląskim, dolnośląskim, wielkopolskim, mazowieckim
W usługach : mazowieckim , wielkopolskim , zachodniopomorskim, pomorskim
Najwięcej bezrobotnych notuje się :
woj.:warmińsko - mazurskim, zachodniopomorskim , kujawsko - pomorskim, lubuskim , co wiąże się z upadkiem PGR- ów i dużym udziałem ludzi słabo wykształconych.
przyczyny bezrobocia: likwidacja niektórych gałęzi przemysłu np. górnictwa, zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy usługi, ograniczanie produkcji, brak informacji o miejscach pracy, brak mobilności, przeniesienie zakładu do innego
rejonu, niedostosowane do potrzeb rynku wykształcenia pracowników, zmiany w technologii, wysokie obciążenia fiskalne
skutki bezrobocia: niewykorzystany, nieproduktywny potencjał ludzki, znaczne koszty materialne związane z utrzymaniem bezrobotnych oraz służb zajmujących się ich problemami i obsługą, spadek dochodów rodzin, rozszerzenie się społecznych kręgów ubóstwa, degradacja psychiczna i moralna osób pozostających bez pracy (poczucie beznadziejności, pesymizm, uczucie społecznej bezużyteczności), zjawiska patologii społecznej - alkoholizm, narkomania, przestępczość itd., utrata kwalifikacji
Przed wojną 67% ludności stanowili Polacy. Najliczniejszymi mniejszościami narodowościowymi były: ukraińska - 14 %, żydowska - 9 %, białoruska - 3 % i niemiecka 2,5 %
Warunki życia - obejmują warunki bytu oraz relacje „człowiek - człowiek” i „człowiek- środowisko”.
Warunki bytu dotyczą rodzaju i możliwości zaspokojenia potrzeb ludzkich w zakresie dóbr materialnych i niematerialnych oraz dostępności różnego rodzaju usług.
Porównując tempo wzrostu wydajności z tempem wzrostu płac widać dokładnie, że płace nie nadążają za wzrostem wydajności i dysproporcje te ciągle się zwiększają. Jeśli tempo wzrostu płac utrzyma się na dotychczasowym poziomie warunki życia w Polsce będą znacznie niższe niż nie tylko w krajach Europy Zachodniej, ale i Wschodniej. Utrzymywanie się tych niekorzystnych tendencji wzrostu płac w dłuższym okresie spowoduje, iż Polska stanie się najbiedniejszym krajem UE.
Tylko co trzeci Polak mieszka w warunkach odpowiadającym współczesnym standardom mieszkaniowym krajów Europy Zachodniej.
W krajach europejskich odnotowuje się wskaźnik nasycenia na poziomie 400, a dla Finlandii, Francji oraz Szwecji osiągnął on wynik bliski 500 mieszkań na 1000 ludności.
Nasze mieszkania są również najmniejsze w Europie - przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania wynosi 69 m2. W żadnym z krajów Wspólnoty wskaźnik wielkości przeciętnego mieszkania nie jest niższy niż 75m2, a w Danii i Luksemburgu przekracza 100 m2.
Czynniki hamujące rozwój mieszkalnictwa w Polsce :
1. brak spójnej strategii rozwoju infrastruktury w Polsce (w tym skupienie uwagi na tworzeniu nowych strategii, a brak realizacji starych),
2. brak aktualnych planów zagospodarowania przestrzennego, a w związku z tym brak terenów pod nowe inwestycje,
3. pomimo stopniowej poprawy sytuacji materialnej społeczeństwa, w dalszym ciągu występują duże dysproporcje w zakresie dochodów,
4. wysokie ceny mieszkań,
5. bariery prawne
Mieszkania wiejskie najlepiej wyposażone są w województwach: podkarpackim,małopolskim i śląskim. W województwach tych znajduje się od 40,6% do 25,8% mieszkań wyposażonych w komplet pięciu instalacji.
Łódzkie (z około 3%-wym udziałem mieszkań wiejskich z kompletnym wyposażeniem) zaliczyć należy do województw o jednym z najniższych wskaźników po województwach: podlaskim, warmińsko-mazurskim, opolskim, kujawsko-pomorskim gdzie wskaźnik ten wynosi od 1,7% do 2,3%.
Stopień wyposażenia mieszkań (łącznie z niezamieszkanymi) w instalacje w miastach jest znacznie wyższy niż na wsi.
Najlepiej wyposażone są mieszkania województw: podkarpackiego, mazowieckiego, małopolskiego i zachodniopomorskiego,gdzie od 80,5% do 70,6% ogółu mieszkań wyposażonych jest w komplet instalacji.
Najwięcej mieszkań bez wodociągu w miastach występuje w województwach: łódzkim (4,2%), świętokrzyskim (3,8%) i lubelskim (3,1%).
Najwięcej przestępstw jest popełnianych w województwach:pomorskim, zachodniopomorskim i lubuskim.
Przyczyny to:
- przygraniczne położenie
- są to regiony turystyczne
- ludność wywodzi się z migrantów przybyłych po II wojnie światowej co spowodowało zdestabilizowanie struktur społecznych
Najmniej przestępstw jest w województwach : podkarpackim, lubelskim, świętokrzyskim i podlaskim , czyli w województwach o stabilnej strukturze społecznej.
Duża liczba miast ze Śląska jest związana z tzw. „społecznym tąpnięciem”.
Konsekwencją społecznego tąpnięcia, jest m.in. wysoki poziom przestępczości duża liczba samobójstw i zgonów wywołanych alkoholem, destrukcja tradycyjnej rodziny związana z osłabieniem roli ojca, który pozostaje bez pracy.
Geografia elektoralna zajmuje się opisem i wyjaśnianiem przestrzennego zróżnicowania zachowań wyborczych.
W stosunku do 2005 roku zaszły poważne zmiany w preferencjach wyborczych.
PO odebrała znaczną część elektoratu lewicowego.PSL - Samoobronie.
Na preferencje wyborcze mają wpływ:
1. Miejsce zamieszkania
Miasto - wieś.
W dużych miastach wygrywa prawica, w małych - lewica, na wsi - partie deklarujące swój związek z rolnictwem.
2. Wiek wyborców
3.wykształcenie
4. Podział historyczny Na ziemiach historycznie polskich wygrywa prawica, na ziemiach odzyskanych - lewica.
5. Poziom rozwoju gospodarczego.