Danuta Chwastniewska

Danuta Różek

Agnieszka Gorzałczyńska-Mróz

Maciej Szulc

Aleksandra Piechnik-Kaszuba

JĘZYK POLSKI

Nauka o języku

dla klasy czwartej szkoły podstawowej

Część 1

Okładka:

Studio Graficzne Czarnecki

Ilustracja na okładce:

Adam Pękalski

Ilustracje:

Grażyna Rigall

Adam Pękalski

Skład (TEX): Lech Chańko

Redakcja techniczna:

Jacek Foromański

Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw

oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników szkolnych do kształcenia

ogólnego do nauczania języka polskiego na poziomie klasy IV szkoły podstawowej

na podstawie recenzji rzeczoznawców: mgr. Rafała Janusa, prof. dr. hab. Mariana

Jurkowskiego, mgr Zofii Krasuskiej i mgr. Wacława Wawrzyniaka. Numer w wy-

kazie: 254/99.

ISBN 83–87788–23–6

c

Copyright by Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 1999

Gdańsk 2003.

Wydanie piąte

Druk: Stella Maris w Gdańsku

Wszystkie książki Wydawnictwa dostępne są w sprzedaży wysyłkowej.

Zamówienia prosimy nadsyłać pod adresem:

Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe

80–876 Gdańsk 52, skrytka pocztowa 59

tel./fax [phone]

http://www.gwo.pl

e-mail: [e-mail]

Pragniemy szczególnie podziękować Jackowi Foromańskiemu za cenną pomoc
przy pracy nad podręcznikiem. Jesteśmy wdzięczni prof. dr. hab. Edwardowi
Łuczyńskiemu za uwagi merytoryczne.

Autorzy

Spis treści

Co to jest zdanie?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4

Oznajmiamy, pytamy, rozkazujemy

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8

Główne części zdania

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15

Rozwijamy zdanie

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21

Jak wyrazy łączą się w zdanie?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

28

Grupa podmiotu i grupa orzeczenia

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

34

Przecinek w zdaniu pojedynczym

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

39

Jak zapisujemy dialog?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

43

Co to jest czasownik?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

46

Forma osobowa a bezokolicznik

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

49

Pisownia bezokoliczników zakończonych na: -ść, -źć

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

52

Odmieniamy czasowniki przez osoby i liczby

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

54

Czas teraźniejszy

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

58

Czas przeszły

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

65

Czas przyszły

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

73

Co już wiemy o czasowniku?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

78

Ćwiczenie przeznaczone do rozwiązywania w oddzielnym zeszycie.

Ćwiczenie ustne.

Ćwiczenie nieco trudniejsze.

Co to jest zdanie?

Co to jest zdanie?

1.

a) Podkreśl wypowiedzi, które zawierają zrozumiałą informację.

b) Z jakiej baśni pochodzą postacie, których wypowiedzi zostały
przez ciebie podkreślone?

4

Zdanie

to uporządkowana grupa wyrazów, która zawiera zrozumiałą

informację.
Zdanie zawsze zaczynamy wielką literą. Na końcu zdania stawiamy
kropkę (wykrzyknik lub znak zapytania).

2.

Z wyrazów w ramkach ułóż zdania.

pierwsza
w 1814 roku
powstała
lokomotywa

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

podwodna
pod lodami
przepłynęła
Arktyki
łódź

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

kosmiczny
najdroższym
jest
prom
na świecie
pojazdem

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

3.

Poniższe wypowiedzi zostały niewłaściwie zapisane. Zapisz je

poprawnie.

nietoperzelatająnocą

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

sąjedynymilatającymissakami

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

największymadwumetroweskrzydła

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

śpiącynietoperzzwisagłowąwdół

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4.

Postaw kropki na końcu zdań. Na początku każdego zdania

zmień małą literę na wielką.

NOCNI ŁOWCY

nietoperze wyruszają o zmroku na

nocne polowanie lecą pojedynczo

albo w wielkich stadach jedne uga-

niają się za owadami, inne lubią

owoce i kwiaty niektóre polują na

myszy, jaszczurki i ryby nietope-

rze różnią się wyglądem i stąd ich

dziwne nazwy: mroczki, wampiry,

liścionosy, buldogi, latające psy i lisy

5.

Ułóż zdanie z podanych wyrazów.

mieć sąsiad wspaniały piętro z trzeci wilczur

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6