c) następuje w sferze organizacyjnej, ekonomicznej, społecznej bądź politycznej taka zmiana warunków działalności kontrolowanej, że utrzy­manie tej działalności na dotychczasowym poziomie wymogów musi być | podbudowane zwiększeniem lub zintensyfikowaniem kontroli,

d) następuje objęcie kontrolą takich dziedzin działania, które dotychczas jej nie podlegały.

Rozrost kontroli przyjmuje jedną z trzech dróg i oznacza:

a) większą liczbę jednostek kontrolujących bądź zwiększenie aparatu wykonawczego tych jednostek w obrębie tego samego rodzaju kontroli,

b) więcej rodzajów kontroli,

c) zwiększenie zasięgu kontroli w określonym rodzaju kontroli. Organizacyjne i funkcjonalne poszerzenie kontroli jako zjawisko nieko­rzystne w ogólnej ocenie może być w poszczególnych fragmentach rozwoju oceniane pozytywnie. Taką pozytywną oceną objęte są zawsze:

- rozbudowa kontroli społecznej,

- wprowadzenie kontroli sądowej nad działaniami administracji,

- spowodowane kontrolą zauważalne ulepszenie skuteczności i innej oczekiwanej sprawności działań administracji publicznej,

- ulepszenie wartości powszechnie uważanych za korzystne dla społe­czeństwa i państwa np. ulepszenie stanu bezpieczeństwa,

- zmniejszenie stanu bezrobocia w państwie,

-budowę społecznej opinii, iż poszerzenie czy zintensyfikowanie kontroli daje sensowne rezultaty utwierdzające przekonanie o możliwościach aktyw­nych przedsięwzięć administracji publicznej.

4. Zadania w obrębie kontroli

Zadania w obrębie kontroli stoją przed kontrolującym. Zatem zadania te są odpowiednio zróżnicowane; po pierwsze stosownie do podmiotu przepro­wadzającego kontrolę i po drugie stosownie do dziedziny objętej daną kontrolą. Wszystkie zadania wszystkich kontroli stojące przed wszystkimi podmiotami kontrolującymi zbiegają się ostatecznie w potrzebie uzyskania wyniku o cha­rakterze publicznym. A charakter publiczny oznacza wartości, które przekra­czaj ą połączone wartości obydwu niezbędnych uczestników aktu kontrolnego, to jest kontrolowanego i kontrolującego. Nawet wtedy, gdy przeprowadzenie

330

określonej kontroli ma być dyskretne czy niejawne w danym momencie, jej wyniki będą mieć wcześniej czy później charakter publiczny.

Dwa główne zadania kontroli obejmują:

- ulepszenie działalności kontrolowanej odbywające się przede wszystkim

przez wskazanie na jej uchybienia,

-polepszenie sytuacji kreowanej przez działalność, która z powodu wska­zywanych uchybień - kontrolę wywołała.

Zatem myśl scalająca zadania kontrolne musi łączyć obydwa te ulepszenia

w jedno: ulepszenie sytuacji podmiotu dotkniętego przez działania objęte kontrolą winno się łączyć z ulepszeniem całej tej części administracji, w której mieści się podmiot objęty kontrolą, oczywiście, w zakresie wskazywanych w kontroli uchybień. I właśnie główny problem funkcjonalny objawia się w większości sytuacji w słabym łączeniu jednego zadania z drugim. Wyniki kontroli zindywidualizowanych przypadków nie tworzą łącznie zalecenia do­tyczącego poprawy całości źle funkcjonującej administracji. Konstatacja taka powstaje, rzecz jasna, w okolicznościach przeświadczenia, że wyniki kontroli są poprawne, i że kontrolujący ma rację. Interesując ą postać tej kontroli może stanowić obraz braku należytego wpływu orzecznictwa NSA na treść przy­szłych decyzji administracyjnych, co jest efektem różnych przyczyn, ale nie-

czytania w pierwszej kolejności.

Z rysujących się szczegółowych zadań kontrolnych, które ostatecznie

można objąć ogólnym zadaniem ulepszenia całości administracji, wskazać

trzeba nadto wyraźniej na trzy:

- potrzebę kontroli inicjowaną dla potrzeb profilaktycznych, co przy

przejawianym praktycznie zaufaniu do kontrolującego poprawia administro­wanie,

- potrzebę kontroli ze względu na potrzebę ogólnej wiedzy w danych

dziedzinach czy sprawach (np. potrzebę uzyskania danych ze spisu powszech­nego),

- potrzebę kontroli ze względu na wymóg społecznego zadośćuczynienia

oczekującym kontroli obywatelom.

5. Podmioty przeprowadzające kontrolę

Są cztery rodzaje podmiotów przeprowadzających kontrolę. Pierwszy obejmuje takie podmioty, które powołane są wyłącznie do kontrolowania, co oznacza iż jedynym celem ich powołania i działania jest organizowanie kon­troli, przeprowadzanie kontroli i uczestniczenie w czynnościach związanych z realizacją jej wyników. Drugi rodzaj mieści takie podmioty, w organizacji których wydzielono specjalne komórki organizacyjne powołane specjalnie do 331

---