Rozdział XI
ADMINISTRACJA PUBLICZNA JAKO PRZEDMIOT BADAŃ1
l. Pytania podstawowe
Administracja publiczna jest przedmiotem badań różnych dyscyplin naukowych. Rozwój zainteresowań badawczych był następstwem rozszerza zadań administracji w państwie liberalnym XIX stulecia. Konieczność obsługi komplikujących się, rozległych potrzeb zbiorowych powstających w proces uprzemysłowienia i urbanizacji, zmiany w strukturze społeczeństwa, rosm. rola państwa w stymulacji gospodarki, zwracały uwagę na złożoność i znacz nie administracji. Ponadto strukturalne cechy (by nie powiedzieć - sprzeczności) samej administracji: jej skłonność do stabilności, rutyny lub nawet skostnienia, a zarazem uleganie tendencjom zmian narzucanych przez życie jej często ujawniana potrzeba samodzielności a nawet swoistej autonomi a zarazem zależność od otoczenia - uwydatniły trudność jej badania: opisał analizy, formułowania mniej lub bardziej całościowych ocen i ustalania prawidłowości. Trudności te z czasem znalazły wyraz w literaturze w podstawowym pytaniu: czy administrację publiczną powinny badać nauki różne (przede wszystkim nauki społeczne), niezależne od siebie, stosownie do ich przedmiotu i metod, czy też, nie rezygnując z ich doświadczeń i dorobku, należy wyodrębniać samodzielną i oryginalną dyscyplinę badawczą - naukę administracji. dążącą do uzyskania spójnego, a zarazem nie uproszczonego, wieloaspektowej go obrazu zjawiska złożonego i zmiennego. Praktyka badawcza w krajach1 europejskich w drugiej połowie ubiegłego wieku zdecydowanie rozstrzygnęła
1 Tekst opiera się na komunikacie zamieszczonym w zbiorze opracowań Międzynarodowej Konferencji Naukowej, zorganizowanej przez TNOiK - Oddział w Rzeszowie, Nauka administracji wobec wyzwań współczesnego państwa prawa red J Łukasiewicz. Rzeszów-Cisna 2002, s. 25-37.
350
to pytanie
Nie ulega dziś wątpliwości, że nauka administracji zajmuje trwałe i widoczne miejsce w uniwersyteckich programach badań i nauczania; świadczy również bogate piśmiennictwo i żywa dyskusja teoretyczna2.Dyskusja ta ujawnia kolejne istotne pytania: czym jest nauka administracyjna
Na czym polega jej odrębność wobec innych nauk i oryginalność wyników kompleksowego badania administracji, jako zjawiska złożonego. Odpowiedzi nie
ułatwia geneza i ewolucja nauki administracji, uwikłanej w rozliczne związki z innymi naukami zajmującymi się administracją. Można więc powiedzieć że i dziś w nauce administracji podejmuje się próby systematyzacji wielowątkowego, niesłychanie zróżnicowanego metodologicznie rodowodu tej nauki Co więcej, rodowód ten, na użytek kolejnych badań, bywa różnie konstruowany z elementów ukształtowanych w przeszłości, poszerzając niepomiernie skalę, w jakiej można by przyjąć założenia co do przedmiotu, zakresu, celu, a wreszcie kategorii wyników nauki administracji. Bogactwo podejść, koncepcji, teorii formułowanych niegdyś na różnych płaszczyznach wokół administracji publicznej w paradoksalny sposób stanowi dziś balast metodologiczny, który utrudnia identyfikację nauki administracji i wyodrębnienie jako oryginalnych-jej wyników.
2. Dwa główne nurty badawcze
Geneza badań administracji publicznej (lub też, w często spotykanym, innym ujęciu - geneza nauki administracji), jest na ogól sytuowana, w piśmiennictwie w dwóch nurtach.
2 Szersze omówienia w literaturze polskiej zob. M. Kulesza, Dylematy poznawcze nauki o administracji publicznej, [w:] H. Izdebski, M. Kulesza, Administracja publiczna. Zagadnienia ogólne^, Warszawa 1999, s. 273 i n.; Z. Leoński, Nauka administracji, Warszawa 2002, s. 15 i n.; F. Longchamps, Założenia nauki administracji, Wrocław 1949 oraz Wrocław 1991; T. Skoczny, Podstawowe dylematy naukowe go poznania administracji państwowej. Warszawa 1986, s. 15 i n.; J. Szreniawski, Wstęp do nauki administracji, Lublin 2000, s. 10 i n.