Przykłady ćwiczeń z techniki makramy
Lekcje techniki spełniają w szkole bardzo ważną rolę, bowiem przyczyniają się człowiek pracy. W trakcie zajęć uczniowie rozwijają zdolności manualne, nabywają umiejętności posługiwania się nimi i wyrabiają cierpliwość. Każde wykonane zadanie jest efektem sprawności manualnych w połączeniu z twórczą pracą myślową. Na etapie nauczania zintegrowanego, dobór zajęć nie jest prosty. Muszą bowiem być dostosowane do możliwości dzieci zarówno pod względem wysiłku fizycznego , jak też wyobraźni dziecka. Ponad to tematy prac powinny być tak dobrane, aby nie tylko kształtowały wyobraźnię, ale również były swego rodzaju zabawą.
Cechami takimi charakteryzuje się technika makramy. Przeplatanie materiału wstęgowego łączenie za pomocą węzłów służy usprawnieniu rąk, wybrana kombinacja połączeń rozbudza wyobraźnię konstrukcyjną a także pozwala na kształtowanie odczuć estetycznych. Może również ćwiczyć koordynację ruchów i logiczne myślenie oraz rozwijać zainteresowania i zamiłowania.
Makrama ma jeszcze zaletę, że nie wymaga specjalnego wyposażenia narzędziowego i bazuje na materiale dostępnym w każdym domu. Technika makramy może być realizowana w każdej szkole, zarówno w mieście jak i na wsi. W funkcjonującej na rynku literaturze, dość szczegółowo omówione są wzory wyrobów i techniki ich wytwarzania. Problem tkwi w tym, że jest ona dostosowana do poziomu ludzi dorosłych oraz starszej młodzieży szkolnej.
Brak natomiast opracowań mogących stanowić pomoc dla nauczyciela małych dzieci.
Omówione wyżej przesłanki skłoniły mnie do podjęcia próby przygotowania takich pomocy dydaktycznych, które umożliwiłyby szersze rozpowszechnienie technik makramy. Celem mojej publikacji jest:
- wyjaśnienie istoty techniki makramy,
- wybranie i przedstawienie podstawowych węzłów do zastosowania w nauczaniu,
- podanie przykładowych wzorów wyrobów.
Słowo makrama oznacza taśmę, koronkę, sznurek, wiązany artystycznie.Makrama powstała przed wieloma tysiącami lat w różnych zakątkach świata. Do Europy zawitała w średniowieczu dzięki Maurom (byli to marynarze, którzy zapoznali się z tą techniką w okresie poszukiwania drogi do Indii). W Europie makrama została przejęta z wielkim entuzjazmem i rozpowszechniła się bardzo szybko. W XX wieku stała się bardzo modna.
Makrama jest to sztuka umiejętnego wiązania, skręcania i nawijania sztywnych nici o specjalnym splocie i gładkiej powierzchni, sznurków lub wąskich pasków skóry, otrzymując w efekcie wyrób mocny i trwały.
Różnorodność wiązań daje olbrzymie możliwości tworzenia najrozmaitszych wzorów i łączeń. Wykonanie makramy nie jest trudne, śledząc uważnie sposoby wiązania opanowuje się technikę bardzo szybko. Dlatego też naukę wiązania kilku podstawowych węzłów możemy rozpocząć na zajęciach w szkole podstawowej. Nabywając te umiejętności można wykonywać przedmioty użytkowe - przydatne w życiu, bądź ozdobne lub dekoracyjne. Użytkowe to najrozmaitsze formy wiązania mocnych, ścisłych węzłów, z których powstają przeróżne rodzaje siatek. Z siatek wiązanych robi się torebki, hamaki, firanki.
Wzory dekoracyjne tworzy się z różnych rodzajów wiązań ukośnych, słupków, łańcuszków, pętelek. Powstają wówczas bardzo efektowne koronki, którymi ozdabia się bieliznę i serwety. Robi się z nich ażurowe szale, chusty.
Wzory fantazyjne służą do wiązania naszyjników i wisiorów.
W ostatnich czasach makrama wykorzystywana jest do dekoracji wnętrz. Z makramy wyrabia się barwne kilimy i tkaniny dekoracyjne.
Podstawowe węzły:
- węzeł szczytowy,
- węzeł żeberkowy (okręcany),
- węzeł tkacki płaski,
- węzeł falisty - spirala,
- węzeł Józefiny,
- opaska
Materiały stosowane w technice makramy.
Makramę wiąże się z najrozmaitszych nici, sznurków, nici mogą być cienkie lub grube, sztywne lub miękkie, pojedyncze lub skręcone w kilka. Może być to włóczka, kordonek, nici szewskie, sznurki mogą być lniane, z jedwabiu wiskozowego, rafii, folii, a nawet papieru. W zależności od rodzaju wykonywanej pracy, sznurek może być grubszy lub cieńszy, gładki i wystarczająco mocno skręcony tak, aby bez trudu dał się wiązać. Może to być sznurek lniany, konopny, bawełniany lub syntetyczny. W zależności od zaplanowanego tematu używa się różnego rodzaju sznurka. Najdogodniejszym jednak materiałem do wiązania makram są sznurki jutowe, ponieważ doskonale trzymają kształt wzoru. Po pewnym czasie wyrób ze sznurka jutowego zyskuje piękną, złocistą barwę. Drobne przedmioty dekoracyjne można wykonywać ze sznurka konopnego, a jeszcze lepiej z lnianego, który delikatniejszy.
Sznurek na zajęciach w klasach 1-3 można wykorzystać jako materiał podstawowy lub uzupełniający przy wykonywaniu różnorodnych prac z innych materiałów. Doskonale daje się łączyć z materiałami przyrodniczymi, drewnem, papierem oraz tworami sztucznymi. W celu uatrakcyjnienia prac często używamy patyczków, korzeni, kółek, korali i innych drobiazgów.
Do wykonywania makramy oprócz nici czy sznurka potrzebne są następujące przybory: szpilki, igły, szydełko, centymetr, nożyczki, linijka oraz deska pomocnicza lub wałek.
Propozycje tematów prac dla uczniów klas 1-3.
1. Projektowanie i wykonywanie dywanika sznurkowego (do pokoju lalek).
2. Nawijanie sznurka - ozdoba na ścianę.
3. Łączenie sznurka przez wiązanie - zabawka pod choinkę.
4. Łączenie sznurka przez wiązanie - postacie do teatrzyku.
5. Łączenie sznurka przez wiązanie - makrama na ścianę.
6. Łączenie sznurka przez wiązanie - siatka na piłkę.
Przykładowy konspekt zajęć.
Temat: Projektowanie i wykonanie dywanika sznurkowego do pokoju dla lalek.
Cele: Uczeń potrafi:
- przeplatać sznurek według określonego splotu tkackiego,
- bezpiecznie posługiwać się nożyczkami i szydełkiem - zaprojektować i wykonać dywanik według własnego pomysłu,
- estetycznie wykonać pracę.
Metody: problemowa, praktycznego działania, pokaz, pogadanka.
Formy pracy: zbiorowa, indywidualna.
Środki dydaktyczne: ilustracje, projekt dywanika, ramki tkackie, sznurek lniany kolorowy, nożyczki, szydełko, resztki kolorowej wełny.
Przebieg lekcji:
1. Pokazanie ilustracji różnych tkanin dekoracyjnych (dywany, chodniki, gobeliny, makatki).
2. Dokonanie wyboru (dywanika).
3. Zaprojektowanie.
4. Ustalenie kolejności wykonywania czynności przy wykonywaniu dywanika:
- umocowanie sznurka na ramce tkackiej (osnowa),
- przeplatanie osnowy sznurkiem oraz kolorowymi włóczkami,
- zdjęcie gotowych dywaników z ramek tkackich,
- wykończenie dywanika frędzlami.
Uwaga! W trakcie wykonywania dywanika zwrócenie uwagi na bezpieczne posługiwanie się przyborami oraz dokładne i estetyczne wykonanie pracy.
5. Przystąpienie do samodzielnego wykonania zaprojektowanego dywanika.
6. Wykończenie pracy.
7. Prezentacja prac i ocena (dokonanie wyboru najciekawszych).
8. Urządzenie wystawki.
9. Sprzątanie stanowisk pracy.
PODSUMOWANIE
Propozycje przedstawionych tematów dla uczniów klas 1-3 sprawdziłam w praktyce. Uzmysławiają one jak wiele istnieje kombinacji w tworzeniu makram. Udowadniają również, że sztuka ta nie jest skomplikowana. Wymaga jedynie pewnej planowej pracy. Jeśli nauczyciel chce korzystać z tego rodzaju materiału na zajęciach, musi to odpowiednio zaplanować biorąc pod uwagę różnorodność prac, stopień trudności oraz poziom umiejętności i zdolności dzieci.
Jeśli chodzi o przykładowe prace ze sznurka - trudno jest spotkać gotowe opracowania. Należy samemu wykazać inicjatywę i pomysłowość. Istnieją opracowania różnorodnych wytworów ze sznurka, ale przeznaczone są one raczej dla ludzi, którzy w sposób zawodowy zajmują się tą dziedziną. Niemniej jednak nauczyciel, który chce zająć się pracami ze sznurka, może z nich skorzystać wybierając to, co jest możliwe do wykonania przez dzieci. Niejednokrotnie opracowania te mogą posłużyć jako inspiracje do własnych pomysłów.
Reasumując rozważania na temat zastosowania sznurka w klasach 1-3, należy podkreślić rolę jaką spełniają te zajęcia. Dzieci na takich zajęciach rozwijają umiejętności organizacyjne i technologiczne - odmierzanie, cięcie, liczenie sznurków. Poznają właściwości sznurków różnego rodzaju. Uczą się wiązać na różne sposoby, rozwijają swoją aktywność twórczą.
Praca ze sznurkiem jest doskonałą szkołą cierpliwości, dokładności oraz systematyczności. Daje też efekty wychowawcze - sprzyja koleżeńskości, współpracy i współdziałaniu. Poza ty daje dużo satysfakcji i zadowolenia z wykonania przedmiotu. Uczy również oszczędności i umiejętnego gospodarowania resztkami materiału oraz planowania swojej pracy. Wpływa na rozbudzanie wyobraźni i pomysłowości co nie pozostaje bez znaczenia w efekcie końcowych prac.
Pisząc tę publikację chcę zwrócić uwagę na przydatność sztuki wiązania węzłów. Dzięki makramie ćwiczymy u uczniów sprawności manualne. Przez te czynności dziecko wkracza w świat pracy. Uczy się tworzyć. Dochodzi do rozumienia takich pojęć jak grubość i dokładność. To również wpływa na rozwój stanów emocjonalnych, bowiem wykonując różne przedmioty uczeń musi pokonywać różne trudności, które pojawiają się w czasie działania. Wszystkie te czynności wpływają na rozwój zdolności poznawczych, kształcą wolę, doskonalą procesy emocjonalne.
Widać jak ważna jest rola nauczyciela, jego inwencja twórcza oraz rozbudzenie zainteresowania tym, co stwarza wiele możliwości i daje bardzo ciekawe efekty końcowe.
LITERATURA
1. Kotecka Irena: Wiązania makramowe. Wydawnictwo Warta, Warszawa 1979.
2. Koziorowska Leonia: Igraszki z igłą. Wydawnictwo Warta, Warszawa 1970.
3. Tukalska Danuta: Sztuka wiązania węzłów, czyli makrama. Wychowanie techniczne w szkole nr 5, Warszawa 1979.
4. Turska Jadwiga. Uczymy się makramy. Wydawnictwa Spółdzielcze, Warszawa 1985.
5. Szafran Halina. Rękodzieło artystyczne - materiał reklamowy.
Danuta Grzywa
Szkoła Podstawowa im. St. Żeromskiego w Poniatowej