TOPOGRAFIA KOŃCZYNY DOLNEJ :
ROZSTĘP WSPÓLNY /LACUNA COMMUNIS/
Przejście mięśni, naczyń i nerwów z miednicy na udo po stronie przedniej. Ograniczenie dolne stanowi wcięcie biodrowo-łonowe, a górne więzadło pachwinowe. Rozstęp wspólny jest przedzielony łukiem biodrowo-łonowym (arcus iliopectineus) na część boczną, czyli rozstęp mięsni i na część przyśrodkową - rozstęp naczyń.
Przez rozstęp mięśni przechodzi m. biodrowo-lędźwiowy (m. iliopsoas) i n. udowy. Przez rozstęp naczyń przechodzi tętnica udowa, żyła udowa i gałąź udowa n. płciowo-udowego, który leży na przednim obwodzie tętnicy udowej. Średnica żyły udowej jest większa od średnicy tętnicy. Tętnica bocznie, żyła przyśrodkowo.
W części przyśrodkowej rozstępu naczyń znajduje się czworokątne pole zwane pierścieniem udowym głębokim. Jest ono ograniczone przez :
z góry - więzadło pachwinowe (lig. inguinale)
z dołu - grzebień kości łonowej (pecten ossis pubis)
bocznie - żyła udowa
przyśrodkowo - więzadło rozstępowe (lig. lacunare), a zwłaszcza jego boczny brzeg zwany więzadłem grzebieniowym (lig. pectineale)
Pierścień udowy głęboki jest zamknięty poprzez powięź poprzeczną brzucha, która zapobiega przemieszczaniu się narządów z jamy brzusznej na udo. Stąd jej nazwa - przegroda udowa /septum femorale/.
OTWORY KULSZOWE
To przejście mięśni, naczyń i nerwów z miednicy na udo po stronie tylnej. Otwory kulszowe większy i mniejszy powstają poprzez domknięcie 2 wcięć kulszowych (większego i mniejszego) przez 2 więzadła (krzyżowo-kolcowe /sacrospinale/ i krzyżowo-guzowe /sacrotuberale/).
Przez otwór kulszowy większy przechodzi m. gruszkowaty, wobec czego powstają 2 otwory nad- i podgruszkowaty.
Przez otwór nadgruszkowy przechodzi tylko triada pośladkowa górna.
Przez otwór podgruszkowy przechodzą kolejno od strony przyśrodkowej ku bokowi triada sromowa wewnętrzna, triada pośladkowa dolna, n. skórny tylny uda, n. kulszowy.
Przez otwór kulszowy mniejszy przechodzi n. zasłaniacz wewnętrzny (kształt "L"). Przez pozostałą część otworu kulszowego mniejszego triada sromowa wewnętrzna wraca do kanału miednicy, ale do jej części podprzeponowej.
KANAŁ ZASŁONOWY
To przejście naczyń i n. zasłonowego z przestrzeni podotrzewnowej miednicy do komory przywodzicieli. Kanał zasłonowy znajduje się w części górnej otworu zasłonionego. Ograniczenie :
górne - bruzda zasłonowa /kostna !/
dolne - brzeg górny błony zasłonowej obudowanej z obu stron zasłaniaczami.
Przez kanał zasłonowy przechodzi triada zasłonowa w następującym sekwensie - nerw, tętnica, żyła
(NAV ~ 1/przestrzeń międzyżebrowa). Kanał zasłonowy stanowi przejście dla przepukliny zasłonowej, która występuje częściej u kobiet (jest najboleśniejsza dociska nerw do kości).
KANAŁ UDOWY
To potencjalna /bez zawartości/ przestrzeń, przez którą patologicznie przechodzi przepuklina udowa. Kanał udowy ma 2 pierścienie udowe - głęboki i powierzchowny oraz 3 ściany - boczną, przednią i tylną. Pierścień udowy głęboki zamknięty przez przegrodę udową znajduje się w kącie przyśrodkowym rozstępu naczyń. Pierścień udowy powierzchowny to rozwór odpiszczelowy (hiatus saphenus) z dołem owalnym. Ścianę boczną kanału tworzy obwód przyśrodkowy żyły udowej, ścianę przednią blaszka powierzchowna, a ścianę tylną blaszka głęboka powięzi szerokiej uda.
Przez kanał udowy nie przechodzą ani nerw udowy, ani naczynia udowe, jego zawartościa jest tkanka łączna wiotka i ww. chłonne pachwinowe głębokie, z których najwyższy tzw. Rosenmüllera podpiera od dołu przegrodę udową.
TRÓJKĄTY UDOWE
To elementy topograficzne górno-przyśrodkowe uda. Wyróżnia się trójkąt udowy większy i mniejszy.
Trójkąt udowy mniejszy
podstawa - więzadło pachwinowe
wierzchołek - zwraca się ku dołowi do kanału przywodzicieli
ograniczenie boczne - brzeg m. krawieckiego
ograniczenie przyśrodkowe - brzeg m. przywodziciela długiego
pole - m. biodrowo-lędźwiowy, m. grzebieniowy i m. przywodziciel długi
Pola trójkąta udowego większego i mniejszego jest wklęsłe, gdyż to tzw. dół biodrowo-łonowy (fossa iliopectinea). W trójkącie udowym większym i mniejszym znajdują się n. udowy, naczynia udowe i gałąź udowa n. płciowo-udowego + n. udowo-goleniowy.
Trójkąt udowy większy
podstawa - brzeg boczny m. krawieckiego
wierzchołek - krętarz mniejszy
ograniczenie górne - więzadło pachwinowe
ograniczenie dolne - brzeg boczny m. przywodziciela długiego
Trójkąt udowy większy od mniejszego różni się tylko m. przywodzicielem długim.
KANAŁ PRZYWODZICIELI
Przeprowadza naczynia udowe z komory prostowników do dołu podkolanowego. Wyróżnia się w nim otwór wejścia, otwór wyjścia oraz 3 ściany - przyśrodkową, boczną i przednią.
przyśrodkową - tworzy ta część m. przywodziciela wielkiego (m. adductor magnus), która przyczepia się do guzka przywodzicieli
boczną - tworzy m. obszerny przyśrodkowy (m. vastus medialis)
przednia - blaszka obszerno-przywodzicielowa rozpięta pomiędzy w/w mięśniami
Na przekroju kanał Huntera = przywodzicieli ma kształt trójkąta z wierzchołkiem zwróconym ku tyłowi. Lamina vastoadductoria to blaszka głęboka powięzi szerokiej uda w jego części dolnej.
O ile w rozstępie naczyń i w obu trójkątach udowych żyła udowa leży przyśrodkowo od tętnicy udowej, to już powięzi (w kanale przywodzicieli i dole podkolanowym) żyła leży ZA tętnicą. W części górnej kanału przywodzicieli przebiega także n. udowo-goleniowy (n. saphenus), który wkrótce z tętnicą zstępującą kolana przebija ścianę przednią kanału.
DÓŁ PODKOLANOWY
Stanowi element topograficzny na pograniczu uda i goleni po stronie tylnej w kształcie kara (rombu). Ograniczenie :
górno-przyśrodkowe - m. półbłoniasty (m. semimembranaceus) + m. półścięgnisty (m. semitendinosus)
górno-boczne - m. dwugłowy uda (m. biceps femoris)
dolno-przyśrodkowe - głowa przyśrodkowa m. brzuchatego łydki (caput mediale musculi solei)
dolno-boczne - głowa boczna m. brzuchatego łydki (caput laterale musculi solei)
Od kąta górnego do kąta dolnego przebiegają od strony przyśrodkowej i jednocześnie od przodu ku tyłowi tętnica podkolanowa, żyła podkolanowa (schowana za tętnicą) i n. piszczelowy.
Od kąta górnego do kąta bocznego przebiega n. strzałkowy wspólny (peroneus communis). Pole dołu podkolanowego tworzą m. podkolanowy i torebka stawu kolanowego.
KANAŁ KOSTKI PRZYŚRODKOWEJ
Przeprowadza ścięgna, naczynia i nerwy z komory zginaczy goleni na podeszwę. Ograniczenie :
boczne - elementy kostne - kostka przyśrodkowa i powierzchnia przyśrodkowa kości piętowej wraz z lig. deltoideum (więz. trójgraniastym)
przyśrodkowe - troczek zginaczy (retinaculum flexorum).
Troczek zginaczy jest w przedniej części jednorodną wiązką, która przebiega od kostki przyśrodkowej do kości piętowej i przytracza ścięgno m. piszczelowego tylnego. Jest to tzw. część przednia kanału. Następnie troczek zginaczy rozszczepia się na blaszkę powierzchowną i głęboką. Blaszka głęboka tworzy 2 łuki, dzięki którym oddzielnie przytracza 2 ścięgna. Najpierw m. zginacz długiego palców, a potem m. zginacz długiego palucha. Blaszka powierzchowna obejmuje naczynia i nerwy, które znajdują się między blaszką powierzchowną a głęboką w tylnej części kanału kostki przyśrodkowej. Naczynia piszczelowe tylne, które dzielą się na naczynia podeszwowe oraz n. piszczelowy, który rozwidla się na n. podeszwowy przyśrodkowy i n. podeszwowy boczny.
2