Rodzaje poradnictwa, pedagogika uniwersytet wroc

Który z poznanych rodzajów poradnictwa uważam za najlepszy?

na podstawie tekstu Alicji Kargulowej

Poradnictwo może być rozpatrywane w wielu aspektach. Alicja Kargulowa wyróżniła trzy rodzaje poradnictwa. W każdym z nich występują dwa podmioty działania: doradca i radzący się, którzy w zależności od rodzaju pomocy i przedmiotu problemu pozostają względem siebie w różnych stosunkach, podejmują różne czynności, stosują inne metody i środki działania. Najważniejszym celem poradnictwa powinien być rozwój i wzrost jednostki, celami pośrednimi usuwanie określonych problemów, zaburzeń i trudności, profilaktyka i prognoza. Poradnictwo, w zależności od zaistniałego problemu i od stopnia wpływania tego zaburzenia na radzącego się przybiera różne formy. Autorka wymieniła trzy rodzaje poradnictwa:

PORADNICTWO DYREKTYWNE - oparte na behawioryźmie oraz psychoanalizie. Człowiek traktowany tu jest jako jednostka psychofizyczna w swoim wewnętrznym psychicznym świecie. Świat zewnętrzny ulega przekształceniom tylko i wyłącznie dzięki wewnętrznym siłom człowieka. W poradnictwie dyrektywnym, to doradca przejmuje całą inicjatywę, steruje, manipuluje, kieruje procesem, przekonuje, nakłania, podaje szczegółową instrukcję, sposób rozwiązania problemu. Opiera się na eksperymentach. Zakłada że, jak pisze Alicja Kargulowa, „osoba ubiegająca się o pomoc jest mało samodzielna i wymaga dyrektywnego kierowania w trakcie rozwiązywania problemów”. Nie zwraca uwagi ani na proces socjalizacji i jego wpływ na powstawanie, różnicowanie się i przebieg problemów, ani na fakt iż jednostka jest częścią grupy, lokalnej społeczności, społeczeństwa globalnego. Nie zwraca również uwagi na indywidualność radzących się, ich przeżycia, doświadczenia, samoocenę, traktując ich jako przedmiotowego odbiorcę porad. Radzący się jest osobą, która opowiada o problemie, przyjmuje proponowane rozwiązanie, stosuje się do wszelkich zaleceń i poleceń, obserwuje wyniki, pyta. Jeśli określony sposób nie przynosi rezultatów doradca stosuje inne metody, aż do usunięcia problemu.

PORADNICTWO LIBERALNE - jest oparte na humaniźmie i uważa, że człowiek rozwija się dzięki siłom wewnętrznym i zewnętrznym - wrodzonymi i nabytymi w procesie socjalizacji oraz dąży do homeostazy, czyli zachowania równowagi z otoczeniem. Przedstawiciele tego poradnictwa mniej są zainteresowani tym, co mówi, jak się zachowuje i co myśli tu i teraz jednostka radząca się. Opierają się na wewnętrznych przeżyciach człowieka, jego energii, strukturze i ukierunkowaniu, dzięki czemu jest w stanie określić obecne działanie radzącego się oraz przewidzieć jego reakcje w zmienionych warunkach. Poradnictwo liberalne skupia się na udzielaniu przez doradcę pomocy w samodzielnym przeprowadzaniu zmian, wydobyciu odpowiedzi z pomocobiorcy. Kładzie nacisk na samorealizację, samozdobywanie wiedzy, budowanie relacji ze światem. Pozwala samodzielnie kreować własną filozofię życiową i samodzielnie osadzać świat w kategoriach dobry i zły. Ponieważ zajmuje się trudniejszymi przypadkami, skłania się do łagodniejszej formy psychoterapii, która pomaga rozwiązywać problemy. Wymaga partnerskich relacji pomiędzy pomocodawcą i pomocobiorcą, kładąc przy tym nacisk na mocne strony radzącego się i jego możliwości. Doradca musi szanować i akceptować radzącego się, być empatyczny i pozostawiać mu dużą swobodę wyboru. Jak pisze autorka, poradnictwo liberalne „stara się ułatwić osobom radzącym się organizowanie kontaktów ze sobą i światem, naprawiać zaburzone stosunki interpersonalne (…), umożliwiając jednostce lepsze zrozumienie siebie, nie jest w stanie uwolnić jej całkowicie od własnych słabości, a jedynie pomóc jej w ich zaakceptowaniu”, prowadzi do zmiany myślenia o sobie.

PORADNICTWO DIALOGOWE - polega na współpracy i wspólnym, partnerskim rozwiązywaniu problemów. Nazwa poradnictwa sugeruje, że toczy się dialog miedzy radzącym się a doradcą, dialog na wspólnej, partnerskiej płaszczyźnie, którego celem jest ukazanie kontekstów problemów i wspólne rozwiązanie ich. Niejednokrotnie wymaga to postawienia nowych celów, określenia metod i środków, wygenerowania u radzącego się nowych postaw i wartości. Jest to długotrwały proces wymagający zaangażowania obu stron.

Moim zdaniem wskazanie, który - jeden rodzaj poradnictwa - jest najlepszy jest niemożliwe, albo bardzo trudne. Oczywiście zdaje sobie sprawę z faktu, iż zadaniem doradcy jest usamodzielnienie pomocobiorcy, wskazanie mu na różne możliwości i sposoby działania. Najlepiej, kiedy osoba zwracająca się o pomoc będzie mogła niemal samodzielnie, ale pod czujnym okiem doświadczonego doradcy, wysunąć wnioski i spostrzeżenia i sama podjąć decyzje, co warto zrobić, aby rozwiązać trudność. Poradnictwo dialogowe jest tu niezastąpione.

Zastosowanie określonego rodzaju poradnictwa jest uzależnione od mnóstwa okoliczności i faktów. Są sytuacje, które wymagają szybkiej interwencji, pomocy, wręcz ratunku, w których pomoc dyrektywna jest jak najbardziej na miejscu. Nie usamodzielni ona pomocobiorcy, jednak pozwoli dość szybko usunąć problem i będzie stanowiła podwaliny do kontynuowania procesu pomocowego tak, aby w przyszłości zwracający się o pomoc potrafił sam podjąć słuszną decyzję. Niekiedy pojawiający się problem może się okazać czymś, co tak naprawdę nie da się usunąć, a ma wpływ na życie i emocje człowieka. Znajdzie tu zastosowanie pomoc liberalna, która będzie sięgać do psychoanalizy.

Pomoc, która niesie długotrwałe skutki w postaci usamodzielnienia pomocobiorcy wywołując trwałe zmiany w systemie jego wartości jest pomocą lepszą i skuteczniejszą. Nie zawsze jednak można czekać, a proces udzielania takiej pomocy musi trwać. Dlatego nie jestem w stanie jednoznacznie określić, która pomoc jest lepsza - każda ma wady i zalety.

Alicja Kargulowa, Poradnictwo jako wiedza i system działań, Wstęp do poradoznawstwa, AUW No 816, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1986, s. 13-28.

ASz