WPROWADZENIE:
"Miecz jest duszą samuraja;
Jeżeli ktoś o nim zapomni lub go utraci
nie będzie mu to odpuszczone"
- fragment testamentu szoguna Ieyasu Tokugawa -
Autorem księgi "Hagakure", tzn. "Zapisków ukrytych pod liśćmi", jest samuraj Yamamoto Tsunetomo. Późnym latem 1700 roku, po śmierci swego pana Nabeshima Mitsuhige, zgodnie z buddyjskim zwyczajem, ogolił głowę i jako buddyjski kapłan osiadł w małej pustelni, położonej w miejscu zwanym Kuratsuchibaru, dwanaście kilometrów na północ od twierdzy Saga, na terenie Kyushu. Jego pan - Nabeshima Mitsuhige zmarł w dniu 16 maja 1700 roku. Tsunetomo będący w żałobie po jego śmierci nie popełnił samobójstwa, gdyż zostało to zabronione w latach 60-tych XVII wieku przez shoguna Tokugawę, jak również zakazał mu tego pan Nabeshima. Chociaż w młodości wykazywał on zainteresowanie poezją, za wyjątkiem Hagakure nie pozostał po nim żaden utwór literacki. Pomimo, że był samurajem, nigdy nie brał udziału w działaniach wojennych.
Jakie było jego życie?
Yamamoto Tsunetomo został podwładnym pana Mitsuhige jako dziecko. Gdy pan Matsuhige, trzeci daimyo obszaru znanego obecnie, jako prefektura Saga, zmarł w wieku 69 lat, Tsunetomo miał czterdzieści dwa lata, i był jednym z jego najbliższych wasali. Rozczarowany polityką prowadzoną przez następcę pana Mitsuhige, złożył prośbę, aby pozwolono mu wycofać się ze służby, i przyjąć święcenia buddyjskie. Po uzyskaniu zgody, jako buddyjski kapłan osiadł w pustelni, gdzie żył w samotności. W 1710 roku zaczął go odwiedzać młody samuraj Tashiro Tsuramoto, który z nieznanych powodów został zwolniony ze służby w charakterze skryby rok wcześniej. Ich spotkania i rozmowy trwały przez siedem lat. Wypowiedzi Tsunetomo zostały spisane, złożone w księgę i opatrzone tytułem "Hagakure", tj. "Zapiski ukryte pod liśćmi" właśnie przez młodego samuraja Tsuramoto.
Trzy lata później, w wieku 61 lat, Yamamoto Tsunetomo zmarł.
W Hagakure opisana jest Droga samuraja - "Bushi Do". Autor, niczym wprawny kronikarz, ukazuje nam zdarzenia z dawnej, feudalnej Japonii. Była to zupełnie inna Japonia, niż obecnie. Była ona cesarstwem, w którym, oprócz posiadającego mandat bogów cesarza, władzę twardą ręką sprawował szogun, z wielkimi połaciami wyspiarskiego kraju zarządzanymi przez feudalnych panów - daimyo, z armiami służących im samurajów. Tych ostatnich obowiązywał niepisany, rycerski kodeks wojowników - "Bushi Do". Ze względu na znaczną objętość całości, zdecydowałem się przedstawić czytelnikom jedynie fragment dzieła.
Japonia w epoce samurajów, była krajem, w którym obyczaje i normy społeczne diametralnie różniły się od obowiązujących obecnie w świecie. Przykładowo: W związku z tym, że Japonia była krajem, w którym wówczas nikomu nawet się nie śniło o emancypacji kobiet, inne były ich powinności, prawa i miejsce w hierarchii rodzinnej i społecznej. Japoński samuraj wypowiadający się na temat kobiet, w sposób znacznie odbiegający od obecnie przyjętych form, nie musiał być więc wcale zagorzałym antyfeministą. Inne były czasy, inny system wartości, wiedzy i światopogląd ówczesnych ludzi. W księdze zawartych jest wiele specyficznych określeń, z których jedno, dla łatwiejszego odbioru tekstu pragnę pokrótce wyjaśnić. Chodzi o termin "kaishaku". Otóż, samuraj popełniający honorowe samobójstwo (seppuku), przy mniej, lub bardziej rozbudowanej rytualnej otoczce samego czynu, posiadał osobę towarzyszącą - czyli właśnie kaishaku. Gdy popełniający seppuku samuraj cięciem (najczęściej krótkiego miecza "wakizashi") otworzył sobie brzuch, zadaniem towarzyszącego mu kaishaku było ścięcie mu głowy, by nie przedłużać jego cierpienia. Była to funkcja niewdzięczna, o której wiele zapisano w Hagakure.