Socjologia

Jednostka jako istota społeczna.

K.J. Tillman - Teorie socjalizacji. Społeczność, instytucja, uprzedmiotowienie

Socjalizacja to proces powstawania i rozwoju osobowości zachodzący we wzajemnej zależności ze społecznie przekazywanym środowiskiem socjalnym i materialnym. Innymi słowy socjalizacja to całokształt przekazywanego środowiska i jego znaczenie dla rozwoju osobowości.

Definicja ta jest konsensusem środowiskowym badaczy socjologii. Socjologiczne ujęcie konceptu socjalizacji stoi w opozycji do stanowiska a) biologii b) filozofii idealistycznej i c) pedagogiki.

a) biologiczna teoria zakłada, że osobowość jest wynikiem genetycznie wrodzonych cech

b) filozofowie idealistyczni (Wilhelm Dilthey /1833-1911/ na przykład) twierdzili, że nie można empirycznie poznać procesu rozwoju podmiotu. Socjologiczny pogląd przeciwstawiony tej tezie twierdzi, że proces socjalizacji polega na konfrontacji idywidualności z otoczeniem i dlatego może być badana empirycznie.

c) Teoretycy pedagogiki (tacy jak Nohl) uważali, że dziecko przystosowuje się do norm społecznych tylko poprzez naukę od dorosłych. Według socjologicznej teorii socjalizacji na ten proces wpływa cały system społeczny (płaszczyzny socjalizacji - Talcott Parsons).

Płaszczyzny socjalizacji

Społeczeństwo

Instytucje

Interakcje i zachowania

Podmiot

Przykład: Rodzice uczą dziecko norm i zachowań społecznych poprzez wzajemne interakcje i zachowania, ale sami jednocześnie podlegają socjalizacji przez instytucje, takie jak zakład pracy, związki zawodowe i tak dalej. Na tym nie koniec: owa instytucja, która wpływa na rodziców dzieciaczka, jest pod wpływem społecznych uwarunkowań, takich jak na przykład struktura zarobkowa lub klasowa. Nawet historyczne aspekty społeczne nie są tu bez znaczenia. I tak to w górę leci. Naczynia połączone, wszystko na wszystko wpływa.

Teoria socjalizacji ma za zadanie wyjaśnić jak te „płaszczyznowe” historie wpływają na rozwój podmiotu.

Fazy

Główne są dwie: pierwotna i wtórna.

Pierwotny etap to socjalizacja w grupie pierwotnej, czyli rodzinie. Wtórna zaczyna się wtedy, kiedy pojawia się „uogólniony inny”, czyli gdy po raz pierwszy wchodzimy w interakcję ze społeczeństwem.

Rozpisania etapów socjalizacji dokonali prawdopodobnie panowie Friedrichs i Kamp (nie mogę być pewny, bo niewyraźnie przepisałem). I tak:

Niemowlęcie - lata 0-1

Wczesne dzieciństwo - lata 2-4

Dzieciństwo - lata 5-12

Młodość - lata 13-?

Dorosłość - lata ?-35

Starość - lata 65-?

„?” były w książce, tym razem nie nawaliłem.

Tutaj teoria socjalizacji ma za zadanie wyjaśnić jak na późnniejsze fazy socjalizacji wpływają doświadczenia z fazy poprzedniej.

Historia badań nad socjalizacją

Koncepcje podobne do współczesnej teori socjalizacji pojawiały się już w w dziełach takich myślicieli jak Montaigne, Russeau, a nawet i Platon coś przebąkiwał. W 1896 roku amerykański socjolog Edward Alsworth Ross (1866-1951) w dziele pt. „O kontroli społecznej” opisał socjalizację jako przystosowanie się do takich norm, aby odpowiadały one ogółowi. O Socjalizacji jako „uwewnętrznianiu norm” pisał francuz Emile Durkheim (1858-1917). A potem był Zygmunt Szlomo Freud i jego strukturalny model osobowości, czyli Id, ego i Super-ego. Super-ego to wewnętrzna reprezentacja norm kulturowych społeczności, w której przyszło żyć. Normy te, wg Freuda, przekazywane są przez rodziców (tak jak u pedagogików).

Pośredni wpływ na rozwój teorii socjalizacji mieli behawioryści, tacy jak Pawłow i Watson (układ bodziec-reakcja) i francuski teoretyk pedagogiki Jean Piget (czt. Żą Piże), który pisał o rozwoju struktur poznawczych poprzez interakcję ze środowiskiem.

Dalej był Talcott Parsons. Jego wkładem do opisu socjalizacji było jej ujęcie strukturalno funkcjonalne - jego tworem jest graf przedstawiający płaszczyzny socjalizacji. Ponadto do swojego opisu zaadaptował idee psychoanalityczne.

George Mead wzbogacił teorię o aspekt komunikacyjny. Opisał wpływ języka i komunikacji na socjalizację.

Badania nad socjalizacją jako odrębna gałąź nauki wykształciła się w latach 30-tych XX wieku. Wtedy badania nad zagadnieniem prowadzili tacy naukowcy jak Margated Mead i Erik Erikson. Potem, z lekkim opóżnieniem, teoria socjalizacji rozwijała się w pracach naukowców z RFN - prace naukowe Hansa Rolffa („Socjalizacja i selekcja przez szkołę”) i Helmuta Fenda („Socjalizacja i wychowanie”)

W wyniku rozwoju socjologia przestała być „nauką o duchu”, a stała się „nauką o wychowaniu”

E. Goffman - Człowiek w teatrze życia codziennego

WPROWADZENIE

Jednostka, która staje pośród innych staje się obiektem zainteresowania. Automatycznie ma przypisany status np. społeczno-ekonomiczny. Dzieje się tak dlatego, że informacje te ułatwiają ZDEFINIOWANIE SYTUACJI i określenie oczekiwań. Dzięki tym informacjom wiemy jak się zachowywać wobec nowo poznanej osoby. Wskazówki czerpiemy z zachowania, stereotypów i innych znaków i gestów,

Jednostka działa tak, by w sposób umyślny lub mimowolny wyrazić siebie, a inni pozostają pod jakimś jej wrażeniem. WYRAZISTOŚĆ JEDNOSTKI (zdolność jej wywieranie wrażenia) to dwa rodzaje symbolicznej działalności:

- wrażenia, które przekazuje (gives)- symbole werbalne lub ich substytuty, stosowane w celu przekazywania informacji, które jednostka i inni przypisują tym symbolom, komunikowaniu w wąskim znaczeniu

- wrażenia, które wywołuje (gives off)- działania, które inni mogą traktować jako charakterystyczne dla danej jednostki przyjmując, że działania te były podjęte z przyczyn innych niż przekazanie informacji

Jednostka zawsze chce mieć kontrolę nad postępowaniem innych i ich reakcjami na jej zachowania. Zyskuje ją dzięki wpływaniu na definicję sytuacji formułowaną przez innych (wyrażając siebie w taki sposób, aby odbierane przez innych wrażenie doprowadziło ich do dobrowolnego działania zgodnego z jej planami). Wiedząc, że jednostka jest skłonna przedstawiać siebie w korzystnym świetle inni dzielą otrzymywane od niej świadectwa na dwie grupy:

- takie, którymi jednostka potrafi manipulować (zachowania werbalne)

- takie, które trudniej kontrolować- wrażenia wywoływane; są sprawdzianem wiarygodności informacji zawartych w komunikatach werbalnych (zachowania niewerbalne); one interesują Goffmana bardziej

Jednostka ma skłonności do przedstawiania siebie w korzystnym świetle. Powoduje to, że grupa albo uwierzy w ten przekaz albo będzie poszukiwać potwierdzenia słów w gestach- co miałoby uwiarygodnić zaprojektowaną przez jednostkę definicję sytuacji (gospodyni słysząc o wykwintności swojej kuchni obserwuje częstotliwość podnoszenia łyżki czy widelca gości do ust).

ASYMETRIA PROCESU KOMUNIKOWANIA- jednostka jest świadoma jednego nurtu swojego zachowania, a jej widownia dwóch. Jednostka wiedząc o tym będzie chciała wykorzystać tę sytuację i sterować robionym przez siebie wrażeniem przy pomocy działań poczytywanych za zgodne źródło informacji na jej temat- to przywraca symetrię procesowi komunikacji i tworzy scenę dla gry informacyjnej; łatwiej jest jednak zobaczyć ową manipulację niż manipulować własnym zachowaniem.

DEFINICJA SYTUACJI- w obecności innych dokonujemy projekcji własnej definicji, także inni wykonują to samo w stosunku do nas;

- są wystarczająco zgodne wśród jej uczestników, aby nie powstawały między nimi jawne sprzeczności

- każdy z uczestników tłumi swoje głębsze uczucia i komunikuje innym taki pogląd na sytuację, który wedle jego odczucia potrafią oni zaakceptować.

- przy tworzeniu definicji sytuacji mamy do czynienia z podziałem pracy- każdemu uczestnikowi pozwala się ustalać tymczasowe zasady odnoszące się do spraw, które dla niego mają życiowe znaczenie, ale mniej istotne dla innych; w zamian za to jednostka zachowuje milczenie i neutralność w sprawach istotnych dla innych, ale nie mających bezpośredniego znaczenia dla niej. Jest to interakcyjny modus vivendi- wszyscy uczestnicy wnoszą swój wkład to wspólnej definicji sytuacji, która jest nastawiona na zgodę.

- uczestnicy interakcji osiągają realną zgodę co do tego, że należy unikać otwartego konfliktu w kwestii definicji sytuacji (doraźna zgoda)

-gdy coś zaprzeczy ustalonej definicji sytuacji, zdyskredytuje ją to interakcja ulega zatrzymaniu wskutek konfuzji i zakłopotania, aby temu zapobiec stosuje się praktyki zapobiegawcze, korekcyjne (aby odbudować definicję sytuacji):

a) praktyki obronne- dla obrony własnych projekcji

b) praktyki zapobiegawcze (takt)- gdy korzysta z nich uczestnik interakcji dla obrony definicji pochodzącej od kogoś innego

Istotną rolę w interakcji odgrywa „pierwsze wrażenie” - kategoria kluczowa np. gdy nauczyciel od początku okaże się ostry to spotyka się później z ogólną estymą. Gdy jednostka zostanie zdyskredytowana powstaje rodzaj anomii, bowiem jednostka czuje się zażenowana, zawstydzona, natomiast partnerze interakcji czują wrogość. Do takiej sytuacji może dojść gdy:

- sytuacja była źle zdefiniowana

- brak było definicji sytuacji

---