Makiawelizm

Samo pojecie makiawelizmu zwiazane jest z postacia N. Machiavelliego, który w dzielach Ksiaze (1969) i Rozprawy (1971), trafnie opisal takie wlasciwosci natury ludzkiej, które mozna wykorzystac dla sprawnego sterowania innymi. Postuluje on, by przywódcy polityczni kierowali sie przede wszystkim ta wiedza, nawet jesli sklania ona do dzialan sprzecznych z panujacymi aktualnie normami moralnymi. Dlatego nazwisko Machiavelliego kojarzy sie tradycyjnie z podstepem i falszem, z lekcewazeniem zasad moralnych.

Warunkiem efektywnego oddzialywania na innych jest posiadanie okreslonej wiedzy i przeswiadczen na temat tego, jacy sa inni ludzie i jak nalezy z nimi postepowac, a wiec gotowosc do manipulowania innymi uwarunkowana jest specyficznym obrazem swiata i systemem postaw, które by mozna nazwac makiawelistycznymi.

Makiawelizm zas, to zespól przekonan, zgodnie z którymi ludzie sa zli, leniwi, oszukuja, lamia normy moralne, nie warto sie tymi normami przejmowac, bo uczciwosc nie poplaca, nalezy umiec podporzadkowac sobie innych schlebiajac im, ukrywajac swe prawdziwe intencje, itd.

Mówi sie o dwóch róznych syndromach wlasciwosci charakteryzujacych osoby o wysokich i niskich wskaznikach makiawelizmu:

WYSOKI MAKIAWELIZM - syndrom chlodu	NISKI MAKIAWELIZM - syndrom miekkiego czulego kontaktu
odpornosc na wplywy spoleczne - na naciski zewnetrzne, nie liczenie sie z celami i zyczeniami innych	podatnosc na wplywy spoleczne, uleganie naciskom innych ludzi
przewaga orientacji poznawczej nad emocjonalna - zdolnosc do wzglednie aemocjonalnego zachowania nie tylko wtedy, gdy zródlem napiec emocjonalnych sa inne osoby czy sprawy spoleczne, ale takze wtedy, gdy zródlem emocji sa wlasne problemy, konflikty	orientacja na partnerze interakcji - liczenie sie z jego zyczeniami, przestrzeganie norm wspóldzialania
nastawienie na kontrolowanie sytuacji zewnetrznej - na inicjowanie, aranzowanie, sterowanie sytuacja, w której sie dziala	nastawienie na podporzadkowanie sie wymogom sytuacji - dzialanie nie wykraczajace poza przyjete reguly

Generalnie osobowosc makiawelistyczna scharakteryzowac mozna jako syndrom nastepujacych wlasciwosci:

OBRAZ SWIATA - inni ludzie spostrzegani sa z punktu widzenia wlasnych celów, jako obiekty, którymi mozna manipulowac dla realizacji wlasnych celów, a takze jako nastawieni na manipulowanie ludzmi i lamiacy normy moralne.

SYSTEM NORM - respektowane sa te normy, które sprzyjaja realizacji wlasnych celów, dopuszczalne jest wiec dzialanie w sposób niezgodny z celami innych ludzi i lamanie panujacych norm.

USTOSUNKOWANIA WOBEC INNYCH - nieufnosc wzgledem innych, stosunkowo mala gotowosc do angazowania pozytywnych emocji w toku kontaktów zwiazanych z realizacja wlasnych celów, lekcewazacy stosunek do potrzeb innych ludzi.

NASTAWIENIA MOTYWACYJNE - w hierarchii celów wazne miejsce zajmuje potrzeba sukcesu w rozgrywkach z innymi ludzmi, a mniej wazne - cele zwiazane z potrzebami innych ludzi.

ODPORNO¦C EMOCJONALNA - wobec pojawienia sie celów konfliktowych nie wykazuja przejawów dezorganizacji, sa odporni na dzialanie czynników ubocznych nie zwiazanych z glównym celem dzialania, co pozwala na koncentracje poznawcza, nastawienie na odbiór sygnalów, przetwarzanie informacji i wykorzystywanie ich dla realizacji celów.

Optymalne warunki, w których osoby o wysokich wskaznikach makiawelizmu odnosza sukcesy, to:

• gdy pozostaja w bezposrednich kontaktach z partnerem interakcji

• gdy o wygranej decyduje ich inicjatywa

• gdy istnieja jakies czynniki, które moga prowadzic do powstawania konfliktów wewnetrznych

Ingracjacja

Oznacza "wkradanie sie w laski", "przymilanie sie", czyli tendencje do wytworzenia w drugiej osobie pozytywnej postawy wobec podmiotu, inaczej mówiac, do zwiekszenia wlasnej atrakcyjnosci. Postawa ta moze z punktu widzenia podmiotu stanowic cel sam w sobie lub sluzyc jako srodek do uzyskania innego rodzaju korzysci (np. staramy sie zdobyc czyjes wzgledy w nadziei, ze osoba ta pomoze nam w zalatwieniu waznej sprawy). Ingracjacja nalezy do klasy zachowan manipulacyjnych. Ingracjator to ktos, kto nie jest w stanie lub nie chce realizowac zasad wymiany pomiedzy partnerami interakcji. Stara sie on usiagnac swoje cele mozliwie tanio, tzn. bez ponoszenia odpowiednich do ich wartosci kosztów (np. pracownik chce uzyskac awans "nadskakujac" zwierzchnikowi).

Ingracjacja zasadza sie badz na realizowaniu celów odmiennych niz te, które sygnalizuje sie partnerowi, badz na zdobywaniu nagród z ominieciem zasad ekwiwalentnej wymiany. Obserwujemy tutaj trzy rodzaje zachowan:

• podnoszenie wartosci partnera (komplementy, pochlebstwa)

Skuteczne jest podawanie wysokiej oceny takich cech partnera, co do których posiadania jednostka aspiruje, ale w zakresie których nie czuje sie dosc pewna (ma nie ustabilizowana samoocene). Dla ingracjatora oznacza to koniecznosc rozpoznania "obszarów niepewnosci" partnera, bedacych zarazem obszarami o duzym dla niego znaczeniu.

• konformizm w zakresie opinii, ocen i zachowan (podobienstwo)

Przyrost aprobaty czy sympatii dla zachowujacej sie w sposób konformistyczny osoby powinien byc szczególnie wysoki wówczas, gdy manifestowana zgodnosc dotyczy takich opinii czy postaw, które sa istotne dla partnera interakcji, ale zarazem w zakresie których potrzebuje on poparcia i utwierdzenia.

• przedstawianie siebie w korzystnym swietle (autoprezentacja)

Zaleznie od sytuacji i cech partnera mozna podkreslac wlasne zalety, sile, znaczenie, badz wady i slabosci.

Bibliografia: Jarymowicz, M. (1980). Makiawelizm - osobowosc ludzi nastawionych na manipulowanie innymi. W: J. Reykowski (red.), Osobowosc a spoleczne zachowanie sie ludzi (s. 285-317). Warszawa: Ksiazka i Wiedza.

Lis-Turlejska M. (1980). Ingracjacja, czyli manipulowanie innymi ludzmi za pomoca zwiekszania wlasnej atrakcyjnosci. W: J. Reykowski (red.), Osobowosc a spoleczne zachowanie sie ludzi. Warszawa: Ksiazka i Wiedza.

Witkowski, T. (2000). Psychomanipulacje. Wroclaw: Oficyna Wydawnicza UNUS.

---