PESTYCYDY
Od zakończenia II wojny światowej środki ochrony roślin, a wśród nich grupa o ogromnej różnorodności - pestycydy - stanowią ważny element nowoczesnego rolnictwa. Nazwa "pestycydy" wywodzi się z języka łacińskiego: pestis- plaga, zaraza, cavedo- niszczyć. Wśród pestycydów występuje szeroki zakres aktywności - począwszy od substancji o łagodnym działaniu (które mogą powodować jedynie zmiany w zachowaniu się zwierząt, stymulować lub hamować rozwój roślin, itp.) aż do silnych trucizn.
Kryteriami decydującymi o szkodliwości pestycydów są: toksyczność, wielkość produkcji, trwałość (persystancja) oraz możliwość jednoczesnego występowania w różnych częściach środowiska, np.: atmosferze i w hydrosferze.
Do otwartych zbiorników wodnych pestycydy przedostają się głównie ze spływami powierzchniowymi ze zlewni a także z powietrza (roznoszone z wiatrem podczas opryskiwania lub opylania roślin). Pestycydy mogą trafiać do hydrosfery również w wyniku zwalczania nieporządnej roślinności wodnej. Powszechne stosowanie pestycydów stwarza niebezpieczeństwo kumulowania się tych związków oraz ich metabolitów w glebie, roślinach a także w wodzie.
PESTYCYDY FOSFOROORGANICZNE
Toksyczność pestycydów fosforoorganicznych polega na hamowaniu aktywności enzymów regulujących funkcjonowanie układu nerwowego - głównie acetylocholinesterazy. Wiążą one trwale grupę hydroksylującą enzymu, co uniemożliwia rozkład acetylocholiny i działają kontaktowo lub systemowo (Jara 1973, Tsuda i wsp. 1990, Dutta 1992, Galloway i Handy 2003). Zablokowanie aktywności cholinesterazy powoduje wzrost ilości acetylocholiny w połączeniach synaptycznych. Pojawia się wówczas stan nadwzbudzenia, porażenie mięśni (szczególnie mięśni oddechowych) i centralnego ośrodka oddechowego. Nagromadzenie acetylocholiny powoduje miejscowe lub układowe objawy nadmiernego pobudzenia układu cholinergicznego (przywspółczulnego). Pobudzenie receptorów muskarynowych charakteryzuje się naasileniem pozazwojowej aktywności przywspółczulnej w obrębie mięśniówki gładkiej, np. jelit, oskrzeli, źrenicy, gruczołów wydzielniczych a pobudzenie receptorów nikotynowych objawia się nasileniem działania acetylocholiny na płytkę motoryczną końcową, z trwałą depolaryzacją mięśni szkieletowych i nerwowo-mięśniowym porażeniem oddechu.
Pestycydy fosfoorganiczne nie wykazują dużej trwałości oraz tendencji do kumulowania się zarówno w organizmach, jak i środowisku (Eldefrawi i Eldefrawi 1983). Dzieli się je na: fosforany (np.: dichlorofos), fosforotioniany (np.: paration metylowy, diazynon), fosforeatiolany (np.: demeton-S-metylowy), fosforatiolotioniany (np.: fosalon), fosfoniany (fonofos), amidy kwasu fosforowego - metamidofos (Różański 1992).
Spośród wymienionych związków wysoką trwałością w środowisku oraz dużą toksycznością dla ryb odznacza się insektycyd diazynon. Ma działanie kontaktowe i układowe, a w roślinie działa wgłębnie. http://www.pedagogiczna.edu.pl/warsztat/2006/3-4/060315.htm
Zatrucie pestycydami fosfoorganicznymi
Substancje z tej grupy zazwyczaj są rozpuszczalne w wodzie, dobrze rozpuszczalne w tłuszczu i lipidach odznaczają się zazwyczaj znaczną toksycznością. Powszechnie stosowane są do zwalczania szkodników (np. chlorotion, dichlorfos, demeton, iazinon, enolofos, fozalon, foschlor, fonofos, glifosat, gusation, izofenfos, malathion, metamidofos, mefosfolan, metasystox). Do zatrucia może dojść po spożyciu już 10-20mg tych związków a zgon może nastąpić po spożyciu 300mg. Wskutek zatrucia przypadkowego (inhalacja, kontakt skórny) lub samobójczego dochodzi do przejściowego lub nieodwracalnego zahamowanie czynności enzymu acetylocholinoesterazy w wyniku czego dochodzi do wewnątrzpochodnego zatrucia acetylocholiną.
Objawy
Pierwsze objawy mogą wystąpić w ciągu kilkunastu minut po zatruciu drogą wziewną lub po 2-4godz po zatruciu do którego doszło drogą pokarmową. Do najczęstszych objawów zgłaszanych oraz obserwowanych u osób u których doszło do zatrucia związkami fosfoorganicznymi należą:
objawy miejscowe (w miejscu kontaktu z substancją szkodliwą): zaburzenia wzroku, zwężenie źrenic, zaczerwienienie spojówek, bóle głowy, nudności, wymioty, poty, drżenia włókienkowe mięśni
objawy ogólne:
zaburzenia akomodacji, zwężenie źrenic, łzawienie,
ślinotok, pienista wydzielina z ust,
wydzielina z nosa,
nudności, wymioty,
kolka jelitowa, biegunka, bezwiedne oddawanie moczu
splątanie, zaburzenia świadomości (przytomność jest zazwyczaj długo zachowana),
sinica,drżenie mięśniowe, zwiotczenie mięśni, bóle łydek
bradykardia (czasami tachykardia), blok przedsionkowo-komorowy, wstrząs
drgawki pochodzenia ośrodkowego
Rozpoznanie
Rozpoznanie można ustalić na podstawie zebranego od chorego i od osób postronnych wywiadu oraz charakterystycznego przebiegu zatrucia. Często wyczuwa się woń czosnku z ust oraz można stwierdzić niebieskie wymiocin.
Postępowanie
Postępowanie z osobą u której doszło do zatrucia polega na:
przewietrzeniu pomieszczenie, usunięciu zanieczyszczonej odzieży, obmyciu skóry wodą i mydłem, ewentualnie z dwuwęglanem sodu (neutralizacja trucizny)
ułożeniu chorego w pozycji bezpiecznej na boku
nie należy stosować oddychania usta-usta lub usta-nos aby samemu nie zatruć się
w każdym przypadku, w którym podejrzewa się zatrucie, wskazana jest hospitalizacja, ponieważ w przebiegu odtruwania zawsze niezbędne jest intensywne leczenie kliniczne
przewozić poszkodowanego pod opieką lekarza do szpitala