Alicja Twardecka

Temat nr 1:

O nauce, rozumowaniu i wartościach K. Szaniawski

r. 9 Metoda i twórczość w nauce

Pojęcie nauki i jej metody są ze sobą ściśle powiązane. Można zaryzykować stwierdzenie, iż nie istnieje metoda bez nauki i odwrotnie

Zadanie metodologii nauki: kodyfikacja metod (naukowych) oraz badanie roli, jaką odgrywają w działalności poznawczej.

METODA

Metoda, a twórczość: twórczość z definicji nie daje się podporządkować metodom choć paradoksalnie się twierdzi, że uprawianie nauki to twórczość

Różnice pomiędzy metodą, a twórczością:

Metoda:

1. determinuję konkretną czynność

2. narzuca pewien szablon

3. rezultatem metody jest ten sam wzorzec

4. metody badawcze są powtarzalne

Twórczość:

1. Ma nieskrępowany charakter

2. Posiada swobodę dokonywania wyboru

3. Jej istotą jest odbieganie od szablonu

4. Rezultatem twórczości jest unikat

Metoda- sposób postępowania nadający się do stosowania systematycznego, tj. we wszystkich przypadkach danego typu. A sposób postępowania to mniej więcej tyle co: dobór i kolejność czynności składowych działania złożonego

Algorytm- skrajny przypadek metody. Polega na mechanicznym wykonywaniu instrukcji i nie wymaga rozumienia sensu czynności. Jego metoda jest w pełni określona oraz reprezentuje pewien „typ idealny” do którego w różnym stopniu zbliżają się metody najczęściej używane w nauce.

NAUKA I METODOLOGIA

Kazimierz Ajdukiewicz (1890-1963) i zadania które stawia przed metodologią:

1 Odtworzenie metod postępowania naukowego na podstawie analizy praktyki uczonych

2 Należy wykazać racjonalność metod czyli ich skuteczności ze względu na cel. (Konkretne metody są stosowane w nauce ze względu na konkretne racjonalne cele)

Nauka:

1. Naczelne zadanie nauki to stawianie i rozwiązywanie problemów

2. Jest przedsięwzięciem zbiorowym

3. Istnieje w niej podział pracy

4. Zadaniem metodologa jest artykulacja i uzasadnienie metod realizujących swoje cele (w sensie Ajdukiewicza)

Metody uzasadniania- kodyfikują powszechne sposoby przekonywania się o zasadności występujących w nauce twierdzeń. Chronią naukę przed błędem bowiem zapewniają jej intersubiektywną sprawdzalność. Mają większe zastosowanie w naukach dedukcyjnych, aniżeli w empirycznych.

Sprawdzanie teorii polega na powtórzeniu i jednoczesnym skontrolowaniu uzasadnienia już dokonanego. Jest to stwierdzenie, że dana teoria jest uzasadnieniem.

Dyrektywa heurystyczna- odpowiada na pytanie, jak stworzyć warunki sprzyjające odkryciu teorii (biblioteka, czy hałaśliwa kawiarnia). Jest to dyrektywa bardzo zindywidualizowana.

Nie można oczekiwać od heurystyki i metodologii nauk przepisu na odkrycie teorii! Metodologia ma służyć raczej uzasadnieniu teorii, a nie jej odkryciu.

Zasadnicze pytanie tekstu: „ Rozważania powyższe obracały się wokół przeciwstawienia odkrywczości i rutyny w nauce. Można by zapytać, w jakiej proporcji obie te ingrediencje składają się na działalność naukową.”

Hipoteza autora: udział inwencji jest przeceniany w pracy badawczej. Istnieją `filozofie' nauk Newtona czy Paustera (czynnik odkrywczości), ale w większości teorie naukowe powstają w wyniku metodologicznej pracy naukowej badaczy.

---