Usprawnianie po udarze mózgu

Rehabilitacja po udarze

• aktywnej rehabilitacji wymaga 40% chorych z udarem

• leczenie to współpraca wielodyscyplinarnego zespołu

• atmosfera terapii motywująca i zachęcająca

Rehabilitacja po udarze

• rehabilitację rozpoczynamy jak najszybciej po ustabilizowaniu stanu klinicznego nawet już w 1 dobie

• zmniejsza to ryzyko wystąpienia powikłań pozamózgowych związanych z unieruchomieniem

Rehabilitacja po udarze

• wielostronna i długotrwała stymulacja komórek nerwowych może prowadzić do odzyskania utraconych funkcji poprzez przejęcie ich przez neurony występujące w tzw. strefie umiarkowanego niedokrwienia lub przez inne obszary kory mózgowej

Wczesna rehabilitacja

• zmniejsza ryzyko powstania odleżyn i zachłystowego zapalenia płuc

• ćwiczenia bierne kilka razy dziennie 3-4 w pełnym zakresie ruchu po stronie niedowładnej i zdrowej

• powinno unikać się nadmiernego zmęczenia chorego

Cele rehabilitacji poudarowej

• uzyskanie maksymalnej samodzielności chorego

• zapobieganie nieprawidłowym wzorcom ruchowym

• zapobieganie wystąpienia powikłań wynikających z unieruchomienia

• kształtowanie pamięci ruchowej

• poprawa czucia powierzchownego i głębokiego

Cele rehabilitacji poudarowej

• odzyskiwanie sprawności funkcjonalnej ze zwróceniem uwagi na to aby pacjent nie starał się niepotrzebnie i w sposób szkodliwy kompensować niepełnosprawności za pomocą zdrowej części ciała

• nauczenie pacjenta prawidłowego używania pomocy ortopedycznej

Metody stosowane u pacjentów po udarze

• koncepcja neurorozwojowa Bobath

• metoda prioproceptywnego torowania PNF

Metoda Bobath - główne zasady

• zgodność ćwiczeń z naturalnym rozwojem ruchowym człowieka

• normalizacja napięcia mięśniowego

• hamowanie nieprawidłowych odruchów

Metoda Bobath - główne zasady

• wykonywanie ruchów jak najbardziej zbliżonych do prawidłowych

• wykorzystywanie punktów kluczowych: głowa, obręcz barkowa, biodrowa, kończyny górne i dolne, tułów i czyja

• wykorzystywanie i utrwalanie zdobytych umiejętności ruchowych podczas wykonywania codziennych czynności

Metoda PNF

• w życiu codziennym wykonuje się ruchy w stawach w różnych płaszczyznach

• ruchy wykonywane naturalnie mają charakter diagonalny i spiralny

• wzorce ruchowe dla kkd i kkg, głowy i tułowia

• filozofia metody

Kolejność opanowania przez pacjenta wykonywania czynności

• umiejętność zmiany pozycji z leżenia tyłem do leżenia na boku

• przejście z pozycji leżącej do siedzącej

• utrzymanie równowagi podczas siedzenia

• przemieszczenie się z pozycji siedzącej w łóżku na krzesło lub wózek inwalidzki

Kolejność opanowania przez pacjenta wykonywania czynności

• zmiana pozycji z siedzącej na stojącą

• stanie bez podparcia

• samodzielne chodzenia po płaskiej powierzchni

• chodzenie po schodach

Rehabilitacja we wczesnym okresie

• pozycje ułożeniowe - chroni przed utrwaleniem się nieprawidłowych pozycji kończyn z powodu niewłaściwego napięcia mięśni

• właściwe ułożenie chroni przed powstawaniem przykurczy stawowych i odleżyn

• pozycję należy zmieniac co 2 godziny

Leżenie na plecach

• kończyna niedowładna leży na poduszce w lekkim odwiedzeniu, wyprostowana w stawie łokciowym i nadgarstkowym, kd zabezpieczona przed nieprawidłowym ułożeniem i powstawaniem odleżyn

Leżenie na stronie niedowładnej

• bark kończyny niedowładnej wysunięty do przodu,

• staw łokciowy wyprostowany,

• kończyna dolna niedowładna w ułożeniu pośrednim w stawie biodrowym, lekko zgięta w stawie kolanowym,

• kd zdrowa zgieta w stawie kolanowym i biodrowym- ułożona na poduszce lub klinie, aby nie obciążała kończyny dolnej niedowładnej,

Leżenie na boku zdrowym

• kg niedowładna wysunięta do przodu, oparta na poduszce,

• kd niedowładna lekko zgięta w stawie biodrowym, oparta na poduszce,

• kończyna dolna zdrowa swobodnie wyprostowana z tyłu podłożona poduszka dla stabilizacji tułowia

Zasady postępowania

• organizacja najbliższego otoczenia pacjenta

• dostęp do łóżka chorego z obu stron

• z ostrożnością używac linek,drabinek sznurkowych, poręczy przyłóżkowych - ich używanie wyzwala u pacjenta nieprawidłowe odruchy chwytne

• należy unikać stosowania piłki lub wałeczka wkładanego w kg niedowładną - spastyczne ustawienie kończyny

Siedzenie

• na krześle z poręczami

• fotel z prostym oparciem

• kkd zgięte (90 %), stopy ułożone równolegle na podłodze

Zmiana pozycji ciała w łóżku

• rozpoczynamy od ćwiczeń przejścia z leżenia tyłem do leżenia na boku

Przewracanie się na stronę zdrową

• pacjent skręca tułów, a fizjoterapeuta podtrzymuje kg niedowładną, chwyta pacjenta w okolicy łopatki i pomaga zmienić pozycję

Przewracanie się na stronę niedowładną

• fizjoterapeuta stoi po stronie, w którą będzie wykonywany obrót, chwyta pacjenta w okolicy stawu kolanowego kończyny dolnej niedowładnej i w okolicy łopatki kg niedowładnej, następnie za pomocą zdrowych kk pacjent zmienia pozycję z leżenia na plecach do leżenia na boku

Przesiadanie się z wózka na krzesło, fotelik

• krzesło, fotel, wózek inwalidzki pod kątem90 stopni

• niedowładną kończynę chory powinien podtrzymywać sprawną kończyną górną

• kończyny dolne powinny być ugięte w stawach kolanowych po kątem prostym

Przesiadanie się z wózka na krzesło, fotelik

• przy przesiadaniu fizjoterapeuta staje po stronie niedowładnej nieco z przodu, stawiając swoją stopę po wewnetrznej stronie stopy niedowładnej i jednocześnie podpierając kolano kończyny dolnej niedowładnej

Przesiadanie się z wózka na krzesło, fotelik

• fizjoterapeuta podtrzymuje oba barki pacjenta, stabilizując je w okolicy łopatek

• przy przesiadaniu się na stronę zdrową fizjoterapeuta również asekuruje kończynę dolną niedowładną j.w.

Wstawanie

• rozpoczynamy od pochylenia tułowia pacjenta do przodu

• stopa kończyny niedowładnej powinna opierać się płasko na podłodze, a stawy kolanowe ugięte pod kątem prostym

• jeśli chory siedzi głęboko w fotelu musi się przesunąć na krawędź i dobrze oprzeć stopy o podłoże

• konieczne jest nauczenie pacjenta przenoszenia ciężaru ciała z jednego pośladka na drugi i przesuwania się w pozycji siedzącej do przodu

• asekuracja przy wstawaniu po stronie niedowładnej

Chodzenie

• naukę chodu rozpoczyna się kiedy pacjent potrafi utrzymać równowagę podczas stania

• najpierw chodzenie w miejscu

• nauka obciążania kończyny niedowładnej

Chodzenie

• w tym celu prosi się pacjenta aby kończynę zdrową postawił na niskim krześle o wysokości stopnia

• wykonując tę czynność, pacjent nieświadomie całkowicie obciąża kończynę niedowładną

• można wykorzystać drabinkę gimnastyczną

Chodzenie

• w trakcie pierwszych kroków asekurujemy pacjenta przez podanie mu ręki do podparcia

• drugą ręką należy objąć od tyłu przeciwne biodro

• fizjoterapeuta powinien stać po stronie niedowładnej

• pierwszy krok pacjent rozpoczyna noga zdrową

Chodzenie

• można wówczas wykonać różne ćwiczenia usprawniające np. Kroki w tył i na boki, wykonywanie różnych czynności w czasie chodu, np. przenoszenie przedmiotów, otwieranie drzwi, omijanie przeszkód

Chodzenie po schodach

• fizjoterapeuta znajduje się zawsze jeden stopień niżej niż pacjent aby ustabilizować kolano kończyny dolnej niedowładnej

• wchodząc pacjent stawia najpierw zdrową i dostawia niedowładną

• schodząc pierwszą stawia niedowładną o dostawia zdrową

Chodzenie po schodach

• w późniejszym okresie można ćwiczyć wchodzenie i schodzenie krokiem naprzemiennym

• przydatne są poręcze pomagajace w utrzymaniu równowagi

Stabilizacja nogi niedowładnej

• może wymagać zastosowania bandażowania lub opaski w okolicy stawu skokowego, aby przeciwdziałać opadaniu stopy

• bandaż owija się 2-3 razy dookoła stopy a następnie od strony zewnętrznej prowadzi się go nad staw skokowy i ponownie owija parę razy

Kończyna górna niedowładna

• charakterystyczna bolesność barku i obrzęk kończyny

• najczęściej dochodzi do tego podczas nieprawidłowego przenoszenia chorego w początkowych dniach po udarze - staw wówczas pozbawiony jest stabilizacji

• wskutek nieprawidłowego napięcia mięśniowego rozciągnięciu ulęgają więzadła i mięśnie okolicy stawu barkowego

Kończyna górna niedowładna

• zastosowanie odpowiedniego odciążenia wpływa korzystnie na ustawienie barku

• noszenie jednak temblaka wymusza zgięcie łokcia do 90 stopni i nasila nieprawidłowy wzorzec ruchu

Nauka wstawania po upadku - etapy

• pacjent siedzi na krześle, drugie krzesło stoi naprzeciwko, chory opiera na nim ręce

• pacjent przechodzi do klęku, najpierw kolano kończyny niedowładnej potem zdrowej nogi

• podpiera się zdrową kończyna górną na podłodze i siada miednicą po stronie zdrowej

• przechodzi do leżenia na boku

• przechodzi do leżenia na plecach

Nauka wstawania po upadku - etapy

• powrót z pozycji leżenia na plecach do siadu na krześle następuje w odwrotnej kolejności, a zmianę pozycji z klęku do siadu rozpoczyna się kończyną dolną zdrową

Ćwiczenia indywidualne

• poprawa sprawności funkcjonalnej

• program zawsze dopasowany indywidualnie do każdego pacjenta

• duża cierpliwość i wyrozumiałość ze strony terapeuty

Ćwiczenia mięśni mimicznych twarzy

• porażenie połowicze twarzy jest częstym powikłaniem po udarze

• dotyczy mięśni twarzy, podniebienia i języka - zaburzenie mowy i połykania

• od pierwszych dni po udarze stymulacja mięśni twarzy

Ćwiczenia mięśni mimicznych twarzy

• stymulacja dotykowa - delikatny masaż lub subtelne bodźce rozciągające

• w późniejszym okresie ćwiczenia czynne przed lustrem

Wybrane podstawowe czynności dnia codziennego

UBIERANIE

• wykonywanie w wolnym tempie i etapami

• najpierw kończyna niedowładna potem zdrowa i przez głowę

• zdejmowanie w odwrotnej kolejności

UBIERANIE

• zakładanie spodni w pozycji siedzącej - warunkiem jest umiejętność przenoszenia ciężaru ciała z jednego pośladka na drugi - zsunięcie z bioder

• najpierw zdrowa noga potem niedowładna

• ubieranie następuje w odwrotnej kolejności

MYCIE

• na specjalnym krzesełku wstawionym pod prysznic

• przy wchodzeniu chory powinien stać bokiem do prysznica stroną niedowładną, najpierw ruch kd niedowładną potem zdrową

• wychodzenie w odwrotnej kolejności

JEDZENIE

• ryzyko aspiracyjnego zapalenia płuc czy zakrztuszenia

• zagęszczone napoje i pokarmy o gęstej konsystencji

• pozycja siedząca podczas jedzenia

• współpraca z logopedą