Dyrektywa ACE Nr 80-63
(Wyciąg)
WYTYCZNE DOWÓDZTWA REGIONALNEGO NATO W EUROPIE (ACE)
W SPRAWIE PRZEDSIĘWZIĘĆ OCHRONNYCH DOTYCZĄCYCH ZAGROŻEŃ RADIOLOGICZNYCH NISKIEGO POZIOMU W CZASIE OPERACJI MILITARNYCH
1. Wstęp
Dyrektywa ACE nr 8063 dotyczy wszystkich stałych i tymczasowych Międzynarodowych Sztabów Wojskowych w czasie działań pod dowództwem Naczelnego Połaczonego Dowództwa Sił NATO w Europie (Supreme Allied Command Europe - SACEUR).
Jednym z zagrożeń dla sił zbrojnych mogą stać się zagrożenia radiologiczne nie będace wynikiem wybuchów jadrowych. Skażenia takie mogą, być wynikiem zniszczenia/awarii składowisk odpadów radioaktywnych, obiektów energetyki jadrowej, innych instalacji rutynowo wykorzystujacych materiały radioaktywne lub też moga być skutkiem aktów terrorystycznych.
Siły zbrojne powinny brać pod uwagę dwa poziomy zagrożenia radiologicznego:
1. Poziom Napromienienia o Znaczeniu Operacyjnym (Operationally Significiant Level Radiation - OSLR) - napromienienie, które powoduje natychmiastowe skutki operacyjne. Otrzymywane dawki są, porównywalne z dawkami promieniowania, których źródłem sa wybuchy jadrowe i sięgaja wielkości rzędu 70 cGy (70 R)i więcej. Obniżaja one zdolność bojowa wojsk powodujac wystąpienie całego spektrum symptomów choroby popromiennej (od nudności przy 70 cGy (70 R)do śmierci przy dawkach powyżej 300 cGy (300 R)).
2. Niski Poziom Napromienienia (Low Level Radiation - LLR) napromienienie stwarzajace długofalowe zagrożenie dla zdrowia żołnierzy. Dawki pochłonięte przekraczaja tu rutynowo otrzymywane dawki przez pracowników narażonych zawodowo oraz średnie napromienienie ludności i wahaja się w zakresie od poziomu tła promieniotwórczego do 70 cGy. Podstawowym skutkiem pochłonięcia takich dawek może być działanie kancerogenne w długim czasie po napromienieniu. Dodatkowo należy brać pod uwagę działanie mutagenne i psychologiczne oraz społeczne konsekwencje napromienienia
i jego skutków zdrowotnych. Zagrożenie może być spowodowane promieniowaniem alfa, beta i gamma.
Siły zbrojne nie powinny być narażane na LLR, o ile nie jest to konieczne z wojskowego punktu widzenia.
Każde narażenie żołnierzy na napromienienie powinno być utrzymane na najniższym, możliwym z operacyjnego punktu widzenia, poziomie.
Podstawą, prowadzenia operacji w warunkach narażenia radiologicznego jest szczegółowe planowanie i koordynacja działań.
Wszystkie szczeble dowodzenia powinny utrzymywać całkowicie otwarty przepływ informacji związanych z istnieniem i stanem obszarów zagrożenia radiologicznego. Dowódcy powinni być świadomi, że przeciwnik może wykorzystać to zagrożenie dla zwiększenia napięcia. Dlatego też należy stosować odpowiednie poziomy bezpieczeństwa w stosunku do informacji przekazywanych władzom cywilnym i opinii publicznej.
Podstawowym warunkiem prowadzenia operacji w obszarze zagrożenia radiologicznego jest skrupulatne gromadzenie danych o indywidualnych dawkach pochłoniętych przez żołnierzy.
Dowódcy powinni upewnić się, że podległe jednostki są uprzedzone o zagrożeniu i posiadają właściwy sprzęt oraz specjalistów do jego stosowania. O ile to możliwe, wszyscy żołnierze powinni być wyposażeni w dozymetry indywidualne. .
Jednostki nie posiadające odpowiedniego wyszkolenia, sprzętu, personelu, nie powinny wykonywać zadań w obszarach zagrożonych.
Planując prowadzenie jakichkolwiek działań w obszarze zagrożenia, dowódca zobowiązany jest konsultować się z odpowiednimi specjalistami. W konsultacjach uczestniczyć musza: oficer odpowiedzialny za obronę NBC, prawnik, lekarz, oficer rozpoznawczy i rzecznik prasowy. Lekarz powinien o ile to możliwe posiadać wiedzę z zakresu radiobiologii.
Dowódca musi być świadom długotrwałych efektów zdrowotnych oraz skutków prawnych związanych z napromieniowaniem niskimi dawkami.
Dla potrzeb dyrektywy termin "Dowódca" określa dowódcę dywizji wojsk lądowych lub równorzędnego.
2. Procedury.
2.1. Rozpoznanie. Przed wejściem w dany obszar niezbędne jest dokonanie rozpoznania. Jednostki rozpoznawcze powinny zapewnić informacje o potencjalnych obszarach zagrożenia radiologicznego zarówno na szczeblu lokalnym jak i operacyjnym. Rozpoznanie powinno dostarczyć informacji dotyczących wielkości zagrożenia oraz, o ile to możliwe, o wielkości, rodzaju i typie potencjalnego źródła zagrożenia.
2.2. Wymagania. Wszystkie jednostki działające w obszarze zagrożenia radiologicznego powinny posiadać możliwość prowadzenia indywidualnych i grupowych pomiarów całkowitej dawki pochłoniętej oraz zapisu mierzonych dawek. Przyrządy do pomiaru mocy dawki powinny mieć zakres pomiarowy od poziomu co najmniej 0.0001 cGy/h. Niezbędna jest możliwość pomiaru mocy dawki promieniowania alfa i beta oraz gamma.
2.3. Działanie w przypadku wysokiego zagrożenia radiologicznego
Na podstawie otrzymanych danych, dowódca szczebla operacyjnego powinien wyznaczyć strefy bezpieczeństwa.
Ustala się strefę zamknięta (wyłączoną, z działań) o promieniu minimum 1 km wokół potencjalnego źródła skażenia. Dowódca zarządza ewakuację wszystkich jednostek do czasu zakończenia czynności opisanych w dyrektywie.
W strefie zamkniętej dozwolony jest przelot statków powietrznych na wysokości minimum 175 m.
Jeśli w strefie zamkniętej nie planuje się działań militarnych za czynności związane z sytuacją skażeń odpowiadają władze cywilne. Jednak jeśli konieczne jest wejście sił zbrojnych w pobliżu potencjalnego źródła skażenia dowódca zobowiązany jest zarządzić przeprowadzenie rozpoznania skażeń w celu określenia zasięgu obszaru zagrożenia.
Przed rozpoczęciem rozpoznania dowódca powinien ogłosić wytyczne operacyjne określające limity napromienienia zgodne z załączonym poradnikiem. W czasie operacji innych niż wojna dowódca ma prawo decydować o pochłonięciu dawek w zakresie kategorii RES od 1A do 1 D (RES - Radiological Exposure State Poziom Napromienienia Radiologicznego). Kategoria RES 1 D jest zastrzeżona jedynie dla działań wojennych i wymaga szczególnego uzasadnienia.
Rozpoznanie skażeń mogą prowadzić pododdziały rsk WOPChem.
Przed rozpoczęciem rozpoznania należy określić średni poziom tła promieniowania w rejonie, o którym wiadomo, że nie jest skażony. W warunkach LLR rozpoznanie prowadzi się do stwierdzenia dawki maksymalnej 0,0003 cGy/h. Po stwierdzeniu tej mocy dawki patrol powinien zawrócić do obszaru, w którym przyrządy wskazują 0,0002 cGy/h . Izolinia mocy dawki 0,0002 cGy/h jest uważana za granicę terenu skażonego.
Patrol rsk powinien określić jedynie zewnętrzne granice terenu skażonego. W sytuacji, gdy nie ma niezbędnej potrzeby prowadzenia pełnego rozpoznania nie należy narażać pododdziałów na niepotrzebne skażenie.
Teren skażony należy oznaczyć zgodnie z obowiązującymi zasadami.
Dopóki nie zostanie zakończone rozpoznanie skażeń jednostki wojskowe zmuszone do działania w pobliżu obszaru zagrożenia zobowiązane są prowadzić monitoring skażeń promieniotwórczych przy pomocy etatowych przyrządów radiometrycznych pododdziałów. Pododdziały musza natychmiast meldować przełożonym o wykrytym promieniowaniu. Meldunki te przekazywane są w formie standardowych meldunków NBC-4 ROTA. W linia HOTEL umieszcza się kod SP2 (Skażenie Promieniotwórcze , typ 2 lub angielski NR 2 - Nuclear Release). Linia GENTEXT służy do podawania innych dostępnych informacji na temat źródła skażenia. Linia XRay zawiera współrzędne określające zewnętrzna granicę terenu skażonego. Pozostałe linie są takie same jak w meldunku NBC-4 NUC. Dane w linii XRay powinny zawierać dziesiętne części cGy/h, gdy wyniki pomiarów są poniżej 1 cGy/h (1 R/h).
Kompletne wyniki rozpoznania powinny zostać zebrane i opracowane przez odpowiedni Ośrodek Analizy Skażeń. Informacja zawierająca przebieg granicy strefy skażeń promieniotwórczych powinna być rozesłana w formie meldunku NBC-5 do wszystkich jednostek działających na danym obszarze.
Wzór meldunku:
Linia ALPHA Kolejny numer uderzenia
Linia DELTA Data, godzina pierwszego rozpoznania
Linia HOTEL Rodzaj skażenia (SP2 lub NR2 dla LLR)
Linia TANGO Data, godzina ostatniego rozpoznania
Linia XRAY Współrzędne określające granicę strefy skażonej
Linia GENTEXT Dodatkowe informacje (bardziej szczegółowe wyniki rozpoznania)
Oficerowie odpowiedzialni za obronę NBC, w dowództwach i sztabach wszystkich szczebli, powinni posiadać aktualny spis wszelkich potwierdzonych, podejrzewanych i potencjalnych źródeł zagrożeń radiologicznych w obszarze swego działania. Powinni oni monitorować stan obszarów zagrożenia, okresowo uaktualniać dane i przesyłać je do odpowiednich dowództw i komórek organizacyjnych.
2.4. Działanie w przypadku niskiego zagrożenia radiologicznego
Działanie dowódcy jest podobne jak w punkcie 2.3. z niewielkimi różnicami w krokach początkowych. Ponieważ zachodzi niewielkie prawdopodobieństwo, że w podejrzanym rejonie występuje zagrożenie radiologiczne nie należy wyznaczać strefy zamkniętej. Gdy to możliwe, dowódca powinien rozpocząć rozpoznanie skażeń podejrzanego rejonu przed wejściem weń pododdziałów. Po wykryciu skażenia należy zrealizować procedury opisane w punkcie 2.3.
Jeśli podejrzany rejon nie jest faktycznie skażony może on być skreślony z wykazu obszarów zagrożenia radiologicznego. Jednak w przypadku, gdy w rozpatrywanym obszarze istnieje potencjalne źródło skażeń promieniotwórczych teren pozostaje na liście obszarów zagrożonych. Pododdziały działające w takim terenie powinny prowadzić okresowy monitoring sytuacji radiologicznej.
2.5. Działania wewnątrz strefy rzeczywistych skażeń promieniotwórczych.
W przypadku, gdy z militarnych względów zachodzi konieczność działania w terenie skażonym, dowódca powinien nakazać prowadzenie kontroli dozymetrycznej jako integralnego elementu działań. Zakłada się, że czynności opisane w punkcie 2.3. zwłaszcza określenie strefy zamkniętej i ewakuacja, zostały wykonane.
- Przed rozpoczęciem szczegółowo zaplanowanych Dowódca zarządza przeprowadzenie dokładnego rozpoznania skażeń (rsk) w celu określenia szczegółowego rozkładu mocy dawek oraz związanego z nimi zagrożenia. Przeprowadzenie takiego rozpoznania może wymagać udziału specjalistycznego zespołu nie występującego na szczeblu operacyjnym. Wówczas dowódca powinien zgłosić zapotrzebowanie na wydzielenie takiego zespołu do krajowych władz wojskowych. Rozpoznanie uznaje się za zakończone, gdy jego wyniki przekazane są właściwym dowódcom w postaci meldunków NBC-5.
- Przed rozpoczęciem rsk oraz kolejnych działań dowodzący teatrem działań powinien określić dopuszczalny poziom narażenia żołnierzy korzystając z załączonego Operacyjnego Poradnika Napromienienia Niskimi Dawkami. Dowódca ten powinien ogłosić Operacyjne Normy Napromienienia określające maksymalny Poziom Napromienienia Radiologicznego (RES) dla wszystkich osób wykonujących zadanie. Poziom ten powinien być skonsultowany ze specjalistami wymienionymi w punkcie 1. W czasie działań innych niż wojna dowódca nie powinien wykraczać poza zakres dawek określonych przez kategorie RES od 1A do 1 D. Kategoria 1 E jest zastrzeżona jedynie dla czasu wojny i rozmyślne napromienienie w tym zakresie wymaga specjalnego uzasadnienia.
- Gdy podjęta została decyzja zezwalająca na napromienienie do określonego poziomu, wszyscy dowódcy muszą się upewnić, że uruchomiono zgodny z przepisami krajowymi system administrowania dawkami. Dowódca musi mieć pewność, że wszystkie dawki otrzymane przez żołnierzy są skrupulatnie rejestrowane natychmiast po napromienieniu oraz, że pochłonięte dawki sumaryczne są odnotowywane w dokumentacji służby zdrowia zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Dowódca powinien upewnić się, że właściwe komórki służby zdrowia i obrony NBC otrzymały zadania zbierania, monitorowania i przetwarzania wszystkich danych dotyczących sytuacji radiologicznej zgodnie z przepisami.
Gdy jednostka napotka poziom skażenia radiologicznego wyższej niż oczekiwano i zagraża jej pochłonięcie dawki wyższej niż określony poziom RES, musi meldować o zaistniałej sytuacji, a dowódca musi przekazać nowe zalecenia.
2.6. Inne działania związane z narażeniem na zagrożenie radiologiczne.
- Ochrona indywidualna. Żołnierze przebywający w rejonie zagrożenia powinni nałożyć odzież ochronną w celu ochrony skóry przed skażeniem i niedopuszczenia do wystąpienia porażeń. Osoby przebywające w rejonie zagrożenia powinny nakładać maski przeciwgazowe w celu ochrony dróg oddechowych i uniknięcia dawki inhalacyjnej.
- Monitoring towarów konsumpcyjnych. Dowódcy powinni zarządzić monitoring lokalnych produktów, wody i żywności, które mogą, być skażone.
- Likwidacja skażeń terenu. Usuwanie skażeń promieniotwórczych z terenu skażonego nie jest zadaniem sił zbrojnych dopóki dowódca nie stwierdził jednoznacznie innej konieczności militarnej. Dowódcy powinni skierować oficerów ds. kontaktów z władzami cywilnymi do ustalenia zasad współdziałania w zakresie likwidacji skażeń terenu.
- Likwidacja skażeń sprzętu. Natychmiast po zakończeniu działań w terenie zagrożenia radiologicznego wszystek sprzęt powinien być poddany kontroli dozymetrycznej. Sprzęt skażony powinien zostać przed dalszym użyciem poddany zabiegom likwidacji skażeń promieniotwórczych do najniższego poziomu osiągalnego przy pomocy środków wojskowych.
OPERACYJNY PORADNIK NAPROMIENIENIA NISKIMI DAWKAMI
Całkowita dawka pochłonięta (cGy)1), 2), 3) |
Kategoria zagrożenia RES |
Zagrożenie 4), 5) |
Działanie |
< 0,05 |
0 |
brak |
- brak |
0,05 - 0,5 |
1A |
normalne |
|
0,5 - 5 |
1B |
minimalne |
|
5 - 10 |
1C |
ograniczone |
|
10 - 25 7) |
1D |
wzmożone |
|
25 - 70 8) |
1E |
znaczne |
|
UWAGI:
1) Dawka równoważna dla napromienienia całego ciała. Tabela nie uwzględnia skażenia wewnętrznego organizmu. Zakłada się efektywne użycie ISOPS.
2) Wszystkie dawki powinny być utrzymane na najniższym, osiągalnym w danych warunkach poziomie (zasada ALARA). Pozwala to jednocześnie na zredukowanie indywidualnego zagrożenia żołnierzy oraz na zachowanie maksymalnej swobody operacyjnej i przyszłego wykorzystania napromienionych żołnierzy:
3) Preferuje się używanie jednostek równoważnika dawki mSv. Jednak ze względu na to, że sprzęt wojskowy wyskalowany jest jednostkach dawki pochłoniętej do czasu wymiany sprzętu dozymetrycznego używane będą, jednostki cGy. Dla dawki pochłoniętej w ciele ludzkim:
1 cGy (1 R) = 10 mSv.
4) Zagrożeniem są długotrwałe efekty zdrowotne przejawiające się występowaniem śmiertelnej formy choroby nowotworowej w okresie 2 lat po napromienieniu. Zagrożenie w ciągu całego życia oceniane jest na 4 do 7% na 100 cGy (100 R)(1000 mSv). Oznacza to dodatkowo do 20-25% śmiertelnych przypadków choroby nowotworowej wśród całkowitej liczby nowotworów śmiertelnych w rozpatrywanej populacji. Dodatkowe zagrożenie stanowią efekty mutagenne oraz związane z nimi skutki społeczne i psychologiczne.
5) Należy zauważyć, że napromienienie wyższymi mocami dawek powoduje ostrzejsze skutki zdrowotne niż taka sama dawka całkowita pochłonięta w dłuższym czasie.
6) Przykładem zadań priorytetowych jest działanie na rzecz likwidacji zagrożenia dla ludzi lub zapobieganie powstaniu szkód technicznych. Przykładem zadań krytycznych są zadania podejmowane w celu ratowania życia ludzkiego.
7) Kategoria RES 1 E pokrywa szeroki zakres dawki. Jej niższy próg (25 cGy = 250 mSv) jest równy maksymalnej dawce operacyjnej dla czasu pokoju obowiązującej w większości państw członkowskich NATO. Kategoria ta ma normalnie zastosowanie w czasie wojny. Celowe/ rozmyślne napromienienie w granicach tej kategorii wymaga dodatkowego uzasadnienia.
8) W czasie pokoju dawka ta nie powinna być przekroczona z wyjątkiem ratowania życia ludzkiego.