Temat: Metodyka naświetleń promieniowaniem ultrafioletowym.
Właściwa metodyka naświetleń jest niezbędnym warunkiem uzyskania żądanego efektu leczniczego.
Dawkowanie promieniowania nadfioletowego powinno być zgodnie z prawem Lamberta, czyli natężenie promieniowania padającego na skórę zależy od kąta padania oraz jest odwrotnie proporcjonalne do kwadratu odległości między źródłem promieniowania a osobą naświetlaną.
Ogólnie przyjętym sposobem ustalania dawki promieniowania jest metoda pośrednia, polegająca na ocenie wzrokowej odczynu rumieniowego skóry, wywołanego przez określaną dawkę promieniowania. Ta metoda nazywa się - testem biologicznym.
Dawkowanie ułatwia podział odczynu rumieniowego skóry podany przez Konarską. Zgodnie z danymi zawartymi w tej podziale wyróżnia się pięć stopni rumienia, oznaczając je literą E (od łacińskiego słowa erythema — rumień), do której dodaje się rzymską cyfrę odpowiadającą stopniowi rumienia, np. E I°, E II° itd. Ogólnie przyjętą zasadą jest, że w naświetlaniach ogólnych obejmujących całą powierzchnię ciała stosuje się dawki wywołujące odczyn progowy lub rumień pierwszego stopnia (E I°) ze względu na szybkie ustępowanie odczynu. W wypadku zastosowania dawki wywołującej E II° naświetlania należy wykonywać, co trzeci lub czwarty dzień, pamiętając, że naświetlane pole nie może przekraczać 25-30% całkowitej powierzchni skóry.
Odczyn rumieniowy
|
Dawka wywołująca odczyn, wyrażona w dawkach progowych
|
Okres utajenia, w godzinach
|
Maksymalne nasilenie odczynu
|
Utrzymywanie się odczynu
|
Zmiany zachodzące w skórze
|
Odczyn progowy Odczyn pierwszego stopnia E I° Odczyn drugiego stopnia E II° Odczyn trzeciego stopnia E III° Odczyn czwartego stopnia EIV° Odczyn piątego stopnia EV°
|
1
2
3-4
5-6
6-8
8-10
|
4-6
4
3-4
2
1,5-2
1-1,5
|
w8h
w 12 h
w24h
w 3 dniu
w 3-4 dniu
w 3-4 dniu
|
do 12 h
do 24 h
od 2 do 3 dni
do 5 dni
od 7 do 10 dni
od 9 do 10 dni
|
-nieznaczne zaróżowienie -zaróżowienie skóry bez objawów podrażnienia -silne zaróżowienie skóry, lekka bolesność
-skóra żywoczerwona, obrzękła i bolesna
-jak wyżej — występują pęcherze wypełnione płynem surowiczym
-obrzęk, pęcherze. martwica skóry
|
Podstawę do dawkowania stanowi dawka progowa promieni nadfioletowych, inaczej zwana - bidozą promieni nadfioletowych (MED). Do tego służy rumieniomierz, a test to płat elastycznego materiału, nieprzenikalnego dla promieni, w którym wyciętych jest 5 leb 6 okrągłych otworów.
Naświetlanie ogólne u dorosłych wykonuje się głownie z odległości 1 metra. Czas zależy od wrażliwości osoby poddawanej naświetleniu. Naświetlenie ogólne wykonuje się zwykle w pozycji leżącej. Pacjenci ubrani w stroje kąpielowe, a oczy chorego chroni się okularami ochronnymi. Lampę kwarcową ustawia się w taki sposób, aby promień centralny padał na wyrostek mieczykowaty mostka przy naświetlaniach z przodu, a na pierwszy kręg lędźwiowy przy naświetlaniach z tyłu.
Naświetlania miejscowe u dorosłych. Można je wykonywać przy użyciu zwykłych lamp kwarcowych. Szczególnie przydatne do tego celu są lampy wyposażone w palniki o dużej emisji promieni nadfioletowych. Istnieją również lampy specjalnie przystosowane do naświetlań miejscowych oraz tzw. naświetlań kontaktowych. Przed naświetlaniami należy u każdego chorego określić dawkę progową z odległości 50 cm, a następnie w podany uprzednio sposób obliczyć wartość dawki progowej odpowiadającą odległości, z której pragnie się wykonywać naświetlanie. Naświetla się pola skóry o określonej powierzchni, której wielkość jest uzależniona od rodzaju choroby i wskazań. Po wykonaniu zabiegu aplikatur zanurzyć na 10 minut do alkoholu absolutnego w celu wyjałowienia.
Stopień nasilenia odczynu rumieniowego |
Dopuszczalna powierzchnia naświetlań |
Liczba naświetlań oraz przerwy między nimi |
Odczyn progowy Odczyn pierwszego stopnia E I° Odczyn drugiego stopnia EII° Odczyn trzeciego stopnia E III° Odczyn czwartego stopnia E IV° Odczyn piątego stopnia E V° |
bez ograniczeń
30% powierzchni ciała
200 cm2
1 - 5 cm2 |
-15-20 naświetlań, codziennie lub co drugi dzień, w zależności od wskazań
-zwykle kilka naświetlań z zachowaniem 3-5-dniowych przerw
-zwykle jednorazowo, naświetlania można powtórzyć po upływie 2-3 tygodni |
Naświetlenia dzieci. Dawkę progową określa się zwykle na skórze łopatki. Zabiegi wykonuje się codziennie lub co drugi dzień. Dawki wyjściowe, liczbę naświetlań oraz dawkę, do której dochodzi się po
serii naświetlań, przedstawiono w zależności od wieku dziecka w tabeli
Wiek |
Dawka wyjściowa, wyrażona w dawkach progowych |
Liczba zabiegów w serii ok. |
Dawka maksymalna, do której dochodzi się prerii naświetleń. |
Do 6 mies. 6-12 mies. 1-6 lat 7-14 lat |
1/8 1/4 1/2 1/2 |
15 15 20 20 |
2 2,5 - 3 3,5 - 6 8 |
Bibliografia
Straburzyński Gerard, Straburzyńska - Lupa Anna. Fizjoterapia, Wydani III rozszerzone i uzupełnione, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL
3) Mika Tadeusz, Kasprzak Wojciech, Fizykoterapia, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL