• Komunikacja językowa - to proces wymiany informacji między ludźmi za pośrednictwem systemu znaków dźwiękowych lub graficznych, zwanych językiem. Elementy komunikacji językowej:

• Nadawca - twórca aktu mowy skierowanego do odbiorcy;

• Kontekst - fragment rzeczywistości, do którego odnosi się (który oznacza) akt mowy;

• Kod - zbiór zachowań językowych i przyporządkowanych im znaczeń;

• Kontakt - fizyczny kanał i psychiczny kontakt między nadawcą i odbiorcą;

• Komunikat - treść przekazu językowego wytworzonego przez nadawcę lub przyjętego przez odbiorcę.

• Właściwości języka:

• Dwoistość - pewna techniczna możliwość; wykorzystywana do tworzenia wyrażeń. Za pomocą języka można przekazywać nieskończenie wiele informacji;

• Produktywność - możność do wyrażania w danym języku zupełnie nowych komunikatów; dwoistość wykorzystana do tworzenia wyrażeń niosących treść;

• Arbitralność - słowo nie jest obrazem przedmiotu;

• Zdolność do wzajemnej wymiany - możliwość przekazywania i odbioru informacji w ramach tego samego systemu; informacja będzie zrozumiana, gdy nadawca i odbiorca będą posługiwać się tym samym systemem języka.

• Specjalizacja języka - w zależności jak pewne rzeczy nazwiemy tak będą one postrzegane; zdolność do wywołania reakcji zgodnych z zamysłem nadawcy; np. prezydent za nasze pieniądze leci na lunch bądź leci na posiedzenie;

• Przemieszczenie - zdolność oderwania przekazu do czasu i przestrzenia, którego on dotyczy;

• Transmisja kulturowa - przyswajając sobie język jednostka ma możność zapoznania się z całym dorobkiem kultury;

• Orientacje teoretyczne badań nad językiem i komunikacją językową:

• Lingwistyczna - charakterystyczne dla lingwistów jest rozróżnienie dwóch warstw - system reguł (kompetencje) i relacji między elementami języka oraz realizacji tych reguł i relacji w konkretnych wyrażeniach językowych (wykonanie).

• Czynniki określające kompetencje: kreatywność (zdolność do twórczego wymyślania), gramatyczność (znajomość zasad i umiejętność trzymania się ich), akceptabilność (zdolność rodzimego użytkownika języka do odróżniania zdań poprawnych od niepoprawnych), interioryzacja (nieuświadomiony proces uczenia się języka ojczystego);

• Kompetencja językowa - umysłowa zdolność człowieka, pozwalająca budować dowolną liczbę zdań ze skończonego zbioru elementów językowych oraz odróżnianie zdania gramatycznie poprawnego od niepopranego;

• Cybernetyczna - głównym zagadnieniem jest efektywność przekazu informacji od nadawcy do odbiorcy.

• Efektywność uzależniona jest od całokształtu komunikacyjnych zdolności i umiejętności, tzn. repertuaru nadawcy i odbiorcy przekazu językowego. Repertuar składa się przede wszystkim z kompetencji językowych, którymi dysponuje użytkownik języka. Dodatkowo zalicza się tu pewne umiejętności społeczne, dzięki którym jest możliwe dostosowanie wyrażeń językowych nadawcy do możliwości odbiorczych słuchacza oraz pewne właściwości psychiczne (struktura osobowości, charakter) osób między którymi zachodzi proces komunikacji.

• Maksymalna efektywność komunikacji wystąpi, gdy repertuary nadawcy o odbiorcy są identyczne - w praktyce taka sytuacja nie występuje. Im więcej będzie elementów wspólnych, tym lepszy będzie przekaz informacji. Elementy to trzon wspólny repertuarów językowych osób uczestniczących w procesie komunikacji.

• Poziom wystarczalności komunikacyjnej - mimo niepoprawności gramatycznej i językowej można zrozumieć nadawcę;

• poziom wystarczalności społecznej - komunikaty formułowane na tym poziomie nie będą zawierały odstępstw od norm językowych uznawanych w danej społeczności;

• Etnologiczna - modele etnologiczne języka odwołują się do różnic kulturowych w wyjaśnianiu zróżnicowania językowego.

• język jest „pomostem” między kulturą a członkami danej społeczności. Języka narzuca człowiekowi sposób kategoryzacji świata, a tym samym określa procesy spostrzegania, porządkowania wiedzy, myślenia i mówienia o świecie. Kategoryzacja - przypisanie zjawisk do pewnych kategorii, np. jabłko - owoc.

• struktura języka jest podwójnie uwarunkowana. Zależy ona od rzeczywistości fizycznej i kulturowej oraz uzależniona jest od działalności językowej danej społeczności.

• Socjologiczna - język jako wytwór społeczny - środowisko kształtuje nasz język (obszar Polski - gwara). Socjolingwistyka ustala relacje między strukturą społeczną i językiem => struktura społeczna wpływa na strukturę języka.

• kultura - ogół wytworów materialnych i niematerialnych człowieka;

• relatywizm językowy - hipoteza:

• język określonej ludzkiej zbiorowości, będący jej tworem, narzędziem myślenia i komunikowania się, organizuje sposób postrzegania świata i w związku z tym kształtuje świat;

• ponieważ różne zbiorowości wytworzyły odmienne systemy językowe, to ludzie posługujący się tymi systemami postrzegają świat rozmaicie;

• Psychospołeczna:

• nadawcę i odbiorcę wyrażeń językowych traktuje się jako aktywne podmioty kształtujące łącznie proces komunikacji językowej;

• wyjaśnianie procesu komunikacji językowej polega na odwoływaniu się do właściwości lub procesów psychologicznych nadawcy i odbiorcy przekazu językowego;

• kompetencje komunikacyjne - całokształt jednostkowego repertuaru zachowań językowych związanych z nadawaniem i odbiorem mowy;

• nauka mowy - proces komunikowania;

• mowa - złożony zbiór reakcji stosowanych przez jednostkę dla dostarczania sygnałów innym w celu porozumienia się;

• mowa - zbiór sygnałów, na które ludzie nauczyli się reagować poprzez proces warunkowania;

• proces komunikowania językowego - przekazywanie znaczeń od jednej osoby do drugiej;

• znaki - funkcje;

• Bernstein:

• Wg niego kod to sposób organizowania wypowiedzi;

• Kod podstawowy:

• kod ograniczony (klasy niższe, robotnicy)

• kod wypracowany (klasy średnie)

• Kod mieszany:

• kod quasi-wypracowany - system werbalny o cechach formalnych zbliżonych do kodu wypracowanego i cechach poznawczych zbliżonych do kodu ograniczonego. Przyczyny powstania: specyficzny tryb kształcenia; oddziaływanie środków masowego przekazu;

• kod więzi intymnych - system werbalny o cechach formalnych zbliżonych do kodu ograniczonego i cechach poznawczych kodu wypracowanego. Przyczyny powstania: kod sytuacyjny wytwarzany przez użytkowników kodu wypracowanego w specyficznych warunkach społecznych opartych m. in. na więzi emocjonalnej i podobieństwie kulturowym.

• Właściwości formalne kodu:

• Kod ograniczony:

• zdania proste;

• brak przejawów dystansu wobec własnej wypowiedzi;

• zwroty socjocentryczne - nawiązanie lub utrzymanie kontaktu, np. ładna dzisiaj pogoda;

• brak umiejętności planowania dłuższych wypowiedzi;

• wysoka przewidywalność wypowiedzi;

• ubogie słownictwo;

• Kod wypracowany:

• zdania złożone;

• przejawy dystansu wobec własnej wypowiedzi;

• zwroty egocentryczne;

• umiejętność planowania dłuższych wypowiedzi;

• mała przewidywalność wypowiedzi;

• bogate słownictwo;

• Właściwości poznawcze kodu:

• Kod ograniczony:

• koncentracja na konkrecie w tworzeniu wypowiedz własnych i interpretacji cudzych;

• brak umiejętności uogólniania danych bezpośrednich;

• niedostrzeganie związku abstrakcja-konkret;

• opisywanie tego, co tu i teraz, co konkretne i specyficzne;

• instrument opisu rzeczywistości;

• Kod wpracowany:

• koncentracja na abstrakcji w tworzeniu wypowiedz własnych i interpretacji cudzych;

• umiejętność uogólniania danych bezpośrednich;

• dostrzeganie związku abstrakcja-konkret;

• opisywanie tego, co abstrakcyjne i to czego nie ma;;

• instrument poznania rzeczywistości;

• Ruesh:

• meta komunikacja - dodawanie przez nadawcę dodatkowych instrukcji uściślających komunikację zapewniające satysfakcję;

• Komunikacja niewerbalna (mowa ciała):

• jest to ogół gestów niewerbalnych komunikatów, zarówno nadawanych jak i odbieranych przez ludzi. Informują one o podstawowych stanach emocjonalnych, intencjach, oczekiwaniach wobec rozmówcy, pozycji społecznej, cechach temperamentu. Komunikaty te nadawane są i odbierane najczęściej na poziomie nieświadomym, tak jak większość gestów czy wyrazów mimicznych;

• indywidualne - powstają niezależnie od tego czy ar east/odbiorca jest czy go nie ma;

• interakcyjne - powstają w wyniku relacji z innymi ludźmi;

• 4 funkcje komunikacji niewerbalnej wobec komunikacji językowej:

• podkreślania - podkreślanie, eksponacja elementów (intonacja);

• uzupełniania - wzmacnianie lub negowanie komunikatu językowego;

• organizowania - komunikacja niewerbalna wpływa na przebieg komunikacji językowej;

• substytutu - komunikowanie niewerbalne wypiera komunikację językową;

• Modele komunikowania:

• Model wszechmocy propagandy (Tchakhotine):

• Technika oddziaływania polega na skojarzeniu (przez uporczywe powtarzanie) określonych treści ideologicznych z popędami wewnętrznymi człowieka.

• Propaganda - głoszenie pewnym ideologii. Propaganda wykorzystuje naturalne popędy ludzkie do sterowani ludźmi.
  Motywy ideologiczne => propagandysta => treść masowej propagandy => odbiorcy (popędy ludzkie, postawy i zachowania)

• Popęd (instynkt) - wewnętrzne uwarunkowania, które są niezbędne do przeżycia. Cztery rodzaje: agresywny (obrona), seksualny (rozmnażanie), opiekuńczy, pokarmowy. Człowiek nie kieruje się rozumem, lecz uczuciami i emocjami.

• Proces warunkowania - bodziec i reakcja; powtarzanie, głoszenie pewnych rzeczy wpływa na to, że zachowujemy się tak, a nie inaczej. Np. mówisz Niemiec, myślisz morderca.

• Model topologiczny (Lewin):

• Nadawca => przekaz => bramy i bramkarza => medium => odbiorcy

• Przepływ informacji jest zawsze nierównomierny i niecałkowity - ponieważ każdy ma inny dostęp do informacji/mediów, nie wszyscy interesują się tymi samymi rzeczami. Reguluje go cała seria barier, które są kontrolowane przez jednostki lub instytucje pełniące rolę odźwiernych (gate-keeperów - regulują przepływ informacji), przepuszczając pewne informacje, a zatrzymując inne - w zależności od ich ważności. Kryterium - spektakularności, odmienności, sensacyjności, negatywności, wielkości danych.

• Model przekazu sygnału (Shannon):

• Źródło informacji (JA) => nadajnik (APARAT MOWY) => kanał (FALE DŹWIĘKOWE) => odbiornik (NARZĄD SŁUCHU) => adresat
  Sygnał jest podatny na zakłócenia (szum)

• Trzy poziomy analizy procesu komunikowania:

• Poziom A (kwestie techniczne) - jak dokładnie (ściśle) symbole komunikacyjne mogą być przesyłane;

• Poziom B (problemy semantyczne) - z jaką precyzją (dokładnością) przesyłane symbole przekazują pożądane znaczenie;

• Poziom C (problemy efektywności) - z jaką efektywnością otrzymane znaczenie prowadzi do pożądanego zachowania;

• Trzy rodzaje szumów:

• Techniczne - związane z kanałem komunikowania

• Semantyczne - związane z kodem

• Psychologiczne - związane z uczestnikami procesu komunikowania

• Technika redundancji:
  powtarzanie najważniejszych elementów przekazu, aby mimo występujących szumów najważniejsze jego treści dotarły do odbiorcy, były przez niego zrozumiane i prowadziły do pożądanej reakcji.

• Model aktu perswazyjnego (Lasewell):

• Proces komunikowania składa się z pięciu składników:
  Nadawca (KTO) => Analiza treści (CO) => Jakim medium => Analiza audytorium (DO KOGO) => Analiza efektów (Z JAKIM SKUTKIEM)

• Nadawca stawia sobie określony cel - zmiana postaw lub zachowań odbiorcy.

---