Makbet: Geneza, czas i miejsce akcji

GENEZA MAKBETA
Dokładna data powstania Makbeta nie jest znana. Powszechnie przyjmuje się, że był to rok 1605 lub 1606. Należy wspomnieć, że dzieło to powstało w oparciu o autentyczne wydarzenia historyczne. W 1040 roku, król Szkocji Dunkan został zamordowany przez swego generała Makbeta, który z kolei w 1057 roku poległ z ręki niejakiego Malkolma. Źródłem wiedzy były dla Szekspira Kroniki Anglii, Szkocji i Irlandii autorstwa Raphaela Holinsheda wydane w 1577 roku. Dramat ten został po raz pierwszy wystawiony w 1606 roku w Hampton Court specjalnie dla Jakuba I i jego szwagra Chrystiana - króla Danii.

CZAS I MIEJSCE AKCJI
Akcja dramatu toczy się w XI wieku w Szkocji, tylko sceny z aktu IV rozgrywają się w Anglii. Jednak autor podaje również konkretne miejsca, w których toczą się niezwykłe wydarzenia. Są to na przykład obóz wojskowy, wrzosowiska Szkocji, siedziba czarownic w domostwie w Forres, zamki: królewski Forres, zamek Makbeta Inverness, zamek Makdufa Fajf, zamek Dunzynan, las Birnam, itp. . Czas dramatu jest dłuższy niż wymagany przez normę antyczną. Nie jest to jeden dzień tylko kilka lat.

Akt I rozgrywa się w ciągu jednego dnia. Akt II obejmuje noc i poranek kolejnej doby. Ramy aktu III są trudne do określenia, ponieważ należą tu sceny: kilka godzin z uczty, zjawienie się wiedźm, krótka rozmowa dwóch panów szkockich. W akcie IV Szekspir ukazał sceny, które nie muszą następować zaraz po sobie, ale mogłyby być oddzielone nawet miesiącami czy latami. Akt V rozgrywa się w ciągu jednego dnia, tutaj Szekspir ukazał ostateczne konsekwencje popełnionych przez parę kochanków zbrodni.

Makbet - wódz hrabstwa Glamis. Poznajemy go jako znakomitego wodza, odważnego i działającego według kodeksu rycerskiego żołnierza, wiernego i oddanego wasala króla Dunkana. Wszystko się jednak zmienia, kiedy czarownice przepowiadają mu przyszłość. Mówią mu, że obejmie władzę i zrobi niewyobrażalną karierę. Kiedy słowa wiedźm zaczynają stopniowo się spełniać, Makbet nie potrafi zapomnieć o dalszych obietnicach. Wraz z rozwojem akcji systematycznie zmienia się w mordercę.

Na początku Makbet jest bohaterem wojennym, dowodzi wojskiem szkockim, jest waleczny i szlachetny. Jednak jego postępowanie zmienia się, a pomaga mu w tym jego żona Lady Makbet, która popycha go do zbrodni. Po dokonanym morderstwie (zabił króla Dunkana sztyletem) Makbet nigdy już nie zazna spokoju, ponieważ nieustannie będą dręczyć go wyrzuty sumienia. Zaraz po dokonaniu mordu bohater zaczyna żałować swego czynu, ale jest już za późno. Wtedy wychodzą na jaw kolejne cechy Makbeta - obłuda i fałsz. Ubolewa nad tym, że w jego domu miała miejsce ta straszna zbrodnia. Wkrótce zostaje królem Szkocji, wtedy zmienia się nie do poznania. Staje się tyranem - mordercą. Rządzi bez skrupułów, jest zdolny nawet do zabicia swojego przyjaciela Banka i rodziny Makdufa. Ponadto nakazuje wymordować swoich przeciwników, zaś kolejne wróżby umacniają go w poczuciu bezkarności. Dopiero kiedy zgodnie z przepowiednią las birnamski zbliża się do murów zamku (żołnierze nieśli gałęzie w celu zamaskowania się), i pojawia się mężczyzna zrodzony nie naturalną metodą (cesarskie cięcie), Makbet ginie.

Makbet to zbrodniarz, który, powodowany żądzą władzy i obsesyjnym pragnieniem zwycięstwa w walce o koronę, przyniósł własnemu krajowi zniszczenie i śmierć wielu ludziom, którzy pokładali w nim nadzieje, zaufali mu.

Lady Makbet - żona tytułowego bohatera. Kobieta żądna władzy, pozbawiona skrupułów. Gdy dowiaduje się o przepowiedni czarownic, za wszelką cenę stara się namówić męża do zabicia króla. Okazuje się, że jest kobietą bezwzględną, nieustannie dążącą do celu:

„Zabójczych myśli, z płci mej mię wyzujcie
I napełnijcie mię id stóp do głowy
Nieubłaganym okrucieństwem! Zgęśćcie
Krew w moich żyłach: zatamujcie wszelki
W mym łonie przystęp wyrzutom sumienia,
By żaden podszept natury nie zdołał
Wielkiego mego przedsięwzięcia zachwiać
Ni stanąć w poprzek między mną a skutkiem!

Doskonale planuje zbrodnię i zacieranie jej śladów. To właśnie ona po zabójstwie króla podrzuca zakrwawione sztylety sługom zamordowanego. Jednak za swoje czyny spotkała ją surowa kara - popadła w obłęd, wciąż na swoich dłoniach widziała krew, którą próbowała zmyć, czuła jej zapach:

„Ciągle ten zapach krwi! Wszystkie wonie Arabii nie odejmą tego zapachu z tej małej ręki”

W skutek choroby popełniła samobójstwo.

Makbet: Pozostali bohaterowie: Banko, Dunkan, Makduf, Lady Makduf, Malkolm i inni - opis

Banko - przyjaciel Makbeta, wódz wojsk szkockich. Czarownice przepowiedziały mu, że zostanie ojcem królów, dlatego został zamordowany za rozkaz Makbeta, ponieważ zagrażał jego panowaniu.

Dunkan - był królem Szkocji:

„tak skromnie piastował
Swą godność, tak był nieskalanie czystym
W pełnieniu swego urzędu”

Swoje rządy sprawował sprawiedliwie, dbał o poddanych, dobrych nagradzał, a złych karał. Ginie z rąk Makbeta.

Makduf - lord szkocki. Początkowo był poplecznikiem Makbeta, ale musiał uciekać z jego dworu do Anglii. Gdy dowiedział się o śmierci swojej rodziny postanowił zemścić się na tyranie. Zgodnie z przepowiednią, która to właśnie jego wyznaczyła na zabójcę Makbeta, bo

„przedwcześnie z łona matki wypruty”

dokonuje zemsty i zabija głównego bohatera w bitwie pod Dunzynan.

Lady Makduf - żona Makdufa. Była dobrą matką i kochającą żoną. Została zamordowana wraz z synkiem z rozkazu Makbeta.

Malkolm - najstarszy syn zamordowanego króla Dunkana, pracowity następca tronu. Po odkryciu zbrodni, w obawie o własne życie, ucieka do Anglii. Odmawia walki o szkocki tron, jednak później decyduje się zmierzyć z tyranem.

Donalbein - syn króla Dunkana. Po odkryciu zbrodni, w obawie o własne życie, ucieka do Irlandii.
Fleance - syn Banka. Udało mu się uciec z zasadzki, jaką przygotowali na jego ojca i niego samego zbójcy nasłani przez Makbeta.

Lennox, Rosse, Angus - panowie szkoccy. Dawniej wierni słudzy Dunkana i przyjaciele Makbeta. Lennox przeciwstawił się Makbetowi i wraz z innymi wyruszył przeciwko niemu.

Siward - hrabia Northumberland, dowódca wojsk angielskich, przybyłych pod Dunzynan na wojnę z królem-tyranem, Makbetem. W walkach zginie jego syn, Młody Siward.

Hekate - najważniejsza z czarownic, boginka wojny i zemsty. To właśnie ona zapowiada koniec wielkości Makbeta.

Trzy wiedźmy - czarownice, które przepowiadają przyszłość Makbetowi i jego przyjacielowi Banko. Mają długie palce, zapadnięte policzki oraz brodę, która była jedną z charakterystycznych cech czarownicy. Tak przedstawia je Banko:

„Zdawałoby się, że mnie rozumiecie,
Bo wszystkie razem chude swoje palce
Do ust zapadłych przykładacie. Pozór
Niewieści macie, ale wasze brody
Nie pNajbardziej typowymi cechami dramatu szekspirowskiego są wszystkie te, które świadczą o rezygnacji poety z klasycznego kanonu dramatu antycznego:

· Zerwanie z zasadą trzech jedności (miejsca, czasu i akcji). W antyku akcja musiała zamknąć się w jednej dobie, wszystkie wydarzenia musiały rozgrywać się w jednym miejscu, a akcja posiadała jeden wątek. U Szekspira jest zupełnie inaczej. Wydarzenia rozgrywają się w różnych miejscach, na przykład na polach walki, w zamkach, na wrzosowiskach.

· Zerwanie z zasadą decorum, czyli stosowności. W antyku według tej zasady autor dzieła musiał pisać je w stylu podniosłym, patetycznym. Ponadto zakazywała pokazywanie scen krwawych, śmierci bohaterów na scenie. Szekspir zaś używa wyrazów potocznych, a bohaterowie umierają na oczach widzów.

· Brak chóru - w dramacie antycznym chór komentował przebieg wydarzeń, pomagał widzowi w zrozumieniu treści. U Szekspira nie ma chóru, za to wprowadził długie monologi, dzięki którym czytelnik może sam interpretować wydarzenia.

· Sceny zbiorowe - w dramacie antycznym jednocześnie na scenie mogło przebywać maksymalnie trzech aktorów, u Szekspira często pojawia się na scenie tłum, na przykład bitwy, w których biorą udział całe wojska.

· Budowa - w antyku akcja skonstruowana była według następującego schematu: prolog, zawiązanie akcji i punkt kulminacyjny, czyli rozwiązanie akcji. „Makbet” ma znacznie skomplikowaną budowę, przede wszystkim ze względu na liczne wątki i na wielość konfliktów. Ponadto są zaskakujące zwroty w akcji, po których następuje retardacja, czyli późnienie.


Istotną cechą dramatu szekspirowskiego jest dynamiczne ujęcie bohaterów, ukazanie ich psychiki w następstwie kolejnych zdarzeń. Również obecność świata fantastycznego - czarownice, przewidzenia Lady Makbet czy samego Makbeta.ozwalają mi w tę płeć uwierzyć”

Makbet: Plan wydarzeń

1. Pojawienie się trzech wiedźm na wrzosowisku
   2. Bitwa pod Forres
   3. Przepowiednia czarownic o dalszych losach Makbeta i Banka.
   4. Spełnienie się dwóch pierwszych przepowiedni dotyczących Makbeta
   5. Zabójstwo króla Dunkana, zacieranie śladów zbrodni.
   6. Ucieczka synów Dunkana, Malkolma i Donalbaina,
   7. Uczta z okazji mianowania Makbeta królem Szkocji
   8. Zabicie Banka przez zbójów z rozkazu Makbeta
   9. Dziwne zachowanie Makbeta podczas uczty
   10. Kolejne spotkanie Makbeta z wiedźmami
   11. Przepowiednia upadku Makbeta po poruszeniu się lasu Birnam i pojawieniu się człowieka nie zrodzonego z kobiety.
   12. Zamordowanie Lady Makduf i jej synka.
   13. Choroba Lady Makbet:
   14. Wojna szkocko-angielska.
   15. Śmierć Lady Makbet
   16. Zabicie Młodego Siwarda przez Makbeta
   17. Pojedynek Makdufa z królem Makbetem
   18. Ujawnienie prawdy o przedwczesnych narodzinach Makdufa i spełnienie się przepowiedni o śmierci Makbeta.
   19. Malkolm nowym królem Szkocji

Makbet: Makbet - tragedia władzy, która niszczy człowieka

Makbet Szekspira jest utworem przede wszystkim o władzy, która jest silniejsza od wszystkich ludzkich pokus, a chęć jej posiadania prowadzi do zatracenia wszelkich norm moralnych. Pod jej wpływem Makbet zmienia się nie do poznania. Z człowieka dobrego, sprawiedliwego staje się tyranem, zdolnym do najpodlejszych czynów. Pomaga mu w tym jego żona - Lady Makbet. Kobieta, która uważana jest za osobę o silnym i stanowczym charakterze, ale Lady jest stanowcza do pewnego momentu, do chwili zabójstwa króla, potem jej mocna osobowość zaczyna się kruszyć. Podobnie Makbet nie potrafi poradzić sobie z wyrzutami sumienia, które dręczą go coraz częściej. Jak to powszechnie w życiu bywa, nie ma zbrodni bez kary. Dlatego pisarz potępił przedstawione postawy, uczynił z nich przestrogę. Zbrodnia musi zniszczyć samego mordercę, który za wyrządzone krzywdy musi ponieść konsekwencje. Ostatnie chwile Makbeta pokazują, jak zbrodnia zmieniła jego życie:

„Życie jest tylko przechodnim półcieniem,
Nędznym aktorem, który swoją rolę
Przez parę godzin wygrawszy na scenie
W nicość przepada - powieścią idioty
Głośną, wrzaskliwą, a nic nie znaczącą”

Podobnie śmierć nie ominie także jego żony, która przecież pomagała mu w morderstwie króla. Z bezwzględnej, pewnej siebie kobiety staje się słabą, kruchą istotą, której stan lekarz określa w ten sposób:

„Czyny przeciwne naturze
Rodzą przeciwny naturze niepokój”

Mogłoby się wydawać, że oboje obrazują tę samą tezę o determinacji człowieka, ale są od siebie różni. Makbet z człowieka wrażliwego zmienia się w władcę, który pod maską tyranii ukrywa swoje słabości. Zaś Lady Makbet z mocnej, silnej kobiety zmienia się w kruchą istotę, którą dręczy poczucie winy. Ukazanie przez Szekspira dwóch różnych zachowań wobec zbrodni i władzy uczy czytelnika, że każdy z nas jest jedynie niewolnikiem własnych żądz i namiętności, które kierują jego losem.

Makbet: Motywy w Makbecie

SZALEŃSTWO - Szalonymi w dramacie Szekspira są Makbet i jego żona. Główny bohater opętany rządzą władzy, chce za wszelką cenę ją utrzymać, ale czyni to kosztem innych ludzi. Lady Makbet, pozornie silna i pewna siebie, traci zmysły nękana wyrzutami sumienia po zabójstwie króla Dunkana. Wciąż na swoich rękach widzi krew, czuje jej zapach, nie potrafi poradzić sobie z wyrzutami sumienia. W rezultacie popełnia samobójstwo.

ŚMIERĆ - dobrze sprawujący władzę król Dunkan umiera zasztyletowany przez Makbeta, który ze swoją żoną chciał objąć władzę. Makbet umiera na polu walki, zabity przez Makdufa. Ponadto żona Malkolma i jej mały synek zostają zabici przez zbójców z rozkazu Makbeta.

WINA ZA WYRZĄDZONE KRZYWDY - konsekwencją zbrodni Makbeta i jego żony będzie utrata władzy i nieustanne rozważanie czynu bohatera. Monologi bohatera wskazują, jak z biegiem czasu zapomina on o wyrządzonych krzywdach. Lecz jego sumienie nie pozwala mu o nich zapomnieć.

WŁADZA - Główny bohater popełnia zbrodnię, aby przepowiednie czarownic szybciej się spełniły. Wiedźmy przewidziały, że niebawem zostanie królem Szkocji. Dlatego z pomocą żony zabija króla Dunkana. Jednak ten czyn pociąga za sobą kolejne zbrodnie. Wreszcie sam Makbet stwierdza, że

„zły plon bezprawia nowym się tylko bezprawiem poprawia”

Chęć posiadania władzy w rezultacie prowadzi go do zguby.

---