Adam Węgrzecki „o irracjonalności uczuć”
Człowiek jako byt ujawniający w swej strukturze biegunowość: zmysłowość (to, co animalne w człowieku) i duchowość (to, co boskie)
Duchowość reprezentuje rozum
Uczucia związane są z tym, co animalne, nie dorastają do poziomu duchowości
Rozumowa aktywność - aktywność, w której człowiek realizuje się jako człowiek (aprobata)
Uczucia sprowadzają człowieka do niższych rejonów egzystencji
Rozum - rola kierownicza, jemu powinny być podporządkowane uczucia, aby móc osiągnąć równowagę wewnętrzną
Uczucia mogą ulec racjonalizacji - zapanowanie w tej sferze porządku poprzez zahamowanie impulsywności, afektywności, namiętności oraz „negatywnych” uczuć; zdominowanie sfery emocjonalnej przez łagodne uczucia „pozytywne”
Uczucia - siła destrukcyjna i antagonistyczna wobec rozumu
Dysharmonia może być dla człowieka twórcza, nie wszyscy oceniają walkę między rozumem a uczuciami negatywnie
Tylko miłość „czysta”, nie związana z tym, co zmysłowe, mogła osiągnąć poziom duchowości i dorównać rozumowi
Tomasz z Akwinu - odróżnił miłość duchową od zmysłowej
Spinoza - miłość wypływa z adekwatnego poznania Boga; miłość wykazuje szczególne pokrewieństwo z rozumem
Stoicy wyróżnili trzy rodzaje zadowolenia: radość przezorność i wolę (charakter rozumny) w przeciwieństwie do bezrozumnych namiętności
Pogląd redukcjonistyczny - życie emocjonalne sprowadza się ostatecznie do elementarnych odczuć przyjemności i przykrości; Hume - gdy usunie się przykrość i przyjemność to natychmiast znika miłość i nienawiść, duma i pokora...
Hobbes nazywał afekty zaburzeniami umysłu, ponieważ w znacznej mierze stają na przeszkodzie słusznemu rozumowaniu
Kant - ograniczenia umysłu spowodowane są przez afekt
Ingarden - uczucie stanowi czynnik oślepiający poznawczo
Pascal - dzięki sercu człowiek uzyskuje dostęp do pewnych prawd, niewidocznych dla rozumu
Uczucie jest ślepe, ponieważ na nic nie wskazuje, niczego nie ujawnia poza samym sobą, nie wykazuje teleologicznego zorientowania, uczucia nie mają też żadnego porządku, zdolne do destrukcji sensu
|
Analizy fenomenologiczne unaoczniły swoistość uczuć, ich nieredukowalność do innych stanów i przeżyć oraz ich jakościowe zróżnicowanie
Życie emocjonalne toczy się na różnych poziomach, począwszy od najniższego, czysto zmysłowego, a kończąc na najwyższym, czysto duchowym.
Akty emocjonalne są nie mniej duchowe, niż akty intelektualne, odznaczają się intencjonalnością i kognitywnością
Uczucia przyczyniają się do poznania drugiego człowieka; uczestniczą w poznaniu i poszerzają je; w pewnych dziedzinach okazują się nie do zastąpienia przez rozum ani tym bardziej przez zmysły
Miłość wyprzedza poznanie, oświetlając jak pochodnia różne rejony bytu oraz umożliwiając rozumowi wkroczenie na nie; otwiera przed umysłem nowe horyzonty
Rygorystyczna kontrola uczuć sprawowana przez rozum lub wolę - irracjonalizacja, próba narzucenia uczuciom obcego im porządku, zaprowadzenie w ich sferze ładu opartego na zasadach zewnętrznych
Człowiek poszerza swoje człowieczeństwo przez uczucia
Wcześniejsze poglądy autor nazywa reliktami
Irracjonalność pojawia się też wtedy, gdy pasywność bierze górę nad aktywnością
Nienawiść niszczy człowieka, niszczy uczucia pozytywne, odcinając przez to człowiekowi dostęp do wartości pozytywnych oraz wypaczając kontakt z drugim człowiekiem
Irracjonalizację mogą wywołać rozmaite pożądania, namiętności, mniej lub bardziej świadome pragnienia, których się nie kontroluje i którym pozwala się oddziaływać w sposób nieskrępowany
Jeśli dojdzie do irracjonalizacji uczuć, to nie jest to irracjonalność pierwotna, konstytutywna, lecz irracjonalność nabyta, którą można usunąć i tym samym powrócić do autentyczności życia emocjonalnego, która najpełniejszy wyraz znajduje w ładzie serca (który jest w nie mniejszym stopniu znamieniem człowieczeństwa niż rozumność)