INSTRUKTAŻ STANOWISKOWY

- ZASADY OGÓLNE

CEL SZKOLENIA

Celem szkolenia jest uzyskanie przez pracownika:

• informacji o czynnikach środowiska pracy występujących na danym stanowisku pracy i w jego bezpośrednim otoczeniu oraz o ryzyku za­wodowym związanym z wykonywaną pracą,

• wiedzy i umiejętności dotyczących sposobów ochrony przed zagroże­niami wypadkowymi i zagrożeniami dla zdrowia w warunkach normal­nej pracy i w warunkach awaryjnych,

• wiedzy i praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznego wykony­wania powierzonej pracy.

UCZESTNICY SZKOLENIA

Szkolenie jest przeznaczone dla:

• pracowników nowo zatrudnianych na stanowiskach robotniczych i in­nych, na których występuje narażenie na działanie czynników szkodli­wych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych,

• pracowników przenoszonych na takie stanowiska oraz w przypadku zmiany warunków techniczno-organizacyjnych, tj. w razie zmiany pro­cesu technologicznego, zmiany organizacji stanowisk pracy, wprowa­dzenia do stosowania substancji o działaniu szkodliwym dla zdrowia albo niebezpiecznym oraz nowych lub zmienianych narzędzi, maszyn i innych urządzeń,

• studentów odbywających praktyki studenckie oraz uczniów odbywa­jących praktyczną naukę zawodu.

Pracownik wykonujący pracę na kilku stanowiskach pracy powinien odbyć instruktaż stanowiskowy na każdym z tych stanowisk.

UWAGA! W przypadku wprowadzenia na stanowisku zmian warunków techniczno--organizacyjnych, w szczególności zmian procesu technologicznego, zmian organizacji stanowisk pracy, wprowadzenia do stosowania substancji o dzia­łaniu szkodliwym dla zdrowia albo niebezpiecznym oraz nowych lub zmie­nianych narzędzi, maszyn i innych urządzeń - pracownik zatrudniony na tym stanowisku odbywa instruktaż stanowiskowy przygotowujący go do bez­piecznego wykonywania pracy w zmienionych warunkach. Tematyka i czas trwania instruktażu stanowiskowego powinny być uzależnione od rodzaju i zakresu wprowadzonych na stanowisku zmian.

SPOSÓB ORGANIZACJI SZKOLENIA

Szkolenie powinno być prowadzone w formie instruktażu - na stanowisku, na którym będzie zatrudniony instruowany pracownik, na podstawie szczegółowego programu opracowanego przez organizatora szkolenia.

Szkolenie powinno uwzględniać następujące etapy:

• rozmowę wstępną instruktora z instruowanym pracownikiem,

• pokaz i objaśnienie przez instruktora całego procesu pracy, który ma być realizowany przez pracownika,

• próbne wykonywanie procesu pracy przez pracownika przy korygowa­niu przez instruktora sposobów wykonywania pracy,

• samodzielną pracę instruowanego pracownika pod nadzorem instruktora,

• sprawdzenie i ocenę przez instruktora sposobu wykonywania pracy przez pracownika.

UWAGA! Jeżeli pracownik wykonuje prace na różnych stanowiskach, szkolenie po­winno uwzględniać wszystkie rodzaje prac, które będą należały do zakresu obowiązków pracownika

CZAS TRWANIA l SPOSÓB REALIZACJI

Czas trwania szkolenia i sposób realizacji poszczególnych jego części po­winny być dostosowane do:

• przygotowania zawodowego,

• dotychczasowego stażu pracy pracownika,

• zagrożeń występujących przy przewidzianej do wykonywania przez niego pracy.

WYMAGANIA DLA PROWADZĄCEGO INSTRUKTAŻ STANOWISKOWY

Instruktaż stanowiskowy przeprowadza wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami lub pracodawca, jeżeli osoby te posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz są przeszkolo­ne w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego.

SPRAWDZENIE WIADOMOŚCI

Instruktaż stanowiskowy kończy się sprawdzianem wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpie­czeństwa i higieny pracy, stanowiącym podstawę dopuszczenia pracow­nika do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Odbycie instruktażu ogólnego oraz instruktażu stanowiskowego pracownik po­twierdza na piśmie w karcie szkolenia wstępnego (zgodnie ze wzorem podanym poniżej), która jest przechowywana w aktach osobowych pra­cownika.

Instruktaż stanowiskowy - zasady ogólne

SZCZEGÓŁOWY PROGRAM SZKOLENIA

Warunkiem skuteczności instruktażu stanowiskowego jest właściwy dobór i stosowanie metod nauczania. Forma instruktażu polega, poza ogólnym zaznajomieniem pracownika z działalnością i problemami zakładu pracy, na procesie dostosowania pracownika do wykonywania ściśle określonych zadań zawodowych w sposób prawidłowy, sprawny, a przede wszystkim bezpieczny. Instruktaż stanowiskowy powinien być prowadzony na stano­wisku pracy i powinien zawierać:

• część ogólną,

• właściwy instruktaż stanowiskowy, zgodny z metodyką instruktażu sta­nowiskowego.

Część ogólna

W części ogólnej prowadzący instruktaż powinien uwzględnić:

• warunki pracy na stanowisku pracy:

• pomieszczenie pracy (oświetlenie, ogrzewanie, wentylację, wysokość pomieszczenia, drogi transportowe itp.),

• stanowisko pracy (pozycję przy pracy, oświetlenie ogólne i stanowi­skowe, wentylację, odległości od sąsiednich stanowisk itp.),

• maszyny i urządzenia na stanowisku pracy, urządzenia zabezpie­czające, ostrzegawcze i sygnalizacyjne, narzędzia,

• surowce, półprodukty i produkty danego stanowiska pracy (właści­wości fizyczne i chemiczne i ich wpływ na zdrowie pracownika),

• omówienie zagrożeń występujących przy określonych czynnościach na stanowisku pracy, wyników oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą i sposobów ochrony przed zagrożeniami oraz zasad postępowania w razie wypadku lub awarii,

• przygotowanie wyposażenia stanowiska roboczego do wykonywania określonego zadania;

• przebieg procesu produkcyjnego w danym okresie z uwzględnieniem:

• procesu produkcyjnego na stanowiskach roboczych technologicznie wcześniejszych,

• procesu produkcyjnego obsługiwanego stanowiska,

• procesu produkcyjnego na stanowiskach roboczych technologicznie późniejszych,

• powiązanie omówionych wyżej części procesu produkcyjnego w jedną całość.

Metodyka instruktażu stanowiskowego

Instruktaż stanowiskowy zapewniający nauczanie metod bezpiecznej pra­cy powinien składać się z 5 etapów:

Etap I - Wstępny

Każde szkolenie powinno zacząć się od wstępnej rozmowy, która umożli­wia prowadzącemu instruktaż ocenę poziomu wiadomości i umiejętności uczestników szkolenia w zakresie pracy stanowiącej przedmiot nauczania. Częstym błędem popełnianym w tej fazie szkolenia jest przekazywanie zbyt wielu informacji będących dla nowego pracownika tylko teorią, nie-mającą powiązania z faktami, przedmiotami, wyobrażeniami.

Dlatego też:

MÓW l POKAZUJ

MÓW l DAWAJ PRZYKŁADY

ALE PRZEDE WSZYSTKIM PYTAJ:

• przebieg dotychczasowej pracy, zdobyte w niej osiągnięcia i porażki oraz o stosunek do pracy w ogóle i do wykonywanego zawodu,

• zainteresowania,

• szkołę, jej profil i inne ważne dla pracy wiadomości.

Etap II - Pokaz i objaśnienie całego procesu technologicznego

Prawidłowo prowadzony przez instruktora pokaz sposobu wykonywania pracy na stanowisku pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeń­stwa i higieny pracy, z uwzględnieniem metod bezpiecznego wykonywania poszczególnych czynności i ze szczególnym zwróceniem uwagi na czynności trudne i niebezpieczne - powinien być realizowany w pięciu kolej­nych etapach:

• Prowadzący pokazuje cały układ czynności w normalnym tempie. W trak­cie pokazu całości przedstawia także, wraz z objaśnieniami, cały proces pracy. Jeśli jest on bardzo skomplikowany, dzieli go na poszczególne fazy i dokładnie objaśnia.

• Prowadzący stosuje pokaz częściowy - elementowy, który wynika z ana­lizy układu czynności. Punktem wyjścia powinna być tutaj instrukcja szkoleniowa, sporządzona na podstawie technicznej i psychologicznej analizy pracy.

Powtarzany pokaz fragmentu pracy staje się źródłem:

- nabycia określonej umiejętności,

- uzyskania wiadomości o charakterze wykonywanych czynności, sposobie ich wykonywania,

- dokonania spostrzeżeń o stopniu trudności i niebezpieczeństwie tkwiącym w pracy.

Pokaz powinien przebiegać według następującego porządku:

- pokazanie i określenie wszystkich elementów potrzebnych do wy­konania danej operacji,

- pokazanie sposobu prowadzenia danej operacji,

- pokazanie sposobu posługiwania się urządzeniami, narzędziami itp.

• Prowadzący zwraca uwagę na węzłowe ogniwa, mające duże znaczenie dla prawidłowego wykonania czynności. Te węzłowe ogniwa pro­wadzący demonstruje w zwolnionym tempie, aby umożliwić uczestni­kowi szkolenia zaobserwowanie, na czym polegają trudności.

• Po pokazie całościowym i fragmentarycznym w celu lepszego utrwale­nia przez uczestników szkolenia, prowadzący ponownie pokazuje cały układ czynności. Pierwszy raz w tempie zwolnionym. Po raz drugi i ewentualnie trzeci cały układ jest pokazywany w tempie rzeczywistym.

• Prowadzący sprawdza efekt pokazu przez polecenie uczestnikom po­wtórzenia demonstrowanych czynności. Prawidłowe wykonanie ich przez szkolonego pracownika stanowi zakończenie pokazu. Jeśli uczest­nik szkolenia popełnia błędy, prowadzący analizuje je z nim. Powtarza­nie czynności przez szkolonego trwa do momentu prawidłowego po­wtórzenia.

Etap III - Próbne wykonanie zadania przez szkolonego pod kontrolą instruktora

Najbardziej skuteczną metodą próbnego wykonania pracy pod nadzorem prowadzącego instruktaż jest zachowanie kolejności wykonywania poniż­szych faz:

- wstępna, samodzielna próba wykonania pracy, wykonanie w zwol­nionym tempie poszczególnych fragmentów pracy z jednoczesnym głośnym objaśnieniem wykonywania poszczególnych czynności,

- wykonywanie poszczególnych fragmentów pracy z jednoczesnym objaśnianiem sposobu ich wykonywania,

- wykonywanie poszczególnych fragmentów pracy wraz z jej uzasad­nieniem,

- ogólny, ponowny, całościowy pokaz wraz ze stopniowym przyspie­szaniem tempa wykonywanych czynności (od powolnego do rze­czywistego).

Etap IV - Samodzielna praca pod nadzorem instruktora

Jeżeli szkolony pracownik poczynił wystarczające postępy i potrafi już pod nadzorem zadowalająco wykonywać nową czynność, należy powie­rzyć mu samodzielną pracę do wykonania. Instruktor nie powinien w żad­nym przypadku stać obok szkolonego i cały czas obserwować jego pracę. Powinien ograniczyć interwencje do najbardziej niezbędnych. Trzeba jed­nak pamiętać, że uczący się musi mieć możność zwrócenia się do instruk­tora z prośbą o wyjaśnienie nasuwających się wątpliwości.

Etap V - Omówienie i ocena przebiegu nauki

Szkolenie pracowników przewiduje pełną aktywność jego uczestników w poznaniu zasad bezpiecznej pracy i nabywaniu umiejętności usprawnie­nia stanowiska pracy przez dokonywanie prób działań zmniejszających uciążliwość pracy. Celowi temu służą różnorodne metody organizowania zajęć, ale przede wszystkim metoda sprawdzania wiedzy i umiejętności.

UWAGA! Powyżej podano zasady postępowania przy szkoleniu pracownika podej­mującego pracę po raz pierwszy. Przy szkoleniu pracownika już doświad­czonego można zrezygnować z niektórych etapów instruktażu w zależności od:

- stażu pracownika,

- nabytych uprzednio umiejętności i wiadomości.