Program ISPA

Opracowanie Centrum Informacji Europejskiej UKIE

Sebastian Indra
Na podstawie materiałów Ministerstwa Środowiska i
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Lipiec 2000

Informacje w zakresie korzystania z funduszu ISPA w sektorze ochrony środowiska.

1. Wprowadzenie

Począwszy od bieżącego roku 10 krajów ubiegających się o członkostwo w Unii Europejskiej będzie mogło korzystać z funduszu ISPA. Ustanowienie funduszu ISPA i zasady jego funkcjonowania określone zostały Rozporządzeniem Komisji Europejskiej (EC) nr 1267/1999-07-02 z dnia 21 czerwca 1999r. W sprawie ISPA. Pomoc Wspólnoty w ramach funduszu ISPA ma przyczynić się do lepszego przygotowania krajów stowarzyszonych do członkostwa w UE w dziedzinie infrastruktury, w szczególności w sektorach ochrony środowiska i transportu. ISPA jest instrumentem finansowym do realizacji celów określonych w dokumencie "Partnerstwo dla Członkostwa" oraz priorytetów wskazanych w Narodowym Programie Przygotowania do Członkostwa w UE (NPPC).

Ministerstwo Środowiska jest odpowiedzialne za przygotowanie polskich projektów do dofinansowania z funduszu ISPA w Polsce. Proces wyboru projektów inwestycyjnych w sektorze środowiska jest ściśle podporządkowany realizacji priorytetów określonych w takich dokumentach jak:

• Partnerstwo dla Członkostwa,

• Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa w UE,

• Strategia wykorzystania funduszu ISPA jako uzupełniającego instrumentu realizacji polityki ekologicznej państwa – opracowaną przez Ministerstwo Środowiska,

• Polskie stanowisko negocjacyjne - Środowisko Naturalne.

ISPA to fundusz przeznaczony na inwestycje w tworzenie, modernizację i rozbudowę infrastruktury w ochronie środowiska i transporcie. Polska, zgodnie z przewidywaniami, będzie otrzymywała ok. 170 mln EURO na ochronę środowiska i zbliżoną kwotę na infrastrukturę transportową. Koszt całkowity przedsięwzięcia nie powinien być mniejszy niż 5 mln EURO, a dofinansowanie z funduszu ISPA może pokrywać do 75% udziału wszystkich środków publicznych zaangażowanych w finansowanie danej inwestycji, wliczając środki z funduszu ISPA.

2. Podstawy wyboru inwestycji do dofinansowania z funduszu ISPA.

Projekty ubiegające się o dofinansowanie w ramach funduszu ISPA powinny spełniać m.in. takie kryteria jak:

• Wielkość inwestycji, co najmniej 5 mln. EURO,

• Podmiot publiczny, jako inwestor,

• Dla inwestycji ekologicznych, wymagane jest spełnienie wymogów dyrektyw UE,

• Odnośnie ochrony wody 91/271/EWG, 80/778/EWG,

• Odnośnie odpadów 75/442/EWG, 91/689/EWG,

• Odnośnie ochrony powietrza 96/62/WE, 89/429/EWG, 94/67/WE,

• Zgodność z lokalnymi i regionalnymi programami zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska,

• Efektywność ekonomiczna.

W procesie wyboru projektów uczestniczą przedstawiciele samorządów, instytucji ekologicznych, finansowych oraz eksperci Ministerstwa środowiska i narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Ponadto odbywają się robocze spotkania z przedstawicielami Komisji Europejskiej Dyrekcji Generalnej odpowiedzialnej m.in. za fundusz ISPA.

Wszystkie przedsięwzięcia wspierane przez ISPA muszą być efektywne ekonomicznie. Nie jest to tożsame z opłacalnością finansową. Analiza społecznych kosztów i korzyści (CBA) musi wykazać korzyść netto dla społeczeństwa z realizacji inwestycji.

Projekty, które mają szansę uzyskać wsparcie ze środków ISPA nie muszą być opłacalne finansowo bez subwencji ze źródeł publicznych. Jednakże wraz subwencjami (zwłaszcza z ISPA) wskaźniki ekonomiczne (ERR i ENPV) dla inwestora powinny przekroczyć próg opłacalności, co jest warunkiem koniecznym, aby przedsięwzięcie mogło być przez inwestora zrealizowane. Należy też wykazać płynność finansową projektu w okresie eksploatacji albo udokumentować, ze inwestor będzie w stanie sfinansować deficyt przepływów pieniężnych, jeżeli się pojawią. Zbyt wysoka rentowność finansowa przedsięwzięcia z punktu widzenia inwestora spowoduje odmowę lub zmniejszenie subwencji z ISPA, gdyż będzie oznaczała, że projekt może być sfinansowany ze źródeł komercyjnych.

W każdym przypadku będzie analizowana zdolność przedsięwzięcia do generowania przychodów. Źródłem przychodów w gminnej infrastrukturze ekologicznej są opłaty ponoszone przez użytkowników (gospodarstwa domowe, podmioty gospodarcze). Konieczne będzie obliczenie wysokości opłat, które pokryją koszty eksploatacji, remontów oraz odtworzenia majątków (amortyzacja). Wymagane będą także obliczenia pełnego kosztu średniorocznego (zaanualizowanego), który jest odpowiednikiem pełnego zapotrzebowania inwestycji na roczne przychody, aby mogła się ona samofinansować. Opłaty za korzystanie z infrastruktury publicznej będzie można podwyższać stopniowo pod warunkiem wykazania, że zbyt szybkie podniesienie stawek opłat obciąży zbyt drastycznie budżety gospodarstw domowych. Przychody z opłat, które użytkownicy będą w stanie zapłacić obniża udział ISPA w finansowaniu przedsięwzięcia, gdyż po skapitalizowaniu zostaną odjęte od kosztów kwalifikowanych stanowiących podstawę obliczania udziału środków publicznych.

Kryteria wyboru priorytetowych obszarów inwestycji, które będą mogły uzyskać wsparcie ze środków ISPA są następujące:

1. Projekty zgodne z celami polityki ochrony środowiska UE (art. 130r Traktatu z Maastricht)

2. Projekty zgodne z zasadami polityki ekologicznej UE (art. 130r Traktatu z Maastricht),a w szczególności:

1. Z zasadą likwidowania zanieczyszczeń u źródła,

2. Z zasadą zanieczyszczający płaci,

3. Działania zapisane jako priorytety w NPPC,

4. Projekty, co do których można wykazać, że przyczynią się do redukcji zanieczyszczeń oddziałujących na znaczną liczbę ludzi (generujących efekt skali),

5. Projekty, które przyczynią się do wdrażania nowej Polityki Ekologicznej Państwa w tych aspektach, które są w pełni zgodne z NPPC i zapisami Rozporządzenia Rady w sprawie ISPA,

6. Projekty pilotażowe stymulujące silną współpracę partnerską pomiędzy władzami regionalnymi i lokalnymi,

7. Projekty przyczyniające się do ochrony ekosystemów o szczególnej wartości z punktu widzenia ochrony przyrody i bioróżnorodności,

8. Projekty w największym stopniu przyczyniające się do stopniowego osiągania gospodarczej i społecznej spójności Polski z UE (wykazujące najwyższe korzyści ekonomiczne i społeczne).

3. Zawartość wniosków

Wnioski powinny zawierać następujące informacje:

1. Nazwę instytucji odpowiedzialnej za implementację, charakter przedsięwzięcia i jego krótki opis,

2. Koszt i lokalizację przedsięwzięcia, wraz z, o ile kest to konieczne, wskazaniem połączeń i operycajności przedsięwzięć usytuowanych na tej samej osi transportowej,

3. Harmonogram realizacji prac,

4. Analizę kosztów i korzyści wraz z określeniem, w miarę możliwości liczbowym, bezpośredniego i pośredniego wpływu na zatrudnienie,

5. Ocenę wpływu na środowisko podobną do oceny zawartej w dyrektywie 85/337/EWG dotyczącej oceny wpływu niektórych publicanych i prywatnych przedsięwzięć na środowisko,

6. Informacje o zgodności z prawem ochrony konkurencji i zasadami przetargów publicznych,

7. Plan finansowy, uwzględniający o ile jest to możliwe informację na temat ekonomicznej wykonalności przedsięwzięcia oraz ora całkowitej kwoty, o którą ubiega się kraj beneficjent z ISPA, Europejskiego Banku Inwestycyjnego (w tym z jego instrumentu przedakcesyjnego), wszelkich innych źródeł wspólnotowych bądź krajów członkowskich, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju oraz Banku Światowego,

8. Zgodność przedsięwzięć z politykami wspólnotowymi,

9. Informację na temat podjętych działań, które zapewnią skuteczne wykorzystanie i obsługę funduszy,

10. Informacje na temat miejsca i stopnia priorytetu przedsięwzięcia w ramach narodowej strategii ochrony środowiska, jak zostało to określone w NPPC.

4. Podział zadań związanych z zarządzaniem funduszem ISPA.

• Komisja Europejska - nadzoruje i koordynuje fundusze przedakcesyjne. W celu wdrożenia zasad i monitoringu nad dofinansowanymi przedsięwzięciami Komisja Europejska powołała ISPA Managment Committe - w skład którego wchodzą przedstawiciele państw członkowskich.

• Urząd Komitetu Integracji Europejskiej - jest zapleczem merytorycznym Komitetu Integracji Europejskiej. Odpowiada za wszelkie działania integracyjne w Polsce.

• Ministerstwo Środowiska - Minister Środowiska dokonuje wyboru przedsięwzięć, które zostają następnie przedłożone Komisji Europejskiej z wnioskiem o dofinansowania z funduszu ISPA. Departament Polityki Ekologicznej i Integracji Europejskiej w MŚ pełni nadzór nad prawnym przygotowaniem projektów w sektorze środowiska, realizacją zadań zgodnie z przyjętym harmonogramem oraz opracowuje dokumenty określające inwestycyjną strategię wykorzystania środków funduszu ISPA w sektorze ochrony środowiska.

• Komitet sterujący ds. funduszu ISPA – w jego skład wchodzą: pracownicy Ministerstwa Środowiska, przedstawiciele samorządów, instytucji finansowych i ekologicznych. Ich zadaniem jest nadzorowanie i monitorowanie przygotowań do funduszu ISPA, oraz doradzanie Ministrowi środowiska przed podjęciem decyzji, np. przed zatwierdzeniem listy przedsięwzięć, która zostanie przedstawiona Komisji Europejskiej.

• Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – został wyznaczony w styczniu 1999 roku przez Ministra Środowiska na jednostkę odpowiedzialną za przygotowanie i realizację projektów finansowanych w ramach funduszu ISPA. Do zadań funduszu należą:

• Opracowanie i przedłożenie do akceptacji ministrowi zasad wyboru przedsięwzięć do sfinansowania z funduszu ISPA,

• Wstępna identyfikacja i przygotowanie projektów inwestycyjnych,

• Weryfikacja i uzupełnienia analiz przedinwestycyjnych, tak by zapewnić zgodność z wymaganiami funduszu ISPA,

• Określenie potencjalnych źródeł finansowania dla dużych projektów inwestycyjnych,

• Prowadzenie polityki informacyjnych dotyczących funduszu ISPA.

---