SERGIUSZ HESSEN (1887 - 1950) O sprzecznościach i jedności wychowania (1938)
- rosyjski pedagog i filozof
- reprezentant kierunku pedagogiki kultury
- inne dzieła: "Podstawy pedagogiki" 1923, "Filozofia, kultura, wychowanie"
- WM = wychowanie moralne, DO = duch obiektywny
O pojęciu u celu wychowania moralnego
- wykształcenie ogólne - kształtowanie całości duchowej struktury człowieka tj. jego osobowości
- czy wychowanie ogólne pokrywa się z wychowaniem moralnym?
1. Wychowanie moralne jako norma każdego wychowania w ogóle
- WM nie jest tak odrębne jak inne dziedziny jak np. nauka, gospodarka, ale jest naturalnym wynikiem, wewnętrzną formą wychowania w ogóle (J. Dewey, P. Natop)
- kiedyś uważano, że środkami WM są czyny (nie nakazy i słowa) - bez wyjaśniania pojęcia moralności
- idea szkoły aktywnej - poznanie przyswajane przez działanie (praktyka, nie wiedza)
TEZA: rzeczowa (pozbawiona ubocznej tendencji) organizacja pracy uczniów, ich wolnego czasu, zabaw i wycieczek w większym stopniu wpływa na WM niż nauczanie moralizatorskie
- cel WM - świadomość odpowiedzialności, męstwa, przynależności społecznej, tolerancji - zwane charakterem człowieka wyrabiają się dzięki należytemu zorganizowaniu pracy i życia zbiorowego; celem WM jest kształtowanie charakteru
- moralność nie może być celem
- czyn moralny powinien mieć za treść jakiś cel wynikający z życia, obiektywny
- moralność jest wewnętrzną formą każdej działalności ludzkiej
- osobowość rośnie w miarę realizowania ponadosobowych wartości
2. Warstwicowa struktura wychowania: pielęgnowanie, urobienie, wykształcenie
• Życie biologiczne - najniższa warstwa - PIELĘGNOWANIE
- rozwój psychofizyczny, rozwój tego, co w człowieku jest „przyrodą” jako cle wychowania (pedagogika naturalizmu)
- włączenie osoby w gatunek homo sapiens i udoskonalenie dla przedłużenia gatunku
• Byt społeczny (charakter zbiorowy) - UROBIENIE
- przymus z zewnątrz określający życie jednostki poza przyrodą
- cel: włączenie jednostki do grupy społecznej w celu zapewnienia jej ciągłości i rozszerzenia (pedagogika socjologizmu: Durkheim, Marks)
- przymus władzy - wymagane podporządkowanie
- przymus wartości kulturowych - wymóg twórczego wysiłku, naśladowanie + przezwyciężanie tradycji - warstwa kultury duchowej (nie pokrywa się ze społ.)
- dzięki tej warstwie naród zyskuje wartości i dostojeństwa
• Wykształcenie
- cel: powyższe oraz włączenie jednostki w nurt współczesnej mu sztuki, nauki, prawa itd.
- ważna tradycja - forma przedłużania ducha obiektywnego (wartości żyjące w czasie)
- DO żyje w czynach osobowości, rozmnaża się przez twórczość i wolność
- celem jest kształtowanie osobowości człowieka (pedagogika humanistyczna, kultury - Springer - broni poglądu personalistycznego)
- naturalizm skłania się ku indywidualizmowi, a socjologizm ku kolektywizacji
3. O czwartej warstwie wychowania: WM jako wyzwolenie człowieka
- WM - formalna struktura każdego innego wychowania, następstwo wychowania w ogóle
- kształcenie - moralność i osobowość nie mogą mieć siebie za przedmiot
- nie każdy dobry nauczyciel potrafi dobrze wychować moralnie
- żywy duch przewodnictwa (w chrześcijaństwie) - narzędziem wychowania jest miłość a celem rozwinięcie sił życiowych
- cel WM pokrywa się z celem moralności:
- subiektywny: z punktu widzenia osobowości
- obiektywny: porządek we wspólnocie
4. Ostateczny cel WM i wzajemny stosunek warstw wychowania
- różnica między wartościami moralności a wartościami wychowania
- cel moralności: przekształcenie świata ludzi we wspólnotę osobowości, pełne zwycięstwo nad śmiercią
- cel wychowania: aby wszystkie wartości kulturowe (Duch Obiektywny) oraz ich wewnętrzne prawa zostały przedłużone w nowych pokoleniach; subiektywizacja DO
- istnieją 4 warstwy porządku
- miłość w najwyższej warstwie wychowania przezwycięża nieprzenikalność duszy dzięki czemu tworzy się życie wieczne - śmierć cały czas towarzyszy życiu doczesnemu
- nauczyciel powinien działać jako osobowość żywa, przepełniona miłością, duchowy wódz młodzieży, a NIE jako neutralny nosiciel tradycji DO - przewodnictwo w miłości