PODZASTAWKOWE ZWĘŻENIE UJŚCIA AORTY
(ang. SAS - Subaortic stenosis)

lek.wet. Małgorzata Wojtasiak, lek.wet. Jarosław Wypart

SAS jest drugim, pod względem częstotliwości występowania, wrodzonym schorzeniem serca u psów. Schorzenie to występuje u psów wszystkich ras, jednak zwiększoną zachorowalność obserwuje się u m.in. u dogów niemieckich, Golden Retrieverów, owczarków niemieckich, nowofunlandów, labradorów, berneńskich psów paterskich i bernardynów. Wg OFFA (Orthopedic Foundation for Animals) spośród 3300 zbadanych w Stanach Zjednoczonych Golden Retrieverów: 98,6% miało zdrowe serce, u 0,9% było podejrzenie (przy użyciu dostępnych technik diagnostycznych nie można było stwierdzić czy brak jest wad serca), a zmiany wykryto u 0,5% (16,5 psa).

Anatomia i przyczyny

Zastawka aorty znajduje się dokładnie na środku ujścia aorty z lewej komory serca. Dzięki rytmicznemu otwieraniu się i zamykaniu tej zastawki, możliwy jest prawidłowy przepływ krwi.

W fazie skurczu komory, kiedy wypełniająca ją krew jest wypychana do aorty, zastawka ta pozostaje otwarta, natomiast w fazie rozkurczu komory zamyka się, co zapobiega cofaniu się krwi z aorty do lewej komory. U niektórych psów, na skutek istnienia pewnej, nieznanej dokładnie, wady genetycznej, dochodzi do włóknienia tkanek tuż pod zastawką aorty. Prowadzi to do powstania guzków, zgrubień i wybrzuszeń, które zwężają ujście (na rysunku obok zaznaczone kolorem czerwonym) i utrudniają odpływ krwi z lewej komory do aorty. U większości Golden Retrieverów proces włóknienia jest zwykle tak zaawansowany, że powoduje zmiany także w obrębie samej zastawki, co w krótkim czasie prowadzi do jej niedomykalności i powracania krwi z aorty do lewej komory w fazie jej rozkurczu. Konsekwencje. Obecność SAS powoduje, że podczas każdego skurczu lewa komora musi wykonać większą pracę, aby przepompować krew do aorty. Po pewnym czasie doprowadza to do przeciążenia lewej komory oraz lewego przedsionka, a następnie ich niewydolności. Często pojawia się równocześnie wtórna niedomykalność zastawki dwudzielnej. Natomiast bezpośrednim skutkiem niewydolności lewego przedsionka są zaburzenia w krążeniu płucnym, które powodują gromadzenie się płynu na terenie płuc i oskrzeli, co bardzo silnie utrudnia oddychanie.

Objawy

Szczenięta z SAS rodzą się najczęściej zupełnie normalne, prawidłowo rozwijają się i przez pierwsze tygodnie życia nic nie wskazuje na istnienie wady serca. Wraz z upływem czasu, w wieku 6-12 miesiący pojawiają się pierwsze objawy choroby, które wynikają z rozwijającej się niewydolności krążenia. Najczęstszym objawem choroby jest kaszel. Początkowo jest on sporadyczny, pojawia się w czasie zabawy lub w chwili podniecenia np. kiedy pies wita właściciela, cieszy się z nagrody itp. i szybko ustępuje. Z czasem kaszel, pojawiający się po wysiłku, staje się uporczywy, szczenię ciężko dyszy, łapie powietrze. Innym symptomem, który może towarzyszyć istnieniu SAS jest utrata przytomności, która zdarza się nawet u 3 miesięcznych szczeniąt. Przeważnie jest ona związana z wysiłkiem np. biegnący pies nagle upada i leży nieprzytomny. Często wygląda to tak, jakby pies po prostu potknął się i podczas upadku uderzył się w głowę i stracił przytomność. Po kilku minutach zwierzę wstaje i zachowuje się zupełnie normalnie. W zaawansowanej postaci choroby może wystąpić nagłe pogorszenie stanu wynikające z powstania obrzęku płuc. Jego objawy to bardzo silny, wilgotny kaszel, silna duszność - pies stoi lub siedzi z szeroko rozstawionymi przednimi kończynami i wyciągniętą do przodu szyją, szybko oddycha, ma otwarty pysk i siny język, wyraźnie widoczne są ruchy klatki piersiowej i mięśni brzucha. Czasami dochodzi do utraty przytomności. Jest to stan zagrażający życiu i wymaga natychmiastowej, intensywnej opieki weterynaryjnej. U niektórych psów z SAS objawy nigdy nie pojawią się. Zdarza się to w przypadku, gdy wada jest niewielka np.zwężenie ujścia aorty jest nieznaczne. W takiej sytuacji wykrycie schorzenia jest możliwe tylko przez przypadek w czasie badania echokardiogradicznego, a pies przez całe swoje życie cieszy się dobrym zdrowiem. Istnieje także grupa psów, u której dochodzi do nagłej śmierci sercowej, bez pojawienia się wcześniej jakichkolwiek objawów choroby.

Rozpoznawanie

Bardzo często podejrzenie występowania u szczenięcia jakiejś wady serca, pojawia się po raz pierwszy podczas osłuchiwania klatki piersiowej, które jest częścią rutynowego badania klinicznego przed pierwszym szczepieniem. Skłania to lekarza do skierowania psa na konsultację kardiologiczną. W celu potwierdzenia istnienia choroby serca lekarz kardiolog wykonuje pełne badanie kardiologiczne, zdjęcie RTG, zapis EKG oraz badanie echokardiograficzne. Jednak niekiedy zdiagnozowanie choroby jest możliwe dopiero przy zastosowaniu bardziej skomplikowanych metod np. cewnikowania serca czy angiografii.

Leczenie

W przypadku występowania SAS nie ma żadnej konkretnej metody leczenia. Ponieważ nadmierny wysiłek może doprowadzić do poważnych zaburzeń w krążeniu i nagłej śmierci, zaleca się ścisłe ograniczenie ruchu. Następnym, istotnym krokiem jest zapewnienie zwierzęciu odpowiedniego pożywienia. Istnieją specjalne diety lecznicze przeznaczone dla zwierząt z problemami krążeniowymi (np. Waltham Canine Cardiac Support, Hill's Canine h/d), których składniki zapewniają optymalny poziom pewnych substancji we krwi, m.in. sodu, tauryny, karnityny. U niektórych zwierząt z zaawansowaną niewydolnością krążenia może dochodzić do znacznego spadku masy ciała. Zaburzenia w przepływie krwi przez organizm prowadzą do niedotlenienia mięśni a następnie ich zaniku. U tych pacjentów istotne jest podawanie diety bogatej w białko, kalorie, witaminy i mikroelementy. Ostatnim elementem leczenia jest podawanie leków utrzymujących właściwe ciśnienie i objętość krwi, wspomagających pracę mięśnia sercowego czy zwiększających poziom tlenu w obrębie serca. Czasami niezbędne jest także podawanie leków hamujących powstawanie arytmii. Decyzja o tym, kiedy należy rozpocząć leczenie, dobór odpowiedniej diety czy leków, określenie dopuszczalnego wysiłku jest oczywiście zadaniem lekarza weterynarii prowadzącego pacjenta i należy ściśle przestrzegać jego wskazówek. Niektóre wyspecjalizowane ośrodki uniwersyteckie w USA przeprowadzają zabiegi tzw. balonikowania, w czasie których mechanicznie poszerza się ujście aorty czy tętnicy płucnej. Niestety koszty tego zabiegu są bardzo wysokie.

Zapobieganie

Jedynym sposobem zapobiegania wrodzonym wadom serca jest wykluczanie z rozrodu psów z rozpoznanym schorzeniem serca. Pozwoli to na zmniejszenie, choć nie wyeliminowanie, ich liczby u psów. W przypadku Golden Retrieverów, jako psów rasy predysponowanej do występowania SAS wskazane jest przeprowadzenie kontrolnego badania kardiologicznego przed ukończeniem 1 roku życia.

---