PREMIER- Prezes Rady Ministrów występuje w podwójnej roli, jako przewodniczący Rady Ministrów oraz jako odrębny organ administracji. Prawne uwarunkowania ról określa ustawa z 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów oraz regulamin pracy Rady Ministrów (uchwała nr 49 Rady Ministrów z 19 marca 2002 r.) stwierdzając, że Rada Ministrów, wykonując zadania i kompetencje, ustanowione dla niej w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i ustawach, rozpatruje sprawy i podejmuje rozstrzygnięcia w sprawach związanych w polityką wewnętrzną i zewnętrzną kraju.
Jako przewodniczący Rady Ministrów:
Kompetencje organizacyjne
reprezentuje Radę Ministrów,
kieruje jej pracami,
zwołuje posiedzenia,
ustala porządek obrad,
przewodniczy posiedzeniom.
Kompetencje merytoryczne
kieruje merytoryczną działalnością Rady Ministrów,
ponosi odpowiedzialność polityczną,
decyduje o składzie Rady Ministrów,
koordynuje i kontroluje pracę ministrów i pozostałych członków Rady,
zapewnia wykonanie polityki Rady Ministrów,
kontrolowanie i koordynowanie prac organów administracji państwowej,
zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego kraju i ogólne kierowanie obronnością.
Poszczególni ministrowie są członkami rządu oraz stoją na czele określonych resortów, których pracą kierują. Pracę wykonują za pomocą sekretarzy i podsekretarzy stanu, którzy są powoływani przez premiera. Ministrowie mają prawo do wydawania rozporządzeń i zarządzeń. W skład Rady Ministrów mogą również wchodzić osoby powołanie przez premiera do pełnienia określonych zadań.
Rada Ministrów w drodze rozporządzenia może tworzyć Komitety Rady Ministrów. Są to jej organy opiniodawczo-doradcze, do ich zadań należy koordynacja działań określonych ministrów. Dla przykładu w 1993 r. został powołany Komitet Ekonomiczny i Komitet Społeczno-Polityczny. Organem doradczym dla premiera w zakresie polityki prawa jest Rada Legislacyjna, składająca się z wybitnych prawników.
Jako naczelny organ administracji rządowej:
posiada kompetencje generalne - do jego zadań należy wszystko to co nie jest zastrzeżone dla innych organów (tzw. domniemanie kompetencji),
wydaje rozporządzenia i zarządzenia,
jest podstawowym łącznikiem administracji rządowej,
jest zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej,
dokonuje obsady personalnej szeregu organów administracji rządowej,
nadzoruje organy centralne i terytorialne administracji rządowej,
nadzoruje samorząd w granicach określonych w konstytucji i ustawach.
W kompetencjach Premiera znajduje się nadzór nad samorządem terytorialnym, którego to nadzoru granice określone są w konstytucji oraz w ustawach.
Premier pełni funkcję zwierzchnika korpusu służby cywilnej.
Składa on dymisję Rady Ministrów na pierwszym posiedzeniu nowo-wybranego sejmu, dodatkowo może dokonać tego procesu w 3 przypadkach:
a) nieuchwalenia przez sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów,
b) wyrażenia Radzie Ministrów wotum nieufności,
c) rezygnacji prezesa Rady Ministrów.
kompetencje wykonuje również w zakresie bezpieczeństwa państwa i sprawowania ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności kraju. W sytuacji wystąpienia konieczności obrony państwa rola prezesa RM nie ulega zasadniczej zmianie, podobnie jak w okresie pokoju działa on w strukturze rządu i kieruje jego pracami. Jednak w czasie stanu wojennego, w sytuacji gdy RM nie może zebrać się na posiedzenie, do premiera należy wykonywanie konstytucyjnych kompetencji RM. Zatem w świetle ustawy o stanie wojennym może dojść do sytuacji, że w razie wystąpienia konieczności obronny państwa obroną tą będzie kierował prezydent we współdziałaniu z prezesem RM44.
Z racji przyznanych mu kompetencji jest dominującą osobą w rządzie. Kieruje pracami RM, zapewnia wykonanie polityki rządu i określa sposoby jej wykonania, ma uprawnienia do koordynowania i kontrolowania pracy członków RM, co oznacza, iż powyższe kompetencje wykonuje również w zakresie bezpieczeństwa państwa i sprawowania ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności kraju. Prezes RM w szczególności może:
⎯ wyznaczyć ministrowi zakres spraw, w których ten działa z upoważnienia prezesa RM;
⎯ żądać informacji, dokumentów i sprawozdań okresowych lub dotyczących konkretnej sprawy albo rodzaju spraw od ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody oraz od pracowników urzędów organów administracji
⎯ uprawnienie zarządzenia przeprowadzenia kontroli kompleksowych w zakresie wykonywania
zadań w ramach powszechnego obowiązku obrony
- w czasie stanu wojennego, w sytuacji gdy RM nie może zebrać się na posiedzenie, do premiera należy wykonywanie konstytucyjnych kompetencji RM. Zatem w świetle ustawy o stanie wojennym może dojść do sytuacji, że w razie wystąpienia konieczności obronny państwa obroną tą będzie kierował prezydent we współdziałaniu z prezesem RM.