Rozwiązywanie konfliktów w środowisku szkolnym,
poprzez wprowadzanie mediacji szkolnych.
"...przebaczenie jest najlepszą drogą do
osiągnięcia doskonałości."
Dzisiejszy świat określany jest mianem świata, pełnego przemocy, agresji i okrucieństwa. Już od najmłodszych lat mają z nią do czynienia dzieci w domach rodzinnych, szkołach, grupach rówieśniczych a także w mediach.
Młodym ludziom brakuje pewności siebie, czują się wciąż nie dość dobrzy, by sprostać wciąż rosnącym wymaganiom. Niepowodzenia szkolne wywołują w nich frustracje, przewrażliwienie i gwałtowność. Łatwo popadają w konflikty, kłócą się, wyśmiewają. W ich kontaktach międzyludzkich często nie ma miejsca na nic innego poza przemocą..
Przyczyn konfliktów do jakich dochodzi pomiędzy jednostką a jej otoczeniem jest wiele i mogą mieć one bardzo różny charakter. Można się ich doszukiwać w nieprawidłowym rozwoju psychicznym dziecka, na który wywierają swój wpływ zasadniczo trzy środowiska : środowisko społeczne, rówieśnicze oraz szkolne. Niewątpliwie ogromną rolę we współczesnym świecie odgrywają także środki masowego przekazu. Czynniki te kształtują osobowość młodego człowieka i przystosowują go do życia w społeczeństwie. Nie wszyscy jednak potrafią funkcjonować w nim w należyty sposób, według powszechnie akceptowalnych norm i zasad. Osoby, których socjalizacja nie przebiega prawidłowo miewają zazwyczaj mnóstwo problemów w kontaktach z innymi - zarówno rówieśnikami jak i osobami dorosłymi. Brak poprawnych relacji z otoczeniem niesie za sobą poważne skutki, z którymi młodzi ludzie nie potrafią sobie sami poradzić.
Agresja w szkołach jest często wyrazem ogromnego niepokoju i wołaniem o pomoc do osób dorosłych. Wobec trudności i konfliktów oraz braku umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach przez młodych ludzi, należy wyjść naprzeciw tej bezradności. Niezmiernie ważną rzeczą jest, by wykształcić w nich umiejętność rozwiązywania konfliktów w sposób inteligentny, czyli bez przemocy. By potrafili o nim rozmawiać, starając się zrozumieć racje, odczucia i motywy postępowania drugiej strony. Bowiem tylko wtedy, gdy próbuje się uwzględnić punkt widzenia drugiej strony, łatwiej jest zrozumieć, zaakceptować i przebaczyć.
Szansę takiego radzenia sobie z problemami dają mediacje szkolne, których podstawowym celem jest rozwiązywanie konfliktów w taki sposób, by nikt nie czuł się pokrzywdzony i gorszy, i aby mogło dojść do pojednania. Strach przed karą jako konsekwencją niewłaściwych zachowań nie zatrzyma agresywnych uczniów przed takimi zachowaniami w przyszłości, natomiast bezpośrednia konfrontacja z jego czynem oraz potępienie go bez jednoczesnego odrzucenia i ganienia samej osoby, dają mu szansę na prawdziwe zrozumienie własnych czynów i przejęcie odpowiedzialności za nie.
Poszukując jak najskuteczniejszej metody wychowawczej, którą można by dać nauczycielom w celu pomocy uczniom w rozwiązywaniu ich problemów, należy ideę sprawiedliwości naprawczej, której formą jest mediacja, przenieść na grunt szkoły. Zaproponować nauczycielom program zmieniający podejście do konfliktu i kary.
Konflikty są nieodłącznym czynnikiem ludzkiego życia. Wśród nich wyróżniamy te które budują związki i te które je rujnują. W rozumieniu potocznym konflikt odnosi się do sytuacji , które wiążą się z niezgodnością poglądów na daną sprawę, na wartości przekonań i interesów. Dla nauczycieli szczególnie ważne powinno być nauczenie się i zastosowanie w praktyce strategii rozwiązywania konfliktów.
Konflikt na terenie szkoły może rozgrywać się na różnych płaszczyznach:
uczeń - uczeń , może dotyczyć rzeczy lub/ i wartości
uczeń - nauczyciel, może dotyczyć ocen i/ lub zachowania
nauczyciel - rodzic,
nauczyciel - dorosły (przełożony, inny nauczyciel i.t.p.)
Wprowadzanie programu mediacji szkolnych pozwoli wyposażyć nauczycieli w nowa metodę pracy wychowawczej, gdzie podstawą rozwiązania konfliktu będzie nawiązanie kontaktu i uruchomienie procesu naprawczego, a nie wymierzanie kary, która okazała się mało skuteczna wychowawczo. Proces o którym mowa ma przyczynić się do dobrowolnego spotkania między pokrzywdzonym i sprawcą i przy pomocy bezstronnej osoby (mediatora) doprowadzić do prawidłowej komunikacji między nimi, co z kolei pozwoli na wypracowanie zadośćuczynienia. Proces ten zachęca sprawcę do myślenia o ofierze, co z kolei zachęca ofiarę do myślenia o sprawcy jako o człowieku w oderwaniu od jego zachowania. Celem działania jest, aby sprawcy pomóc zrozumieć i na skutek zrozumienia poczuć żal, przeprosić a często także zaproponować naprawę szkody.
Dobrze przeprowadzony program mediacji, w którym osiągnięto podstawowe cele tj. pojednanie i zadośćuczynienie, mające w swojej istocie również charakter wychowawczy i terapeutyczny, może przyczynić się do odreagowania i rozwiązania problemów dzieci i młodzieży z zaburzeniami w zachowaniu, która weszła w konflikt z obowiązującymi normami społecznymi bądź z prawem, a co za tym idzie zapewnić im pewną formę zabezpieczenia przed pogłębiającą się patologią i demoralizacją. Właśnie dlatego, rozumując w aspekcie perspektywicznym, należy już od szkół podstawowych zacząć w procesie wychowawczym dzieci przekazywać treści programowe obejmujące prawidłową komunikację, umiejętność radzenia sobie w sytuacjach trudnych, rozwiązywania konfliktów bez przemocy jednym słowem treści obejmujące proces mediacji.
Wprowadzanie programu mediacji szkolnych należy rozpocząć od zapoznania zarówno kadry pedagogicznej jak i samej młodzieży z ideą mediacji:
Umożliwić skorzystanie z procedur mediacji i działań naprawczych wszystkim, którzy chcieli by w mediacjach uczestniczyć;
Stworzyć zaplecze w postaci rekrutacji mediatorów szkolnych;
Przekonanie, że :
mediacja może przyczynić się do zmniejszenia krzywdy spowodowanej konfliktem, czy wykroczeniem;
mediacja może przyczynić się do zapobieżenia popełniania kolejnych wykroczeń;
istnienie programu mediacji oraz dostęp do niego da możliwość lepszego i skuteczniejszego rozwiązywania konfliktów.
Uświadomienie korzyści płynących z wprowadzania mediacji szkolnej:
polubowne rozwiązanie konfliktu w sposób rzeczowy bez agresji;
doprowadzenie do porozumienia obu stron, zrozumienia się i podjęcia działań w rozwiązywaniu własnych spraw;
wyzbycie się lęku przed sprawcą;
odreagowanie emocji;
uzyskanie komfortu wynikającego z przebaczenia;
zapewnienie zadośćuczynienia i realne jego otrzymanie;
zapewnienie współdecydowania o własnej sprawie i osobie;
zrozumienie wyrządzonej krzywdy;
doprowadzenie do przyjęcia odpowiedzialności za własne czyny;
umożliwienie przeproszenia;
stworzenie szansy uniknięcia napiętnowania i surowszych sankcji karnych;
sprzyjanie edukacji społecznej;
zwiększenie poczucia bezpieczeństwa w społeczności szkolnej;
pomoc stronom w wyrażeniu ich uczuć a sprawcy w zrozumieniu odpowiedzialności za swoje czyny.
Mediacja w szkole jest nową metodą , mającą na celu ograniczenie narastającego zjawiska przemocy wśród uczniów, mającą wskazać drogę konstruktywnego rozwiązywania konfliktów oraz zapobiegać załatwianiu sporów poza szkołą.
Opracowała : mgr A. Pakulska-Kubicius , wychowawca w M.O.W. w
Krupskim Młynie.
Członek Polskiego Centrum Mediacji oddział w Żorach.