POTOP
Kolejnym najwybitniejszym przedstawicielem powieściopisarstwa epoki realizmu był Henryk Sienkiewicz. Pozycja tego najgłośniejszego w Europie polskiego twórcy tej doby - laureata nagrody Nobla - w środowisku literackim ówczesnej Warszawy była bardzo ważna. Sienkiewicz pragnął napisać swoje dzieło "dla pokrzepienia serc", gdyż społeczeństwo odczuwało jeszcze gorycz klęski powstania styczniowego i brak perspektyw odzyskania wolności. Sienkiewicz pisząc "Trylogię" czerpał materiał historyczny z dzieł XVII wiecznych autorów. Szczególnie interesowały go postacie historyczne, które można było kreować na bohaterów narodowych. Autor w "Potopie" ujął temat wojny polsko - szweckiej zasadniczo zgodnie z ówczesną wiedzą o epoce. Działania wojenne Szwedów Sienkiewicz odtworzył zgodnie z prawdą historyczną poczynając od bitwy pod Ujściem a kończąc na Jarosławiu i Częstochowie. Wojska szwedzkie bez żadnego oporu pustoszyły i grabiły kraj. Sytuacja w jakiej znalazła się Polska była beznadziejna. Do takiej sytuacji przyczynił się również rozstuj wewnętrzny kraju, gdzie trwa walka o tron. Kiedy sytuacja kraju wydaje się być beznadziejna w niektórych rejonach kraju zaczynają powstawać małe oddziały podejmujące walkę na własną rękę. Dzięki spontanicznej ogólnonarodowej walce 1656 roku Polska odnosi zwycięstwo nad Szwedami. Na tle odbywających się walk politycznych i społecznych rozgrywa się wontek miłosny jakim jest miłość Andrzeja Kmicica do Oleńki Bilewiczówny. Losy ich mają charakter tragiczny. Ślepo zakochany Kmicic by być z ukochaną musi zmienić swój stosunek bycia. Jednak w mordowanie swoich kompanów nie pozwala mu na to. Mszcząc się na innych pali ich wieś, przez co Kmicic musi się ukrywać. Nie mogąc ścierpieć rozstania z ukochaną porywa ją. Zwyciężony w pojedynku przez Wołodyjowskiego wyjeżdża by wiecznie służyć Januszowi Radziwiłłowi. Po trudnych perypetiach Kmicic przechodzi na stronę króla Kazimierza i bierze czynny udział w obronie Jasnej Góry. Historia ta kończy się szczęśliwie, gdyż pod koniec powieści Andrzej bierze ślub z Oleńką.