BANAN ZWYCZAJNY
NIE TAKI CAŁKIEM ZWYCZAJNY,
LECZ WSPANIAŁY, ŻYCIODAJNY.
Banan (musa) należy do rodziny bananowatych (musaceae), lub imbirowatych. Owoc ten należy do jagód. Ma także kilka polskich nazw: banan, banan zwyczajny, banan słodki, banan rajski, figa rajska, banan żółty, banan chiński, banan sierpowaty, słodki ziemniak, banan leczniczy. Słowo „banan” pochodzi z języka arabskiego i oznacza „palec”. Banan znany był dość dobrze już w starożytności. Są różne zapisy o tej roślinie między innymi w Indiach, Egipcie i Rzymie, które pochodzą najczęściej z VII - VI wieku sprzed naszej ery.
O uprawach bananów wspominał Aleksander Macedoński, bowiem widział te uprawy podczas swojej wyprawy do Indii w 327 roku p.n.e. Wiadomo też na pewno, że banan jadalny jest najważniejszą roślina jadalną tropików, której owoce bardzo często zastępują chleb. Bananowce są bylinami, a nie jak się powszechnie się uważa drzewami, ponieważ dorastają do 15 metrów wysokości, wyglądają jak drzewa o grubych kłączach, z których co roku wyrastają nowe części nadziemne.
Istnieją dwie odmiany owoców: deserowa i skrobiowa. Owoce deserowe, o kształcie sierpowatym, są importowane do Europy, znamy je wszyscy, bowiem Polska importuje wyłącznie ten rodzaj bananów. Natomiast owoce skrobiowe są preferowane w biednych rejonach Afryki i Ameryki Łacińskiej, gdzie stanowią podstawę wyżywienia najuboższych grup miejscowej ludności. Owoce odmiany deserowej jada się na surowo, zaś odmiany skrobiowej dopiero po upieczeniu, lub ugotowaniu.
Z bananów w Afryce robi się piwo, na Filipinach uzyskuje się świetnej wytrzymałości włókno, wysoko gatunkowe liny okrętowe, plecionki itp. Dla nas najważniejsze są odżywcze wartości tego owocu. Producenci bananów to głównie: Brazylia, Indie, Filipiny. Za ojczyznę bananowca uważa się subtropikalne strefy w południowej Azji. Banany są podstawowym produktem żywnościowym w wielu krajach, zwłaszcza w Azji Wschodniej i w Ameryce Południowej.
Indianie Yanomamo z dorzecza Amazonki odżywiają się głównie bananami, kukurydzą, korzeniami, mięsem małp. Spożycie soli kuchennej (NaCl) w obrębie tego plemienia - jest najniższe w skali światowej (1 - 2 gram soli dziennie). Przy czym w Polsce codzienne spożycie soli wynosi aż 10 - 15 gram. Indianie z plemienia Yanomamo spożywają bardzo dużo potasu, magnezu, selenu, witamin w swej naturalnej diecie. Mają dzięki temu niezmiennie to samo niskie ciśnienie tętnicze przez całe życie, tj. 100/60 mmHg, oraz znakomitą przemianę węglowodanów. Typowe „choroby cywilizacji”, jak nadciśnienie, zawały serca, wylewy krwi do mózgu, cukrzyca czy nowotwory są u nich zupełnie nieznane. W Szwecji przykłada się szczególną uwagę do zdrowego sposobu odżywiania. O popularności banana w tym kraju świadczy fakt, iż w latach 90-tych XX wieku średnio każdy jej mieszkaniec zjadał przynajmniej jednego banana, co drugi dzień. W Europie, najpopularniejszą formą potrawy z banana jest sałatka owocowa. Banan może być również używany przy wyrobie ciast i chleba, zamiast cukru i części płynu. Wypieki są wtedy bardziej soczyste i dłużej utrzymują wilgotność. Banany świetnie nadają się również do głównych dań obiadowych, np. do mięsa wieprzowego i curry, do drobiu i dziczyzny, ciastek i naleśników. Także do zsiadłego mleka, kefiru lub owsianki na śniadanie - z dodatkiem cynamonu. Używanie bananów do jak największej liczby posiłków ma duże znaczenie odżywcze. Np. kanapka z bananem ma dwa razy więcej potasu niż szkodliwego sodu, w który obfituje kanapka z serem czy z pasztetem. Będzie również zawierać witaminę C, której pozbawione są tradycyjne kanapki. Banan ma bardzo wysoką wartość odżywczą - zawiera prawie wszystkie witaminy i związki mineralne między innymi:
Żelazo
Mangan
Fosfor
Magnez
Chlor
Oraz ponad 20% cukru
Ponadto banany zawierają pierwiastki śladowe takie jak: miedz, cynk, selen, fluor, mangan i jod, oraz:
Wapń w ilości około 0,9 mg
Fosfor - około 28 mg
Żelazo - około 0,6 mg
Sód - około 29 mg
Miąższ banana zawiera przeciętnie:
Do 75% wody
20% cukrów (głównie sacharozy)
Około 0,5% olejku eterycznego
Białko
Garbniki i sole mineralne
Enzymy
Celulozę
Błonnik
Pektyny
Kwas jabłkowy
Fosfor
Wapń
Sód
Pewne ilości witamin:
C, A, PP, E, B1, B2, B6.
Dla przykładu banan posiada:
Witaminy B1 - około 0,007 mg
Witaminy B2 - około 0,08 mg
Niacyny - około 0,7 mg
Witaminy C - około 17 miligramów.
A także hormony i sole mineralne. Posiada też największą zawartość potasu i magnezu, zarówno stosunku do wagi jak i w przeliczeniu na kalorie, przy czym celuloza reguluje trawienie i pracę jelit. Ma niewielką wartość kaloryczną. Nie zawierając glutenu i białka, banany stanowią bardzo ważny element diety dla ludzi z uczuleniem na gluten. Węglowodany owoców banana są znacznie łatwiej przyswajalne, niż węglowodany ziaren zbóż. Najlepsza odmiana dietetyczna i lecznicza to banan zwyczajny rajski. Doskonale znosi daleki transport. Banan średniej wielkości waży przeciętnie 16 - 17 dkg i zawiera 450 mg potasu, który jest niezbędny dla naszego serca, jego rytmu prawidłowego i ciśnienia krwi. Według badań w różnych krajach, owoce banana mają wielokierunkowe działanie profilaktyczne i lecznicze lub wspierające inne naturalne specyfiki lecznicze:
Przeciwzapalne
Przeczyszczające
Przeciwwymiotnie
Uspokajające
Przyspieszające gojenie (ziarninowanie)
Odżywcze
Zmiękczające
Mineralizujące
Witaminizujące
Pomocne w stanach zapalnych okrężnicy, jelit
Wspomaga przy leczeniu stanów zapalnych nerek,
W chorobach wątroby i żołądka
W krwawieniach żołądka i dwunastnicy
W leczeniu histerii i epilepsji
W stwardnieniu tętnic
W różnych niestrawnościach
Nieżytach przewodu pokarmowego
W zaburzeniach przemiany materii
Otyłości i nadwadze
Zastosowanie do ścisłej diety: ( gotowane banany)
W przewlekłej biegunce
W czerwonce
W nadkwaśności
Anemii
W nadciśnieniu tętniczym krwi
W zaburzeniach dróg moczowych
W zwiększonym poziomie złego cholesterolu
W cukrzycy
Medycyna Wschodu zaleca banany także przy cholerze i wielu innych azjatyckich dolegliwościach. Literatura medyczna USA zaleca banany jako skuteczne lekarstwo naturalne przy nadkwasocie, zwłaszcza przy „paleniu” w żołądku. Witaminy C i B6 zawarte w bananach wzmacniają układ odpornościowy, zapobiegają infekcjom wirusowym i bakteryjnym. Dr medycyny R. Hoffmann, autor książki „O niestrawności”, pisze, - że zjadając jednego banana dziennie, można uniknąć wizyty u lekarza z powodu bólu żołądka, który może wystąpić w przebiegu nadkwasoty, choroby lokomocyjnej, błędów dietetycznych, lub przy zakażeniu pasożytami.
Przy stosowaniu środków moczopędnych przy nadciśnieniu należy zjadać 1 - 2 bananów, aby wyrównać straty potasu wynikłe z nadmiernego wydalania tego składnika z moczem. Konsumpcja bananów może przeciwdziałać obniżeniu stężenia potasu i magnezu wskutek picia alkoholu. Zawartość witamin w bananach jest stosunkowo wysoka. Owoce cytrusowe mają więcej witaminy C, ale są ubogie w potas i magnez. Banany posiadają znaczne ilości beta- karotenu, witamin z grupy B, a także witaminę C. Gruba skórka tych owoców zapewnia im właściwą ochronę, dlatego jedząc banany możemy być pewni tego, że witaminy nie ulegają zniszczeniu. Owoce banana zawierają od 1,15 do 1,3 grama białka. Z reguły ogół owoców jest ubogi w białka, mają śladowe ilości tego związku, a w bananach jest jego stosunkowo dużo. Dietetycy uważają, że więcej niż połowa potrzebnej człowiekowi dziennej racji białka powinna być pochodzenia roślinnego, a białko bananowe wypełni całkowicie to zapotrzebowanie, ponieważ składa się z ośmiu podstawowych aminokwasów, koniecznych do budowy komórek naszego ciała.
Uwaga dla sportowców:
Wysokie spożycie bananów przed intensywnym wysiłkiem daje maksymalne zaopatrzenie mięśni w glikogen, który jest ważny dla energii w czasie ćwiczeń. W trakcie długotrwałego wysiłku np. maratonu, wiosłowania, itp. ciało traci nie tylko sól, wodę, energię. Wydziela także z moczem duże ilości potasu, magnezu, fosfatów i innych minerałów. Również w czasie ciężkiej pracy fizycznej zmniejsza się zawartość tych pierwiastków, co może zwiększyć ryzyko uszkodzenia i spowodować zmęczenie. Banany są, więc naturalnym elementem uzupełniającym niedobór tych pierwiastków zarówno przed jak i po wysiłku fizycznym.
Najczęstsze choroby cywilizacyjne:
Znaczna otyłość
Cukrzyca wieku starczego
Nadciśnienie
Podwyższona ilość tłuszczu we krwi (cholesterol, estry, trójgicerydy)
Choroby naczyń serca
Mózgu
Innych dużych naczyń krwionośnych
Są spowodowane licznymi błędami w diecie, używanie alkoholu i papierosów oraz zmniejszoną aktywnością fizyczną. Wysokie spożycie potasu wyraźnie obniża ciśnienie krwi, szczególnie u osób z nadciśnieniem. Podwojenie średniego spożycia potasu ( około 2,2 gram) powoduje obniżenie ciśnienia krwi o około 10%. ( Odpowiada to spożyciu 10 - 12 jabłek, lub 4 - 5 bananów). U osób z nadciśnieniem tętniczym, dieta wysokopotasowa, powoduje spadek ciśnienia i ogranicza konieczność zażywania leków.
Jeden banan dostarcza o 25% więcej witaminy B6, niż wynosi jej norma. Pokrywa też w 15% zapotrzebowanie na witaminę C w ciągu jednej doby. Potas i sód wpływają na utrzymanie równowagi wodno - elektrolitowej organizmu. Banany są szczególnie pożyteczne, gdyż zawierają 150 razy więcej potasu niż sodu, czyli soli kuchennej. Częste jedzenie bananów, nawet suszonych, zapobiega powstawaniu owrzodzeń żołądka. Chronią, bowiem jego śluzówkę przed szkodliwymi czynnikami. Banany, obok innych owoców i warzyw chronią oraz zmniejszają ryzyko zachorowania na:
Tępotę starczą
Chorobę Alzheimera
Chorobę Parkinsona
Wielozawałową demencję
Choroby oczu ( jaskrę, kataraktę)
Różne postaci raka
Otyłość
Zawały serca
Banany pomocne są w diecie pacjentów cukrzycą
Od bananów się NIE tyje, a NABIERA formy.
Zawiera mniej niż 110 kalorii
Zawiera 0,6 grama tłuszczu
1 banan zawiera 2 razy więcej węglowodanów niż pomarańcza, 3 razy więcej potasu niż jabłko i ponad 10 razy więcej witaminy B6 niż gruszka.
Banany są idealną przekąską dla uczących się i pracujących umysłowo!!! Poprawiają koncentrację i pamięć.
Zawierają tryptofan - rodzaj białka, które organizm przekształca w serotoninę - hormon szczęścia. Działa on relaksująco, pobudzająco oraz daje uczucie ogólnego zadowolenia.
Zawiera błonnik pokarmowy, który sprzyja obniżeniu poziomu cholesterolu
Nie zawierają cholesterolu
Banany są źródłem antyoksydantów, dzięki czemu chronią przed chorobami układu krążenia i nowotworami.
W Indiach lekarze zalecają profilaktycznie jeść banany między posiłkami. Natomiast, chcąc wyszczupleć, można jeść przez kilka dni same banany - około 6 sztuk dziennie( po uprzednim uzgodnieniu tej kuracji ze swoim lekarzem). Najlepiej spożywać zielono - żółte banany, ponieważ zawierają mniej cukru a więcej skrobi. Badania wykazują niewielki wzrost poziomu cukru we krwi po spożyciu bananów. Jest on jednak wyraźnie niższy niż poziom cukru po spożyciu czystego cukru gronowego, zjedzonego np. z jakąś potrawą. Ciężka otyłość ponad 30 - 40 % nadwagi, oznacza dla zdrowia wielkie ryzyko. Wspomniani Indianie z plemienia Yanomamo z Ameryki Południowej, żywiący się głównie bananami i jarzynami, mimo wysokiego spożycia kalorii, nigdy nie są otyli. Kiedy u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym, zastosowano dietę złożoną jedynie z owoców - dużo bananów, jarzyn i ryżu, zaobserwowano, że następował nie tylko spadek ciśnienia, ale i spadek wagi ciała o około 10 kilogramów ciągu 6 - 12 tygodni ( Za jednym zamachem dwie korzyści ). To między innymi błonnik zawarty w bananach ma zbawienny wpływ na przemianę materii. Sprawia, że wbrew powszechnym opiniom o wysokiej kaloryczności bananów, owoce te mogą być wiodącym składnikiem diet wyszczuplających. Jedząc banany można również złagodzić napięcie przedmenstruacyjne. Efekt ten prawdopodobnie polega na działaniu potasu i magnezu, które tonizują obrzęk powstały na skutek zwiększania się zawartości soli, która wiąże wodę w organizmie. Także, jeśli poda się potas pacjentowi nadciśnieniem i obrzękami, można zwiększyć „produkcję”moczu. Banany zawierają około 73,5 grama wody (w 100 gramach miąższu). Ogólnie zaleca się wypijanie około 2 litrów wody dzienne. Dawkę tę można ograniczyć, ponieważ banany z powodzeniem zastępują wodę. Regularne jedzenie bananów bardzo korzystnie wpływa na gospodarkę wodną w organizmie człowieka. Stwierdzono również, że im wyższe spożycie potasu, tym niższa liczba wylewów do mózgu oraz zawałów serca. U pacjentów ze zwężeniem naczyń wieńcowych, uzyskano cofnięcie się w 70% bólów wieńcowych serca (angina pectoris). Jedząc każdego dnia około sześć bananów średniej wielkości, zmniejszamy ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej. Potwierdziły to badania na Uniwersytecie w San Diego w Kalifornii. W materiałach szkoleniowych chińskiej medycyny pt. „Leczenie żywnością w medycynie chińskiej”, zawarte są przepisy do zastosowania w leczeniu np. zapaści, hemoroidów, nadciśnienia, alkoholizmu. Aby usunąć zaparcie - Jeść dwa razy dziennie - przed spaniem 1 - 2 bardzo miękkich bananów - zaraz po obudzeniu się ( na pusty żołądek) Aby wyleczyć hemoroidy, i usunąć krew z odbytu, po ruchu jelit - Gotować na parze 2 - półdjrzałe banany razem z łupiną, aż całkiem zmiękną. Jeść 2 razy dziennie: raz rano na czczy żołądek i drugi raz przed spaniem. Usunięcie nadciśnienia: Gotować łupinę z jednego banana ( lub łodygę) w wodzie i pić jak herbatę 3 razy dziennie po jednej szklance. Leczenie nadciśnienia z zaparciem: Zmieszać 500 gram banana i 15 gram czarnego sezamu. Zjeść tę porcję w ciągu jednego dnia. Leczenie astmy i kaszlu: Gotować nad parą 2 bardzo miękkie banany z łupiną z odrobiną cukru. Jeść banan z łupiną 2 razy dziennie, raz rano na czczo, i drugi raz przed spaniem. Zapobieganie wrzodom przewodu pokarmowego: Spożywać zielone, niedojrzałe banany. Zapobieganie alkoholizmowi: Gotować 60 gram łupin banana i pić jak herbatę.
Wypraktykowałam doskonałe śniadanie, lekkie, zdrowe, sycące, smaczne, poprawiające metabolizm ( przemianę materii):
2 banany obrać ze skórki.
¼ szklanki wrzącej wody
1 łyżka stołowa kaszki kus - kus
Banany pokroić na grube plastry. Włożyć do garnka, zalać wrzątkiem i gotować bardzo krótko około 2- 3 minuty. Na talerzu można posypać cynamonem. Zjeść ze smakiem, nie dodając już niczego. Jest to smaczne danie, słodziutkie. Syci organizm do późnych godzin popołudniowych. Z dostarczonego materiału widać, że banan zwyczajny, nie jest taki zwyczajny - jest nadzwyczajny.
Krystyna Nosal
Wrocław 25.IV. 2006r