1. Eksperymenty nad warunkowaniem przeprowadził jako pierwszy l. P. Pawłow. Stwierdził on, że podanie psu pokarmu do pyska wywołuje u niego wydzielanie śliny. Reakcję tę Pawłow nazwał odruchem lub reakcją bezwarunkową, ponieważ występuje ona bez uczenia się, w sposób niezmienny, utrwalony dziedzicznie; pokarm zaś jest bezwarunkowym bodźcem dla tej reakcji.
Następnie zaobserwował, że jeśli bezpośrednio przed podaniem psu pokarmu zadzwoni dzwonek, to po kilku próbach na sam dźwięk dzwonka pies zaczyna wydzielać ślinę. Przed eksperymentem dzwonek nigdy nie wywoływał reakcji ślinienia u psa, a więc nauczył się on, że bodziec, który zawsze pojawia się przed jedzeniem, jest jego sygnałem. Tego typu bodziec Pawłow nazwał bodźcem warunkowym, a wydzielanie śliny na dzwonek - reakcją warunkową lub odruchem warunkowym. Odruch taki wytwarza się dzięki wielokrotnemu łączeniu się dźwięku dzwonka z pokarmem, co Pawłow określił jako wzmocnienie bodźca warunkowego (poprzednio obojętnego) przez bodziec bezwarunkowy.

2. Czynniki mające wartość gratyfikacyjną bywają dodatnie lub ujemne. Dodatnie -to te , których osiągnięcie zaspakaja potrzebę .Ujemne -to te ,których uniknięcie zaspakaja potrzebę. Pierwsze z nich określa się w psychologii jako nagroda, drugie jako kara. Nagradzanie to metoda wychowawcza polegająca na tworzeniu atrakcyjnych dla jednostki zdarzeń (dostarczenie nagrody) w następstwie określonych czynności. Zmiany oczekiwane: wzrost częstości lub jej intensyfikacja. Nagroda obejmuje nie tylko wprowadzenie czynnika atrakcyjnego, ale także usunięcie czynnika awersyjnego.    

 Kara to przykrość, która spotyka wychowanka za popełnione czyny naganne. Może ona wyeliminować pojawianie się tego czynu, natomiast nie zachęci do postępowania właściwego. W sytuacji nadmiernego karania będzie się on czuł pokrzywdzony i prawdopodobnie będzie szukał  sposobów uniknięcia kary( kłamstwo, ucieczka ).        Kara jest mechanizmem, które nie uczy nowych zachowań. Natomiast nagroda posiada wartość wychowawczą; dzięki niej można  skutecznie poprawić postępowanie wychowanka

Wartość nagrody polega na tym, że kojarzy się ona dziecku z określonym ( pożądanym ) postępowaniem i zachęca do powtarzania go. Jest istotnym czynnikiem aktywizującym działanie. Uczenie się, nabywanie nowych nawyków oraz umiejętności przebiega lepiej, szybciej i skuteczniej, jeżeli towarzyszy tym czynnością stan zadowolenia, przyjemności. Im bardziej chwalimy dziecko za daną czynność, tym bardziej staje się ono dla niego atrakcyjną. Jest źródłem wewnętrznego zadowolenia. Nagradzajmy, więc dziecko, jeśli tylko na to zasługuje. Każde może i powinno przeżyć własny sukces, jeśli mu w tym pomożemy. Dostrzegajmy zawsze wysiłek dziecka i jego dobre chęci. Nie krytykujmy przesadnie, co zwykle wywiera odwrotny, negatywny skutek. Ważne jest jednak, aby starannie dobierać nagrody, stosowne zarówno do wieku, jak i do sytuacji wychowawczej. Wychowanek dostatecznie często nagradzany nabiera poczucia bezpieczeństwa jak również wiary we własne siły, co budzi chęć do dalszych, konstrukcyjnych wysiłków. Z drugiej strony nadmierna ilość i łatwość osiąganych nagród wywołuje stopniową demobilizację.

Karanie to metoda wychowawcza polegająca na  tworzeniu awersyjnych dla wychowanka zdarzeń, pozostającym w czasowym związku z jego określonym zachowaniem się. Celem jej jest eliminacja pewnej czynności oraz zmiana intensyfikacji czynności. Kara polega albo na wprowadzeniu czynników awersyjnych albo odebraniu czynników atrakcyjnych. Kary „pozytywne” - polegają na wprowadzeniu czynników awersyjnych -           powodują strach .Kary „negatywne „ - polegają na odebraniu atrakcyjnych - powodują frustrację. Funkcja kary polega na zwalczaniu zachowań destrukcyjnych, obniżaniu prawdopodobieństwa występowania ich w przyszłości, tłumieniu niepożądanych motywów działania. Spełnia też funkcje orientacyjne - pozwala wychowankowi ustalić, co w jego postępowaniu jest dobre, a co złe z wychowawczego punktu widzenia oraz jakie wymagania stawia mu wychowawca.

Zachodzi niebezpieczeństwo, że jeśli uczeń nie uchwyci związku między wykroczeniem a karą, jaka go spotkała może nasilić swoją aktywność. Należy również pamiętać, że dziecko bardzo silnie reaguje na niepowodzenia. Ciągłe nagany i niezadowolenie rodziców i nauczycieli zniechęcają do wysiłku i powoduje porażkę.

Najskuteczniejszy jest układ: silne nagradzanie (uwzględniając pragnienia dziecka) i słabe kary.

Jeżeli stosowanie kar jest konieczne, trzeba łączyć je z nagrodą; najpierw karzemy niewłaściwe zachowanie, następnie doprowadzamy do wystąpienia zachowania właściwego i wówczas je nagradzamy. Należy zauważyć każdą poprawę w zachowaniu dziecka. Ważnym warunkiem skuteczności nagradzania i karania jest akceptacja przez dziecko osoby nagradzającej czy karzącej. Tylko wychowawca posiadający autorytet mogą  ucieszyć dziecko nagrodą lub wymierzyć skutecznie karę. Stosując w wychowaniu system nagród i kar, pamiętajmy o potrzebie uwzględniania ważnej zasady - indywidualizacji .Każde dziecko jest inne. Jedno jest bardzo wrażliwe, szybko i mocno reaguje na uwagi wychowawcy, a inne posiada silny, odporny system nerwowy. Dla jednego dziecka karą wystarczająco skuteczną będzie ciche, indywidualne zwrócenie uwagi, inne natomiast zareaguje dopiero w wyniku głośnej i zdecydowanej nagany, czego jeszcze inne w ogóle nie zauważy.

3. Definicje pobudzenia lęku i stresu.
Pobudzenie - ogólna aktywacja fizjologiczna i psychiczna zróżnicowana między intensywnym snem, a podnieceniem. Jest odczuciem neutralnym, czyli, że może występować zarówno gdy jesteśmy zdenerwowani, jak i kiedy jesteśmy podnieceni.
Lęk - negatywny stan emocjonalny połączony z uczuciem nerwowości, zaniepokojenia, oraz napięć związanych z pobudzeniem fizycznym. Jest nieprzyjemnym stanem pobudzenia.
Stres - proces w którym jednostka dostrzega zagrożenie i reaguje na nie szeregiem zmian psychicznych oraz fizjologicznych, łącznie z nasilonym pobudzeniem, oraz niepokojem. Stres doświadczamy w konfrontacji z trudnymi wymogami sytuacji, których niedopełnienie wiąż się z poważnymi konsekwencjami.
a) Lęk somatyczny i poznawczy.
- Lęk somatyczny - zmiany fizjologiczne doświadczane na skutek niepokoju (przyspieszona praca serca, podwyższone ciśnienie krwi, ściskanie w żołądku, przyspieszony oddech wypieki na twarzy, pocenie się)
- Lęk poznawczy - towarzyszy lekowi somatycznemu. Są to niepokojące myśli, wątpliwości wyobrażenie porażki, czy upokorzenia.
Oba stany lękowe występują razem, na podstawie badań dowiedziono, że u sportowców objawy nasilają się im bliżej do zawodów. Bezpośrednio po rozpoczęciu rywalizacji lęk somatyczny gwałtownie spada, podczas, gdy poznawczy zostaje, a jego intensywność zależy od naszych wyników. Wynika z tego, że błędy popełniane podczas występu są efektem lęku poznawczego, a nie somatycznego.
b) Lęk jako stan i jako cecha - lek jako cecha traktowany jest jako stała właściwość osobowości, podczas gdy jako stan występuje tylko pod wpływem określonych bodźców. Jedni z nas są genetycznie skonstruowani do tego, że są bardziej odporni na lęk, niż Ci u których występuje lęk jako stan.
4. Czynniki wywołujące lęk i stres.
a) Czynniki sytuacyjne:
- znaczenie wydarzenia - im ważniejsze znaczenie osobiste tym jest dla nas ono bardziej stresujące.
- oczekiwania - zbyt duże oczekiwania wywołują silną presję, a co za tym idzie owocuje to większym lekiem. Może tez wystąpić reakcja odwrotna, gdy nikt nie interesuje się naszym wynikiem nie będziemy odpowiednio pobudzeni i mniej aktywni.
- niepewność - im większa niepewność co do danego wydarzenia tym większy niepokój. Można ją hamować poprzez wytłumaczenie reguł i zasad jakie panują w trakcie zawodów.
b) Czynniki podmiotowe:
- lęk jako cecha - jednostki postrzegają rywalizację jako szczególnie stresującą, jeżeli w dzieciństwie doświadczyły rozpad rodziny lub inne traumatyczne przeżycia.
- samoocena i poczucie własnej skuteczności - samoocena (odnosi się do tego co sami o sobie myślimy - ma charakter emocjonalny), poczucie własnej skuteczności (dotyczy przekonań o własnych możliwościach - ma charakter poznawczy). Obie te cechy mają wpływ na poziom odczuwanego przez nas lęku, a co za tym idzie nasza skutecznością.
5.Opanowywanie stresu.

Techniki relaksacyjne to sposoby na wyładowanie stresu lub nadmiaru emocji na drodze odpowiednich ćwiczeń fizycznych i psychicznych. W dzisiejszych czasach nie da się uniknąć sytuacji, w których psychika człowieka jest obciążona - ilość tzw. stresorów (czynników będących źródłem napięcia psychicznego), na którą jesteśmy narażeni, jest wielokrotnie wyższa, niż naszych przodków sprzed dwustu lat. Powodem tego jest nowoczesny styl życia, codzienna rywalizacja w miejscach praca, zjawisko tzw. "wyścigu szczurów" i in. Długotrwałe narażenie człowieka na stres z czasem odbija się bardzo niekorzystnie na stanie jego zdrowia - pojawiają się dolegliwości trawienne, np. wrzody żołądka, związane z nadkwaśnością, choroby układu nerwowego, czy wreszcie choroby psychiczne (depresje i nerwice). Dlatego ważnym zagadnieniem wydaje się dziś odpowiedni sposób wyładowania negatywnych uczuć, który jednocześnie nie będzie równie lub bardziej szkodliwy dla naszego zdrowia.
a) Techniki relaksacyjne - mają na celu obniżenie poziomu pobudzenia sportowców.
- technika biologicznego sprzężenia zwrotnego - polega na obserwacji reakcji naszego organizmu (temperatura ciała, tępo pracy serca). Należy w momencie gdy nie jesteśmy pod wpływem lęku i stresu zmierzyć swoje reakcje, a kiedy przed występem objawy te zaczynają występować dążyć do ich powrotu do stanu poprzedniego.
- trening progresywny Jacobsena - (w książce jest opisany jako trening autogenny) - zgodnie z teorią jego twórcy rozluźnienie mięśni poddających się woli (poprzecznie prążkowanych) powoduje również rozluźnienie mięśni mimowolnych (gładkich). Należy rozluźniać po kolei cztery segmenty ciała - 1 - ramiona; 2 - twarz szyja, barki, górna część pleców; 3 - brzuch i dolna część pleców; 4 - biodra i nogi. Każde rozluźnienie poprzedzone jest napięciem poszczególnych segmentów ciała. Sam trening wygląda następująco:
Na słowa trenera TERAZ napinamy pierwszy segment ciała przez 5 - 7 sekund, do usłyszenia słowa WYSTARCZY, po którym następuje 20 - 30 sekundowe rozluźnianie. Powtarza się to przy każdym segmencie ciała, w trakcie tego treningu trener powoli wymienia grupy mięsni znajdujące się w poszczególnym segmencie.
b) Techniki poznawczo behawioralne - ułatwiają umacnianie i poczucie pewności siebie oraz łagodzą lęk poznawczy zawodników.
- teoria wyznaczania celu - mówi, że dzieląc cel nadrzędny (wygranie całych mistrzostw) na pomniejszane i bardziej skonkretyzowane (wygranie konkretnego meczu, utrzymanie się przy piłce przez 70% czasu gry, wyjście z grupy na 2 miejscu) wydają się nam one bardziej realne, przez co budzą mniejszy lęk. Teoria ta dotyczy zarówno motywacji, jak i opanowywania lęku. Jednak, aby stosować tą teorię trzeba pamiętać że: konkretne cele są lepsze niż ogólne; cele powinny być możliwe do zmierzenia; cele trudniejsze są lepsze niż łatwe; cele krótko terminowe mogą być bardziej przydatne w osiąganiu celów długoterminowych; cele związane ze sposobem działania są lepsze niż te związane z wynikiem; cele powinny być spisane i uważnie kontrolowane; cele wymagają akceptacji zawodników. Badania dowodzą, że zawodnicy osiągną lepsze wyniki, gdy cele wyznaczał im będzie trener, a nie oni sami, i że cele wyznaczone będą dla całej drużyny, a nie indywidualnie dla każdego jej zawodnika osobno.
c) Techniki wyobrażeniowe - stosowane są w wielu wariantach, zarówno w celu umocnienia pewności siebie, jak i łagodzeni stanów lęku i pobudzenia zawodników.
- ćwiczenia mentalne - polegają na wizualizacji (wyobrażaniu) sobie ćwiczeń, jakie mamy zamiar wykonać. Zgodnie z teorią psychoneuromięśniową nasz organizm w trakcie wyobrażania sobie ćwiczenia wysyła bodźce do mięśni które uczą się tego ruchu, bez konieczności jego wykonania. Drugim zadaniem tego ćwiczenia jest fakt, iż wyobrażając sobie stresującą sytuację oswajamy się z nią, do tego stopnia, ze nasz lęk zaczyna się zmniejszać. Ponieważ im większy mamy kontakt z tym co wzbudza lęk - w realnym życiu, czy też w wyobraźni - ty mniejszy staje się ten lęk.

6. Motoryczne właściwości człowieka- uzdolnienia ruchowe- odgrywają istotna rolę w określeniu dzieci uzdolnionych ruchowo i nieuzdolnionych ruchowo, co ma duże znaczenie w procesie dydaktyczno- wychowawczym. Poziom uzdolnień decyduje, który z osobników osiągnie szybciej i dokładniej określoną umiejętność ruchowa przy jednakowym nakładzie pracy.

Uzdolnienia ruchowe są ważnym elementem wpływającym na osiągnięcie wysokiego poziomu sprawności fizycznej warunkującym powodzenia w różnych specjalizacjach. W wyniku wielu badań dotyczących uzdolnień ruchowych odkryto w dużym stopniu korelację pomiędzy uzdolnieniami ruchowymi a wynikami w danej dyscyplinie. Nasz wiedza o uzdolnieniach ruchowych człowieka, o ich istocie i właściwościach jest jeszcze fragmentaryczna, dlatego też, w literaturze spotykamy się z różnicą zdań na temat samych uzdolnień ruchowych, jak również zjawisk z nimi związanych.

Pojęcie uzdolnień ruchowych występuje miedzy innymi w pracach: Pietera, Gilewicza, Raczka, Barańskiego, Przewędy, Pilicza.

Według Gilewicza„ zdolnym ruchowo nazywamy każdego, komu nauka ruchów i przyswajania nawyków ruchowych przychodzi łatwo zarówno dzięki łatwości wyobrażania spostrzeganych ruchów, jak też dzięki sprawnemu przebiegowi procesów analizy i syntezy w obrębie centralnego układu nerwowego, w którym w danym przypadku kinestetyczno- ruchowy analizator wraz z wchodzącym w jego skład aparatem proprioceptoryki spełniają dominującą rolę.”

Zdaniem Barańskiego„uzdolnienie ruchowe, jest to właściwość motoryczności wyrażająca się w łatwości wyuczenia się nowych umiejętności pojętności ruchowych oraz w łatwości samodzielnego tworzenia nowych zestrojów ruchowych.”

Mała Encyklopedia Sportu podaje, że uzdolnienia ruchowe to:„indywidualne dyspozycje do nabywania umiejętności i sprawności motorycznych, zwane też pojętnością ruchową, przejawiająca się w postępach w uczeniu motorycznym: w tempie, dokładności, plastyczności i trwałości przyswajania nowych ruchów; co pozwala wyróżnić osobnicze typy uzdolnień.”

Niektórzy autorzy np. Przewęda, używają określenia„uzdolnienia motoryczne”. Pod tym pojęciem wyróżnia„uzdolnienia ruchowe” i„uzdolnienia fizyczne”. Są to dyspozycje, które stanowią podłoże rozwoju sprawności ruchowej i fizycznej.

Pod pojęciem„uzdolnienia fizyczne” rozumie się wszystkie te cechy osobnicze ( suma motorycznych, fizjologicznych, morfologicznych i psychicznych właściwości człowieka ), które warunkują osiągnięcie wysokiego poziomu sprawności fizycznej. Należy wyjaśnić, że uzdolnienia fizyczne ( potencjał motoryczny ) wykraczają poza sam proces uczenia się ruchów, a więc oprócz pojętności zawierają elementy inne ( np. wydolność organizmu ), które stanowią podłoże do rozwoju sprawności fizycznej.

Obok ogólnych uzdolnień ruchowych istnieją również uzdolnienia ruchowe specjalne uwarunkowane dziedzicznie. W praktyce spotykamy się z osobnikami, którzy są uzdolnieni jedynie w jakiejś specjalistycznej dziedzinie motorycznej, a więc posiadają predyspozycje do pewnych tylko działań czy dyscyplin. Odznaczają się zatem specjalnymi uzdolnieniami ruchowymi.

Obecnie przyjmuje się, że uzdolnienia ruchowe zależą od :

 Pewnych organicznych, wrodzonych właściwości funkcjonalnych systemu nerwowego ( zadatki biologiczne, dyspozycje ).

 Od wpływu otoczenia społecznego, wychowania, a także od wykształconego w procesie rozwoju osobowości systemu motywacyjnego, zainteresowań i zamiłowań.

 Od własnej aktywności jednostki, od pewnych cech jej charakteru jak np. pracowitość, wytrwałość, poczucie obowiązku.

Uzdolnienia ruchowe zalicza się do tzw. genotypu motorycznego. Pod tym pojęciem rozumie się nie tylko genetyczne właściwości człowieka ale również:

 Zdolność koordynacji nerwowo- mięśniowej

 Zdolność sterowania ruchami

 Sprawność mechanizmów korygujących niedoskonałości działań motorycznych dzięki zwrotnym impulsom

 Funkcje analizatorów ( głównie zmysłu kinestetycznego i wzrokowego )

 Szybkość reakcji

 Poczucie równowagi

 Percepcja czasu i przestrzeni

 Wyczucie optymalnych dawek wysiłku fizycznego

Dzięki tym właściwościom w wielu przypadkach ujawnia się wyraźnie usprawnienie mechanizmu uczenia się już podczas działalności powtarzalnej.

7. Alternatywne typy uzdolnień ruchowych

Uzdolnienia ruchowe są to właściwości motoryczne człowieka, które ujawniają się w procesie kształcenia. Ich zewnętrznym przejawem jest szybkość, dokładność i trwałość opanowania nowych, wcześniej nieznanych umiejętności ruchowych. Miedzy wymienionymi elementami uzdolnień ruchowych nie zawsze występują związki, zdarza się więc, że np. osobnik przyswaja sobie nowe ruchy szybko lecz nietrwale. Kombinacje miedzy tymi elementami sprowadzają się do wyróżnienia ośmiu alternatywnych typów uzdolnień ruchowych.

Typ I

Ten typ uzdolnień ruchowych reprezentują osoby odznaczające się wysokim poziomem wszystkich trzech elementów. Są to więc osoby, które szybko i dokładnie opanowują nowe czynności ruchowe, a powstałe ta drogą umiejętności są u nich trwałe.

Typ II

Do tego typu uzdolnień należą osoby, które także szybko i dokładnie opanowują nowe umiejętności ruchowe, jednak szybko zapominają to czego się nauczyły.

Typ III

Tworzą go osoby, które uczą się szybko, a nabyte przez nie umiejętności są trwałe. Czynności ruchowe tych osób charakteryzują się jednak wieloma ruchami zbędnymi (synkinezjami ).

Typ IV

Należą tu osoby, które szybo uczą się nowych czynności ruchowych, przy czym nie dochodzą do dużej dokładności w wykonywaniu tych czynności, jak również szybko zapominają to, czego się szybko nauczyły.

Typ V

Jest to typ charakteryzujący osoby, którym nauka nowych czynności ruchowych przychodzi z większym trudem. Na opanowanie nowej umiejętności muszą mieć znaczną ilość czasu. Osoby te posiadają jednak zdolność dokładnego uczenia się tych czynności, a nabyte umiejętności są trwałe.

Typ VI

Reprezentują osoby, które opanowują nowe czynności bardzo dokładnie, natomiast szybkość uczenia się, jak również trwałość nabytych umiejętności są u nich niewielkie.

Typ VII

Do tego typu uzdolnień ruchowych należą osoby, które uczą się nowych czynności wolno, dysponują małą dokładnością ruchów, ale nabyte umiejętności są trwałe.

Typ VIII

Ten typ tworzą osoby, które pod każdym względem są niezdolne ruchowo. Uczą się one bardzo wolno, niedokładnie, a nabyte umiejętności są przez nie szybko zapominane.

8. Znajomość alternatywnych uzdolnień ruchowych odgrywa ważną rolę w ustaleniu zasad metodyki i nauczania wszelkiego typu ćwiczeń fizycznych, utylitarnych czynności ruchowych oraz w selekcji.

Psychologia sportu to bardzo rozległa dziedzina. Powyżej tylko zasygnalizowałem pewne tematy przewijające się w tym obszarze wiedzy. Wraz z rosnącą profesjonalizacją sportu każda możliwość (oczywiście zgodna z regułami gry) zwiększająca szansę odnoszenia sukcesu jest ważna i warta wykorzystania. Na pewno jest nią psychologia sportu, pozwalająca lepiej poznać reguły rządzące postawami, wpływem społecznym oraz nabywaniem umiejętności sportowych.

Literatura:
M. Jarvis, "Psychologia sportu", GWP, Gdańsk 2003
E. Aronson, T. D. Wilson, R. M. Akert, "Psychologia społeczna. Serce i umysł", Zysk i S-ka, Poznań 1997
S. Mika w książce "Psychologia Społeczna", PWN, Warszawa 1982.
W. G. Stephan, C. W. Stephan, "Wywieranie wpływu przez grupy. Psychologia relacji", GWP, Gdańsk 2000
J. H. Turner, "Socjologia: koncepcje i ich zastosowanie", Zysk i s-ka, Poznań 1998

9. motywacja - stan gotowości psychicznej pracowników do podejmowania działań korzystnych dla organizacji.
- podstawowe podejścia do motywowania w zarządzaniu:
• behawioralne - zachowanie ludzi jest reakcją na czynniki zewnętrzne, powstanie systemów nagród i kar,
• humanistyczne - zachowaniem człowieka kierują wewnętrzne wyznaczniki, potrzeby i emocje, piramida Maslowa,
• poznawcze - informacja jako czynnik motywacyjny.

Do motywowania można używać bodźców materialnych i niematerialnych.
Zasada „kija i marchewki” - zasady wprowadzania systemów nagród i kar

Przemotywowanie - wraz ze wzrostem motywacji wzrasta ale tylko do pewnego stopnia - sprawność i skuteczność działania . po osiągnięciu pewnego i optymalnego poziomu motywacji jakość działania zaczyna się obniżać a przy nadmiernie wysokiej spada bardzo. Nadmiar pobudzenia - gdy zawodnik „chce za Bardzo „ nadmierne pobudzenie działa paraliżująco.

Rozróżniamy motywację Wewnętrzną i zewnętrzną

Wewnętrzna - powoduje że człowiek wykonuje jakąś czynność ze względu na samą jej treść ( zawodnik odczuwa satysfakcje z samego udziału w zawodach ) - udział jest nagrodą

Zewnętrzna - wiąże się z konsekwencjami działania ( zawodnika interesuje przede wszystkim nagroda ) medal Ważne dla harmonijnego spełniania się zawodnika żeby występowały oby dwa rodzaje motywacji na podobnym poziomie.

Niedomotywowanie - wtedy gdy zawodnik nie jest odpowiednio pobudzony - zmotywowany, ( np. niewłaściwa motywacja)

10. Poczucie własnej wartości to stan psychiczny powstały na skutek elementarnej, uogólnionej oceny dokonanej na własny temat.

Samoocena to uogólniona postawa w stosunku do samego siebie, która wpływa na nastrój oraz wywiera silny wpływ na pewien zakres zachowań osobistych i społecznych. Podstawą samooceny jest samowiedza, czyli zespół sądów i opinii, które jednostka odnosi do własnej osoby. Te sądy i opinie dotyczą właściwości fizycznych, psychicznych i społecznych.

Według Nathaniela Brandena, wyróżniamy sześć filarów samooceny: świadomość, niezależność, prawość, celowość, asertywność oraz samoakceptacja.

Psycholodzy wyróżniają dwa rodzaje postaw związanych z samooceną ogólną: samoakceptację i samoodtrącenie.

Samoakceptację określa się jako postawę nacechowaną wiarą, zaufaniem i zdrowym szacunkiem dla samego siebie. Postawa taka sprawia, że jednostka może wykonywać i wykorzystywać swoje możliwości, a także potrafi skorygować swoje zachowanie pod wpływem innych. Osoby, które akceptują siebie, mają pozytywne mniemanie o sobie i dobre samopoczucie.

Przez samoodtrącenie rozumie się postawę wobec siebie łączącą się z przeżywaniem poczucia krzywdy, poczucia winy, poczucia niższości albo innych doznań związanych z pretensją i żalem do siebie. Osoba taka nie docenia własnych sukcesów, a przecenia porażki, dąży do poniżenia siebie, czasem wręcz siebie nienawidzi.

Samoocenę można mierzyć na dwóch wymiarach - wysokości i pewności. W tym sensie samoocena może być:

• zawyżona i pewna,

• zawyżona i niepewna,

• zaniżona i pewna,

• zaniżona i niepewna.

Pewność samooceny ma większe znaczenie dla regulacji zachowania niż sama jej wysokość.

---