MYŚLENIE

Myslenie to proces poznawczy, w którym odzwierciedlane sa strukturalne i funkcjonalne relacje roznych elementow rzeczywistosci. Zachodzi wówczas, gdy w odzwierciedleniu dany przedmiot nabywa nowa ceche, którego wczesniej nie miał. Myslenie to czynność poznawcza, dzieki ktorej czlowiek dochodzi do posredniego i uogólnionego poznania rzeczywistosci. To tez zdolnosc poznania przyczyn tego, co istnieje a tez zwiazkow i stosunkow miedzy przedmiotem, zdarzeniami i zjawiskami. wspolzaleznosci, relacji miedzy przedmiotem, zjawiskami do nowej wiedzy o roznych. Zdolnosc myslenia umozliwia czlowiekowi nie tylko, to jest dostępne dla zmyslow, ale i to co jest ukryte (niedostepne) zmyslom, ale dostepne dla umyslu. Człowiekowi myśli mogą przychodzić do głowy w sposób nieuporządkowany i nieprzewidywalny. Myśli takie koncentrują się zwykle wokół jakiegoś tematu, który pojawił się spontanicznie. Zmiana treści kierunku spontanicznych , niechcianych myśli może odbywać się wg praw kojarzenia.

Myślenie spełnia w życiu 2 podstawowe funkcje :

-pozwala na lepsze poznanie świata, zrozumienie rzeczywistości,

- myślenie organizuje ludzkie działanie.

Działanie zorganizowane to takie, które jest zaplanowane z przewidzianymi etapami jego realizacji. Dzięki procesowi namysłu można wyszukać spośród wielu możliwych te czynności, które są aktualnie potrzebne i możliwe do wykonania w odpowiedniej kolejności mając świadomość że są wśród nich ważne i mniej ważne. Im działanie jest bardziej zorganizowane tym doskonalszy jest rezultat działania.

4 podstawowe cechy myślenia, z którymi spotykamy się na co dzień:

1. Zakres myślenia- Rozległość myślenia przejawia się w umiejętności obejmowania całości zagadnienia bez omijania żadnego ze szczegółów. Im człowiek posiada większe doświadczenie umysłowe tym zakres jego myślenia może być większy. Mówimy w takich przypadkach , że jest to człowiek o rozległych horyzontach.

2. Szybkość myślenia- łączy się intensywną pracą umysłowa, spotkać ją można u ludzi dużo pracujących umysłowo przy rozwiązywaniu różnych, także trudnych zagadnień. Cecha ta jest istotna wówczas gdy zjawiska o których myślimy przebiegają szybko i wymagają równie szybkiej interwencji. Cechy te wiążą się w pewnym stopniu z temperamentem człowieka.

3. Giętkość myślenia- bez określonej klasyczności i spontaniczności nie możliwe jest myślenie twórcze. GM pomaga w uwalnianiu się od z góry przyjętych ścisłych założeń, od uwalniania się od uprzedzeń z chwilą gdy stwierdzimy, nie zgadzają się rzeczywistością. Przeciwieństwem GM jest sztywność myślenia, która nie pozwala uwalniać się od raz przyjętych schematów w myśleniu i działaniu.

4. Krytycyzm myślenia- to umiejętność kontrolowania formowanych zdań. Bez tej cechy niemożliwy byłby rozwój nauki. KM umożliwia weryfikowanie hipotez z którymi spotykamy się w mowie i piśmie. Krytycyzm chroni od pochopności. Uwalnia od zadowolenia się w pierwszym pojawiającym się wyjaśnieniu bez głębszego wniknięcia w istotę zagadnienia. KM uwidacznia się w zdolności do myśli.

KLASYFIKACJA MYŚLENIA:

1. Intuicyjne i dyskursywne - niektóre zagadnienia życia rozwiązujemy posługując się intuicją. Człowiek nie jest w pełni świadomy jak doszedł do pewnych wniosków. Myślenie intuicyjne jest uogólnieniem doświadczenia. Posługując się myśleniem dyskursywnym -komunikatywnym uświadamiamy sobie poszczególne etapy dochodzenia do pomysłu, czy też jakiegoś przekonania . Posługując się tym myśleniem potrafimy przekazać myśli, tym samym sprawdzić sprawność umysłu.

2. Twórcze i odtwórcze - myślenie twórcze(produktywne) jest najwartościowszą formą myślenia, niektórzy zwą ją myśleniem właściwym. Myślenie to polega na rozwiązywaniu problemu w sytuacji problemowej wiemy czego chcemy ale nie wiemy jakie środki zastosować do osiągnięcia tego celu. Myślenie twórcze pozwala znaleźć środki które są niezbędne do zastosowania dla osiągnięcia danego celu. W życiu występuje jednak mniej efektowny sposób myślenia. Kiedy spotykamy się jakimś zadaniem wystarczy sięgnąć do zgromadzonej wiedzy i zastosować taką drogę jaka jest sprawdzona. Wówczas mamy do czynienia z myśleniem odtwórczym.

3. Myślenie obrazowo-ruchowe - w rozwoju jednostki możemy zauważyć je najwcześniej, jest to dominujący sposób myślenia u dzieci do 2,5 roku życia. Przejawia się raczej w działaniu niż w słowach. Ten rodzaj myślenia spotykamy w czasie wykonywania czynności praktycznych.

4. Konkretno-wyobrażeniowe - ten typ myślenia przejawia się w rozwoju osobniczym nieco później. Ale ten typ myślenia możemy zauważyć u dzieci 3 letnich. Myślenie to towarzyszy działaniu a opiera się nie tylko na aktualnych spostrzeżeniach ale także na wyobrażeniach twórczych i odtwórczych. Spostrzeżenia i wyobrażenia koncentrują się wokół zadań jakie stają przed jednostką. Myślenie to skupia się wokół czynności podobnego typu jakie już kiedyś wykonywała i polega na zaprogramowaniu takich czynności praktycznych, które pomogą skutecznie wykonać stające przed jednostką zadania. Chociaż rola tego myślenia jest większa w dzieciństwie to u dorosłych wiele czynności umysłowych przebiega również na materiale wyobrażeń szczególnie działalności artystycznej, twórczej.

5. Myślenie abstrakcyjne logiczne(pojęciowe) to najwyższy stopień myślenia pojawiający się najpóźniej w rozwoju jednostki, dopiero pod wpływem nauki szkolnej, z wielu dziedzin wiedzy.

Myślenie abstrakcyjne przejawia się w umiejętności wypowiadania myśli przy pomocy symboli słownych, liczbowych czy też znaków umownych. Na ty poziomie jednostka potrafi operować symbolami zgodnie z prawami nauki. Jednostka potrafi dowodzić postawione przez siebie tezy i weryfikować przypuszczenia. Posiada skłonność hierarchizacji ważności informacji i oddziela elementy istotne od nieistotnych. Natomiast gdy na pierwszy plan wysuniemy przetwarzanie w czasie procesów myślowych przez jednostkę, w którym na tym poziomie są już pojęcia nie spostrzegawcze, wówczas myślenie to nazywamy myśleniem pojęciowym. Pojęcia, które są produktami myślenia to całokształt myślenia o przedmiocie, zawiera się w nich cała wiedza, którą ludność zdobyła wysiłkiem i przekonania do których doszła.

Wyróżnia się 3 stałe składniki pojęć:

-zakres przypadków, które mogą być zestawione razem,

-zasadę, która umożliwia zaliczenie poszczególnych przypadków do jednej grupy,

-nazwę związaną z pojęciem.

ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW-stanowi typowy przykład procesu myślenia.

Wyróżnia się 4 fazy rozwiązywania problemów:

1. dostrzeżenie problemu- faza ta zaczyna się wówczas gdy myślenie napotyka trudności. Chcąc je pokonać człowiek dostrzega problem. Towarzyszy temu pewien wysiłek umysłowy, człowiek odkrywa problem. Następnie go formułuje w postaci pytania: czy lub jak. W tej fazie jednostka uświadamia sobie że zasób zdobytej wiedzy nie pozwala na udzielenie odpowiedzi na postawione pytanie. Na tym etapie wiadomo co uczynić ale nie wiadomo jak.

2. analiza sytuacji problemowej- na tym etapie człowiek analizuje informacje, które dotyczą sytuacji w jakiej się znalazł oraz strukturę celu , który chce osiągnąć. Bada więc rozbieżności i luki między stanem faktycznym który spostrzega, a stanem pożądanym. Bardzo przydatne jest tu doświadczenie nie tylko zdobyta wiedza, ale też trening myślowy umożliwiają wnikliwą analizę.

3. wytwarzanie pomysłów rozwiązania - to kluczowa, najbardziej produktywna faza rozwiązywania problemów. W tej fazie jednostka na podstawie dotychczasowych informacji wysuwa hipotezy rozwiązania problemu, wypracowuje nowe metody działania. Wszelkie rezultaty tego produktywnego myślenia nazywa się pomysłami rozwiązania. Każdy z tych pomysłów należy rozważyć z osobna i wyciągnąć wnioski. Na tym etapie najsprawniejsze nawet myślenie nie wystarcza aby odkryć nowe pomysły rozwiązania sytuacji problemowych i właśnie bardzo przydaje się tu myślenie intuicyjne.

4. weryfikacja pomysłu - celem tej fazy jest sprawdzenie wartości rozwiązania. Weryfikuje się pomysły rozwiązania problemu aby przyjąć najlepszą wersję. Przy weryfikacji wartości pomysłu należy posługiwać się prawami logiki aby przekonać się o jego słuszności, a także przekonać o tym innych. Niestety nie zawsze i nie u każdego w jednakowym stopniu myślenie odbywa się zgodnie z prawami logiki. Zależy to od poziomu umysłowego , który rozwiązuje problem. O ile nie każdy ma jednakowe zdolności generowania nowych wartościowych pomysłów aby podnieść wartość naszego myślenia. Ludzkie pomysły są różnej wartości i w różnym stopniu przyczyniają się rozwiązania skomplikowanych problemów, które stają przed współczesnym człowiekiem. Uważa się, że pomysły sa takiej wartości jakiej wartości jest nasza osobowość , nie tylko nasz umysł. W zależności od możliwości intelektualnych jednostki , fazy rozwiązania problemu mogą być rozwiązywane w różnej kolejności. Niektóre z tych faz w pewnych okolicznościach można ominąć.

DOSKONALENIE MYŚLENIA

-myślenia trzeba uczyć się przez całe życie,

- najintensywniej myślimy gdy napotykamy trudności w działaniu a więc bez trudności życiowych nie ma rozwoju intelektu czy charakteru

- nie można podążać od razu za 1 pomysłem , należy umożliwić pojawienie się w umyśle innych i wybrać najsłuszniejszy

- należy sprawdzić nasuwający się wniosek zanim przejdziemy do działania na jego podstawie.

Ludzie różnią się między sobą pod wg myślenia. Myślenia uczymy się przez pracę intelektualną. Myślenie może być skuteczniejsze i dojrzalsze im bardziej związane jest z mową.

MOWA

zbiór sygnałów oznaczających zjawiska rzeczywiste. I wtedy kiedy słyszymy słowa wywołują one w naszej świadomości treści, które są odwzorowaniem rzeczywistości. Mowa wzmacnia myślenie zwłaszcza myślenie oderwane od aktualnych doznań . pojęcia i związane z nimi nazwy odgrywają wielką role w poznawaniu rzeczywistości. Dzięki nim człowiek nie gubi się w różnorodności świata ponieważ ma możność rozumienia rzeczywistości.

Pamięć

Jest to proces odpowiedzialny za rejestrowanie, przechowywanie, odtwarzanie doświadczeń . To psychiczna właściwość człowieka umożliwiająca na gromadzenie doświadczeń. Pamięć przejawia się w zapamiętywaniu, przechowywaniu, rozpoznawaniu, przypominaniu zjawisk, procesów psychicznych. Dzięki tej właściwości psychicznej nabywamy różne informacje, przyswajamy wiedze i umiejętności i sprawności. Pamięć jest wiec zdolnością umożliwiająca oddziaływanie przeżyć na teraźniejszość, a pamięć w wąskim znaczeniu to zdolność do przypominania sobie przeżyć z przeszłości z uświadamianiem sobie nie tylko samego przeżycia ale tez jego jednorazowość w historii naszego życia ze świadomym umiejscowieniem go w czasie i przestrzeni

Typy pamięci:

a) na udzial woli

b) trwalosc przechowywanego materialu

c) sposób i przedmiot zapamietywania

rodzaje pamięci ze względu na rodzaj bodźców, które najlepiej funkcjonuja w doswiadczenia:

a) mimowolna - nie podejmujemy wysilkow aby cos zapamietac

b) dowolna - podejmujemy specjalne wysilku aby cos zapamietac

c) bezposrednia - krotkotrwala, daje mozliwosc odtwarzania materialu zaraz po zapozaniu się z nim, jej pojemnosc jest ograniczonai stala

d) odroczona - dlugotrwala, polega na moznosci reprodukowania wyuczonego materialu po uplywie czasu, mamy tu do czynienia z nieograniczonym zakresem i czasem przechowywania materialu

e) mechaniczna - gdy zapamietujemy cos na skutek wielokrotnego powtarzania bez zastanawiania się nad znaczeniem zapamietywanego materialu ; przy odtwarzaniu w ten sposób zapamietywanego materialu (np. zwrot w obcym jezyku), jednostka może poprawnie reprodukowac, odtwarzac zapamietane okreslenie ale nie wie co on oznacza. Nie umie go wyjasnic ani zastosowac w nowych sytuacjach.

f) logiczna - gdy przy zapamietywaniu staramy się najpierw zrozumiec dany termin, dane slowo i dopiero po tym zapamietujemy dany material, daje ona trwalsze i lepsze efekty niż mechaniczna, dzieki niej można zapamietac wiecej materialu, nawet trudnego i trwale go przechowywac.

g). obrazowa - to zapamietywanie, odtwarzanie bodzcow dzialajacych na narzady zmyslu, np. pamiec wzrokowa lub sluchowa, sa ludzie którym latwiej zapamietac to co widza niż inni to co slysza.

h). slowno - logiczna - to zdolnosc do odtwarzania i zapamietania mysli wypowiedzianych w slowach. Umozliwia ona ujmowanie zwiazkow i stosunkow logicznych wyrazanych w mowie ustnej i pisemnej, także w jezyku, nauk scislych poslugujacych się symbolami matematycznymi.

i. ruchowa - umozliwia zdobycie sprawnosci motorycznej, jest ona potrzebna malemu dziecku gdy uczy się poslugiwac np. lyzka, w nauce pisania a także sportowcom, by doskonalic swoje wyniki.

j) uczuciowa - przejawia się w zapamietywaniu tych zdarzen, które sa silnie zabarwione uczuciowo, latwiej się zapamieta przyjemne doznania niż przykre. Ten typ pamieci odgrywa wazna role w motywacji.

Cechy pamięci: stanowią właściwości indywidualne są niezależne od siebie. Cechy pamięci występują w różnym nasileniu u tych samych osób.

1.Szybkość zapamiętywania - jest to cecha która ułatwia zapamiętywanie przechowywanie i przypominanie przyswojonych treści. Szybkość zapamiętywania mierzy się liczbą powtórzeń lub czasem niezbędnym do pełnego opanowania materiału. Jest to cecha zależna od indywidualnych cech osobnika.

2.Zakres pamięci - informuje o tym ile materiału dana jednostka może zapamiętać, w zależności ile człowiek zapamiętuje mówi się o większym lub mniejszym zakresie pamięci.

3.Trwałość pamięci - jest to okres czasu przechowywania w pamięci zapamiętanego materiału. Rozrózniamy osoby które długo przechowują materiał w pamięci i osoby które szybko zapominaja to czego się nauczyły.

4.Wierność pamięci - w której uwzględnia się stopień dokładności przypomnień.

5.Gotowość pamięci - jest to łatwość przypominania sobie materiału w każdej sytuacji.

Procesy pamięciowe:

1) zapamiętywanie jest tym etapem procesow pamieciowych, na którym jednostka gromadzi doswiadczenia nabyte w trakcie swej dzialalnosci. Spostrzegane przedmioty wywoluja zmiany w komorkach nerwowych w postaci tzw. sladow pamieciowych. W procesie tym istotny jest zwiazek wystepujacego bodzca z doswiadczeniem jednostki, a trwalosc tego zwiazku wzrasta gdy bodziec jest powiazany z CELEM DZIALANIA. Zapamietywanie może nastapic SAMORZUTNIE (niezaleznie od woli jednostki) lub SWIADOMIE (specjalnie zamierzone).

ZAPAMIETYWANIE MIMOWOLNE (samorzutne) odgrywa duza role w zyciu. Bez specjalnego wysilku potrafimy zapamietac wiele sytuacji przydatnych w zyciu codziennym. Nie wszystko zapamietujemy spontanicznie i bez wysilku. Zwykle zapamietywanie to ogranicza się do tego co spontanicznie przyciaga nasza uwage ze względu na znaczenie jakie ma dla nas w tym momencie. Rola zapamietywania mimowolnego jest wielka zwlaszcza w dziecinstwie, a z wiekiem akcent zapamietywania przesuwa się w kierunku zapamietywania dowolnego (mamy z nim do czynienia gdy ze względu na znaczenie pewnych zjawisk czy mysli swiadomie podejmujemy wysiłki by utrwalic te zjawiska w pamieci). Wtedy to zapamiętywanie dowolne przeksztalca się w czynność uczenia się i dostarcza trwalych doswiadczen.

ZAPAMIETYWANIE ZAMIERZONE może dokonywac się na podwojnej drodze: mechanicznego powtarzania jakiejs informacji, na drodze wczesniejszego zrozumienia materialu. Zapamietywanie zalezy od sensownosci opanowywanego materialu i od stopnia zrozumienia go przez uczacego się. Jeśli wczesniej znamy element materialu, którego chcemy zapamietac i sa one dobrze utrwalone w poprzednim doswiadczeniu to zapamietywanie jest latwiejsze. Zapamietywanie jest tym efektywniejsze im bardziej konkretny jest material do zapamietywania, im jest on prostszy i bardziej przejrzysty. Wazne jest tez postawa osoby, która stara się zapamietac ten material. Jeżeli ten material rzeczywiscie jest dla niego interesujacy to wysilek włożony w zapamietywanie będzie wiekszy, a skutki lepsze. Skutecznosc zapamietywania będzie zalezala od ilosci i rodzaju stosowanych powtorzen od motywacji do uczenia się a także od mozliwosci uzyskania informacji o wynikach uczenia się.

2) przechowywanie polega na tym, ze utrwalone w komorkach nerwowych slady pamieciowe utrzymuja się, chociaz wywolujace je bodzce przestaly już dzialac. Dzieki temu procesowi ilosc gromadzonych informacji może wzrastac. Jednostka może korzystac z nagromadzonych informacji gdy zachodzi taka potrzeba, a w skutek tego coraz lepiej przystosowac się do nowych warunkow i sytuacji zyciowch. Slady pamieciowe stanowiace fizjologiczne podloze pamieci poczatkowo nasilaja się i ulegaja wzmocnieniu, a dopiero pozniej slabna. Dlatego lepiej pamietamy wszystko zaraz po wyuczeniu się niż po pewnym czasie, kiedy niektóre slady pamieciowe jzu się zatra. Nie wszystkie info sa pzrechowywane jednakowo skutecznie, jedne tresci bywaja trawalej zapamietywane, inne slabiej a niektóre bardzo szybko zostaja WYPARTE z pamieci (np. info niekorzystne lub wywolujace poczucie winy). Przechowywanie stanowi tu UTAJONA FAZE PAMIECI, na podstawie tego jaki zakres doswiadczen potrafimy w razie potrzeby zaktualizowac. Należy podkreslic role jaka przy zapamietywaniu i przechowywaniu odgrywa nastawienie psychiczne. Jak cos chcemy zapamietac i w zwiazku z tym swiadomie koncentrujemy uwage na danym przedmiocie lub zjawisku to zapamietywanie jest trwalsze i przychodzi latwiej niż w sytuacji gdy wobec tych przedmiotow lub zdarzen jestemy obojetni. Tresci zapamietywania i trwalosc zapamietywania zalezy od swiadomego postawienia na jak dlugo chcemy cos zapamietac. Trwalosc przechowywania jest wieksza im wieksze znaczeniema dla jednostki zapamietana tresc. I jest ona wieksza jeśli wiaze się z przezyciami przyjemnymi i jest zgodna z dotychczasowymi przekonaniami i postawami jednostki.

3) przypominanie (odtwarzanie) jest to ta faza procesow poznawczych, dzieki którym możemy korzystac ze zgromadzonych wczesniej i przechowywanych informacji. Przypominanie wystepuje w 3 formach jako:

a) rozpoznanie - polega na odroznieniu bodzcow aktualnie dzialajacych na nasze zmysly oraz tych z którymi spotkalismy się wczesniej.

b) przypominanie to odtwarzanie bodzcow, które dzialaly kiedys na jednostke, lecz aktualnie się ich nie odbiera. Przypomnienia dotycza także wyobrazen jak i pojec oraz sladow oznaczonych slowami. Jeśli tym materialem sa osobiste przezycia i zdarzenia to mowimy o wspomnieniach. Przypominanie może mieć charakter zamierzony lub mimowolny. Przypominamy sobie najczesciej razem takie zdarzenia lub przezycia, które w przeszlosci wystepowaly razem w przestrzeni lub czasie co sprzyjalo ich polaczeniu. W innych przypadkach podstawa przypominania jest podobienstwo lub kontrast. Zdarza się ze pojawiaja się w naszej swiadomosci

samorzutne obrazy pamieciowe i niezalezne od naszej

woli utrzymuja się przez dluzszy czas i nazywamy je PERSEWERACJA.

c) reprodukcja - to odtwarzanie zapamietanego materialu, Jest ona często trudniejsza od rozpoznawania. W przypadku reprodukcji nie wstarczy tylko przypomniec sobie to co kiedys zapamietywalismy ale musimy to odtworzyc, np. napisac, narysowac, nie spostrzegamy tego co aktualnie odtwarzamy.

ZABURZENIA PAMIECI:

1) nadczynnosc pamieci - jest to zdolnosc do szybkiego zapamietywania matrialu oraz odtwarzanie zapamietywanych tresci w sposób szybki. Może wspolwystepowac z ogolna sprawnoscia intelektualna, ale czasem dotyczy ludzi ociezalych umyslowo, którzy wykazuja np. jednostronne uzdolnienie wykorzystywane w pamieci wielocyfrowych dzialan rachunkowych. Czasem spotykamy się z sytuacja ze pod wplywem przezytego wzruszenia odrywaja obrazy w pamieci bardzo dawnych zdarzen, sa one bardzo wyraziste i utrzymuja się dlugo.

2) niedoczynnosc pamieci - może być czynnosciowa lub funkconalna i stanowic skutek organicznego (anatomicznego) uszkodzenia mozgu. Czynnosciowa niedoczynnosc pamieci może przejawiac się np. zjawiskiem polegajacym na tym, ze czlowiek pod wplywem silnego wzruszenia zapamietuje duzo wolniej niż w normalnej sytuacj. Sila wzruszenia może przejsciowo hamowac także zdolnosci przypominania. Spotykamy sto u najzdrowszych ludzi ale czesciej w nerwach, w takich przypadkach w miare ustepowania nerwicy poprawia się pamiec.

Zaburzenia pamieci wywolane organicznymi w mozgu mogą polegac na uposledzeniu procesu przypominania i przechowywnia.

AMNEZJA - niepamiec, luka pamieciowa może obejmowac okres kilku minut lub godzin, ale może tez rozciagac się na miesiac lub lata. Może przybierac postac niepamieci wstecznej- rozciagajacej się na okres poprzedzajacej utrate lub zaburzenia swiadomosci, np. po urazie czaszki ze wstrzasieniem mozgu. Przybiera tez postac niepamieci nastepczej, tzn, pokrywa niepamiecia okres jaki miał miejsce już po ustapieniu zaburzen swiadomosci.

KONFABULACJA (zmyslanie) - wystepuja wtedy, gdy chory nie pamietajac co się z nim dzialo, wypelnia te luke pamieciowa trescia przypadkowa, nie raz zupelnie przypadkowa, mowiac cokolwiek i towarzyszy temu jednak przeswiadczenie, ze wypowiedz jest trafna i wlasciwie lokalizuje fakty w czasie.

PROCESY POZNAWCZE

wrażenie- proces poznawczy ,powstający pod wpływem działanie elementarnych bodźców na receptory jednego rodzaju i polegający na odzwierciedlenie pojedynczych cech bodźca spostrzeżenie- stanowi proces poznawczy polegający na

odzwierciedleniu złożonych bodźców oddziałujących na narządy zmysłów . prog wrażliwości- minimalna wielkość bodźca przy ktorej jeszcze doznajemy wrazenia i ponizej ktorej ono juz nie wystepuje. bodziec podprogowy-bodziec o wartosci ponizej progu wrażliwości. adaptacja zmysłowa-głownie zmniejszenie sie wrazliwosci na bodzce działajace długotrwale.czułosc- zdolnosc roznicowania najmniejszych zmian miedzy bodzcami tego samego rodzaju.prog czułosci-wywołanie zauwazalnej roznicy w wrazeniu.jasnosc-wyznacza stopien szarosci danej barwy.nasycenie-zalezy czystosc barwy.obraz nastepczy-widzimy go po zaprzestaniudziałanie bodzca.achromatopsja-kompletna slepota na barwy.szmer-fale dzwiekowe o bardzo nieregularnych kształatach ktore powstaja przez nakładanie sie na siebie fal o czestotliwosciach nie harmonizujacych ze soba.akomodacja-soczewka oka dzieki odpowiednim skurczom i rozkurczomzmienia swoja krzywizne odpowiednio do odległosci przedmiotu.konwergencja-osie obu gałek przecinaja sie w punkcie ktory jest przedmiotem obserwacji. stałosc kształtu-widzenie przedmiotu zgodnie z jego rzeczywistym kształtem.obserwacja-swiadome systematycne a planowane spostrzeganiew cwlu dokladnego poznania zjawiska. wyobraznia-tworcze przzekształcenie poprzedniego doswiadczwenia i tworzenie na tej podtawie nowych obrazow.pogladowosc posrednia-nie ma konkretnych przedmiotow sa tylko symbolelub uproszczone obrazy.pogladowosc bezposrednia -odnosi sie do rzeczywistych przedmiotow.

CZYNNIKI ROZWOJU:

dwa skrajne stanowiska, wokół których grupują się poglądy na temat czynników rozwoju, są następujące:

Dziedziczenie:

-Rozwój polega na stopniowym ujawnianiu właściwości zaprogramowanych genetycznie, jest w swym zasadniczym kształcie przesądzony już przed urodzeniem się dziecka,

-Zmiany w zachowaniu zachodzą wraz z wiekiem w drodze dojrzewania-dokonują się w wyniku „interakcji genów z warunkami wewnętrznego środowiska organizmu”, nie wymagają ćwiczenia, są w znacznym stopniu niezależne od doświadczenia.

II. Drugie stanowisko jest związane z tradycjami filozoficznego empiryzmu.

Rozwój jest determinowany przez środowisko, w szczególności środowisko społeczne, które tworzy doświadczenie dziecka.

-następuję to za pośrednictwem procesu uczenia się, przebiegającego w sposób ściśle zależny od tych od tych doświadczeń,

AKTYWNOŚĆ:

-jest motorem rozwoju, jego bezpośrednią przyczyną,

-zarazem jest ona najbardziej podstawową potrzebą człowieka,

TEORIA PIAGETA:

Traktuje on rozwój jako proces konstruowania struktur umysłowych dokonujących się w toku interakcji człowieka z otaczającym go światem.

Owa interakcja polega na „wcielaniu elementów zewnętrznych we własną aktywność podmiotu”, czyli na włączaniu ich w struktury wewnętrzne.

W toku tego procesu ujawniają się jednak coraz to nowe elementy czy aspekty rzeczywistości, których asymilacja wykracza poza posiadane możliwości. Proces ten nazywa Piaget AKOMODACJĄ stanowi ona istotę rozwoju.

Akomodacja nie występuje bez asymilacji dlatego koniecznym warunkiem jest aktywność.

Posiadane możliwości rozwijają się jedynie poprzez ich aktywne wykorzystywanie w kontaktach z rzeczywistością.

ZEWNĘTRZNE WARUNKI AKTYWNOŚCI.

Należą do nich te czynniki, które określają zewnętrzne możliwości funkcjonowania.

Pojawienie się określonych form aktywności jest uzależnione od dostępu dziecka do odpowiednich obiektów-przedmiotów, osób, informacji.

Aktywność emocjonalna jest uruchamiana przez stymulujące poznawczo zdarzenia czy sytuacje problemowe, reakcje emocjonalne maja związek z określonymi stanami rzeczywistości itd.

Możliwości działania są też określane przez obecność lub brak czynników zakłócających względnie ułatwiających tok czynności.

Do warunków wyznaczających możliwości działania należą też czynniki, od których zależy prawidłowość fizjologicznego funkcjonowania organizmu, takie jak: temp., skład i wilgotność powietrza, natężenie hałasu, rodzaj powietrza itd.

Wymagania środowiskowe:

Ich głównym źródłem jest środowisko społeczne, które pewne rodzaje aktywności uważa za pożądane i usiłuje skłonić do nich dziecko, inne zaś stara się wyeliminować. Posługuje się przy tym szeroko rozumianymi karami i nagrodami.

Część wymagań ma charakter wyraźnie zwerbalizowanych nakazów i zakazów, określających, co i jak dziecko powinno robić, a czego mu nie wolno. Są one zwykle egzekwowane za pomocą celowo stosowanych, wyraźnie wyodrębnionych kar czy nagród różnego rodzaju. Oprócz jawnych wymagań istnieją jednak takie, o których otoczenie społeczne informuje jedynie za pośrednictwem wzmocnień pozytywnych czy negatywnych.

Nagradzamy dzieci np. przejawami aprobaty, czułością, dobrym nastrojem.

Karzemy dzieci np. chłodem, obojętnością, zniecierpliwieniem, złym humorem.

Stąd dziecko czerpie informacje o tym, w jakim stopniu różne przejawy jego aktywności są pożądane lub niepożądane społecznie, a tym samym korzystne lub niekorzystne z punktu widzenia określonych potrzeb, które otoczenie społeczne zaspokaja..

Nie zawsze rozpoznawanie wartości własnych zachowań ma charakter świadomy, często utrwalanie jednych, a eliminowanie innych dokonuje się za pośrednictwem mechanizmów odruchowo-warunkowych.

Wzorce środowiskowe

Są specyficzną grupą czynników zewnętrznych,

Zachowanie innych ludzi stanowi dla dziecka wzór do naśladowania.

Naśladowanie

Tendencja do naśladowania jest u dzieci bardzo duża , ujawnia się wcześnie i można przypuszczać, że dziecko ma wrodzony, odruchowy charakter.

Zmienia się ono wyraźnie w toku rozwoju, w większym stopniu staje się dowolne i celowe, ukierunkowane na odtworzenie wzorca.

Modelowanie

Jego istotą jest koncentracja na znaczeniu naśladowanych zachowań, podczas gdy ich konkretna forma jest mniej istotna i może być zmieniona.

WEWNĘTRZNE WARUNKI AKTYWNOŚCI

Właściwości organiczne

Wpływają na przebieg funkcjonowania fizjologicznego, a pośrednio na aktywność dziecka i jego rozwój psychiczny,

Np. ogólny stan zdrowia i sprawność fizyczna itd. Określają w pewnym stopniu charakter jego aktywności.

Na aktywność mają również wpływ defekty narządów zmysłów, np. wady wzroku i słuchu, lub kalectwo ruchowe.

Preferencje:

*Są to istotne przejawy podmiotowości rozwoju,

*Są one przejawami kształtującego się w toku rozwoju indywidualnego systemu wartości,

*Wpływ preferencji na aktywność oznacza, że jest ona w znacznym stopniu zależna od potrzeb jednostki, jej zainteresowań i zamiłowań, indywidualnej wiedzy dotyczącej tego, co złe a co dobre itd.

*mogą dotyczyć zarówno form aktywności jak i jej poziomu, rozumianego jako stopień trudności.

Preferencje jako istotny modyfikator wpływów zewnętrznych.

*określają stopień podatności jednostki na oddziaływania,

*w zależności od swoich preferencji jednostka, którą potencjalnie oddziałuje przecież bardzo wiele różnych wpływów, często sprzecznych pod względem kierunku, wybiera te oddziaływania, którym jest skłonna się poddać.

Wpływ preferencji indywidualnych na oddziaływania z zewnątrz, jakim podlega jednostka, stanowi dobrą ilustracje współzależności między różnymi czynnikami rozwoju.

Emocje

Regulacja funkcja emocji:porcesy emocjonalne odzwieciedlaja stosunek podmiotu do swiata zewnetrzengo. 3 zasadnicze cechy emocjonalne w procesie regulacji: znak emocji-wskazuje na zabarwienie emocjonalne ktore mozna scharakteryzowac jako przyjemne i przykre zwane inaczej dodatnimi lub ujemnymi. intensywnosc emocji- istotna cecha procesu emocjonalnego ktora wpływa bardzo wydatnio na proces regulacji jej naterzenie zwane rownierz pobudzeniem emocjonalnym. tresc emocji-emocje roznia sie pod wzgledem swej tresci , tak wiec wyrozniamy emocje strachu leku złosci gniewu zadowolenia czułosci.tresc emocji zalezy od szeregu czynnikow w ktorych wazniejsza role odgrywaja rodzaj bodzcow i rodzaj aktywizowanych potrzeb. Ontogenetyczne Uniwersalne bodzce emocjonalne- czynniki szkodliwe lub pozyteczne dla człowieka wpływajace bezposrednio na okreslony stan organizmu posiadaja własciwosc emocji niezaleznie od doswiadczenia jednostki.Bodzce bolowe- majacce najsilniejszy komponent emocjonalny i to o zabarwieniu negatywnym, ich działanie moze byc wewnetrzne jak i zewnetrzne w stosunku do organizmu-podraznia odpowiedni rodzaj włokien nerwowych.bodzce powstajace w wyniku wahan w rownowadze biologicznej organizmu-pochodza one z narzadow wewnetrznych.Zrodłem emocji sa narkotyki- potrafia wywałowac rozne nastroj ,euforie-nadmierna aktywnosc lub wpływaja na depresje.Uwarunkowanie zrodel emocji-Bodzce poczatkowo obojetne-jezeli wyprzedzaja bodziec wywolujacy reakcje emocjonalna nabieraja wartosci emocjonalnej same staja sie sygnałem dla okreslonej reakcji.Reakcje emocjonalne- odznaczaja sie duza trwałoscia .Raz wytworzony zwiazek miedzy bodzcem obojetnym a bodzcem wywołujacym emocje moze sie utrzymac przez dłuzszy czas, niekiedy nawet przez całe zycie.Bodzce pierwotne-obojetne nabieraja bardzo szybko wartosci emocjonalnej, jezeli wystepuja jednoczesnie z bodzcami wywołujacymi silne emocje.wystarczy niekiedy jedno wspołwystapienia oby bodziec uprzednio obojetny stał sie zrodłem emocji.Wartosc sygnału- wywołujacego emocje nabiera nie tylko bodziec bezposrednio skojarzony z silnym stanem emocjonalnym lae takze bodzce ktore sa do niego w jakims stopniu podobne.Słowa sa tzw nosicielami emocji.

Wpływ emocji na przebieg procesow poznawczych-emocje wywieraja swoj selektywny wpływ m.in na takie procesy umysłowe jak spostrzeganie, w tym głownie spostrzeganie społeczne, uczenie sie,przypominanie,czy myslenie.Podstawowymi czynnikami determinujacymi selektywny wpływ emocji na procesy umysłowe sa :siła emocji oraz siła ustruktyalizowania procesow umysłowych.5 stopni intensywnosci emocji- Brak emocji ,minimalny stan natezenia emocji, emocje o sredniej sile-podlegaja kontroli podmiotu i nie prowadza do nagłych wybuchow maja wpływ na przebieg czynnosci poznawczych.,Przezywanie silnych emocji-widzimy wzmozona tendencje do selekcji czynnosci poznawczych tak aby były one zgosne z trescia doznawanej emocji.,kiedy osiagaja swoje maxymalne natezenie-nastepuja czesto wyłaczenia wszelkich pozostałych mechanizmow zachowania.Strukturalizacja procesow umysłowych- im wyzszy jest stopien struktoralizacji procesow poznawczych tym słabszy jest wpływ emocji na ich przebiegi odrotnie.Szczegolnie silny wpływ emocji obserwujemy gdy widzimy zjawiska wieloznaczne przy czym zrodła wieloznacznosci moga byc rozne. Emocje a sprawnosc działania-w zaleznosci od stopnia intensywnosci emocji efektywnosc działania moze byc rozna.okazuje sie ze brak pobudzenia lub bardzo małe nie sprzyjaja sprawnosci działania podobnie jak popudzenie zbyt wysokie dezorganizuje zachowanie sie.

Motywacje

Motywacja rozumiana jest jako wewnętrzny mechanizm, który uruchamia i organizuje ludzkie zachowanie oraz kieruje na osiągnięcie celu. Rodzaje motywacji są klasyfikowane wg potrzeb i pragnień ludzkich.

Stres jest kolejnym zjawiskiem psychobiologicznym, w którym uznanie, że wymagania sytuacyjne są większe niż dostępne rezerwy. Uważa się, że nieprzyjemne psychologiczne sytuacje pobudzają układy biologiczne przeznaczone do tego, aby stawić opór nagłym fizycznym zagrożeniom. Rodzaj stresora może decydować o stopniu i jakości jego wpływu. Dlatego różne stresory mogą wywoływać różne typy reakcji.

Układ nerwowy

Organizm człowieka jest jednym z czynników odbioru informacji z otoczenia. Poprzez ukł. nerwowy, który jest kierowany przez mózg, możemy czuć, widzieć, myśleć, słyszeć. Już w starożytności filozofowie uważali, że „psychika jest funkcją mózgu”. Nie znaczy to jednak, że ukł. nerwowy jest jedynym układem w organizmie odgrywającym rolę w regulacji stosunków człowiek - świat. Kolejnym takim układem jest ukł. wydzielania wew., którego rolą jest utrzymanie łączności między różnymi narządami ciała oraz regulowaniu i koordynowaniu procesów organicznych leżących u podst. wszelkich czynności. Podobnie jak i ukł. mięśniowy, dzięki któremu organizm wykonuje złożoną pracę mechaniczną, stanowiącą niezbędny element czynności motorycznych. Możemy więc stwierdzić, że praca organizmu polega na odbiorze, przekazywaniu i przetwarzaniu informacji.

1. Odbiór informacji

Za pomocą narządów zmysłowych receptorami może odbierać odpowiednie bodźce dochodzące zarówno ze świata otaczającego, jak i bodźce dochodzące z wewnątrz organizmu.

2. Przekazywanie informacji

Informacja odebrana przez receptory zostaje przekazana przez odpowiednie neurony (tzw. nerwy dośrodkowe) do ośrodków, które znajdują się na różnych poziomach ukł. nerwowego, począwszy od rdzenia kręgowego, a skończywszy na poziomie najwyższym, jakim jest kora mózgowa. Z drugiej strony informacje są przekazywane z części ośrodkowej (w tym głównie z kory) do obwodowych części organizmu, tj. do ukł. mięśniowego, stanowiącego fizjologiczne podłoże wszelkiej czynności ruchowej, oraz do ukł. wydzielania wew., który z kolei wydziela różne substancje niezbędne do odpowiedniego rozwoju i funkcjonowania organizmu.

3. Przetwarzanie informacji.

Zanim odebrana informacja zostanie przekazana do odpowiednich narządów wykonawczych - efektorów, podlega ona z reguły procesowi przetwarzania informacji. U człowieka proces ten odbywa się przede wszystkim w mózgowiu, głównie na poziomie kory mózgowej, która pełni najbardziej złożone funkcje integracyjne i regulacyjne w organizmie.

Narządy zmysłu.

Receptory, za pomocą których organizm ludzki, podobnie jak organizm zwierzęcy, odbiera bodźce ze środowiska zew. (otoczenia) i wew. (ciała), mogą być rozsiane po całym ciele (np. receptor bólu) bądź też tworzyć pewne skupiska (ośrodki) składające się z wyspecjalizowanych komórek przystosowanych do selektywnego rejestrowania specyficznych rodzajów bodźców (np. zmysły wzroku, słuchu). W organizmie ludzkim występuje kilkanaście rodzajów receptorów różniących się pod względem budowy i funkcji (oko, ucho, węch, słuch).

Receptory

1. Receptory wew.

Obejmujące wszystkie narządy zmysłowe, które odbierają info. o zmianach zachodzących wew. organizmu (np. receptory trzewne, bólu).

2. Receptory relacyjne.

Odbierają info. o zjawiskach wew. w stosunku do organizmu bądź o czynnościach będących reakcją na wpływy zew. W grupie receptorów relacyjnych wyróżniamy:

a) receptory postawy ciała - informują o zmianach pozycji ciała oraz o położeniu kończyn co umożliwia kontrolę czynności.

b) receptory kontaktowe - najbardziej znane to dotyk, temperatury (receptory ciepła, zimna) zlokalizowane w skórze. Informują o bezpośrednim kontakcie organizmu ze elementami środowiska.

c) receptory zdalne (telereceptory) - informują o elementach otoczenia, które znajdują się w pewnej odległości od organizmu nie pozostając z nimi w bezpośrednim kontakcie przestrzennym (wzrok, słuch).

Elementy składowe receptorów:

1. Elementy sensoryczne - ze względu na funkcje, zwane przetwornikami. Służą do przetwarzania działającej na organizm energii fiz. i chem. na impulsy bioelektryczne.

2. Elementy nerwowe - impulsy bioelektryczne wytwarzane w elementach sensorycznych zostają przekazane przez nerwy dośrodkowe do ośrodkowego ukł. nerwowego, dzięki temu że przetworniki są połączone z zakończeniami kom. nerwowych lub same stanowią zakończenia nerwu dośrodkowego (dendryty).

3. Elementy pomocnicze - składają się z części receptorów, które ułatwiają i pomagają w odbiorze info. ale nie uczestniczą w procesie przetwarzania czy przekazywania jej do ośrodków mózgowych, w przypadku słuchu - małżowina uszna, która skupia i doprowadza fale dźwiękowe do ucha.

Podział otrzymywanych informacji

1. Informacje o rodzaju energii - reprezentują bodźce działające na organizm (światło, temp., ciśnienie). Narządy zmysłu wyspecjalizowały się w filogenezie w odbiorze szczególnego rodzaju energii (drgania wywołują słyszalność dźwięku nie wprowadzając zmian w narządzie wzroku, i odwrotnie).

2. Informacje o lokalizacji bodźców w przestrzeni - otrzymywane dzięki bodźcom pobudzającym określone kom. receptorów umieszczonych w różnych częściach narządu zmysłowego (w zależności od położenia czy kształtu bodźca wywołującego wrażenia wzrokowe pobudzane zostają odpowiednie części siatkówki).

3. Informacje intensywności bodźców (zmiany w otoczeniu) - odbierane dzięki temu, że odpowiednio do wielkości bodźca działającego na receptor pobudzona zostaje odpowiednia liczba kom. nerwowych, które reagują odpowiednio do siły bodźca.

Oko

Oko, które funkcją przypomina kamerę filmową ze zmiennym obiektywem, zawierają się wszystkie 3 elementy składowe receptorów. Do elementów pomocniczych zaliczamy całe oko oprócz jednej warstwy, siatkówki. Dzięki mięśniom gałki ocznej wykonujemy reakcję, ruch oka, w kierunku interesującego nas przedmiotu, poprzez odbiór bodźców świetlnych. Ruch oka jest premanentną reakcją zachodzącą w czasie czytania i pisania. Promienie świetlne działające na oko przechodzą przez rogówkę (zmodyfikowana część twardówki), komorę przednią, wypełniona wodnistą cieczą dochodząc do soczewki. Soczewka z rogówką (ukł. optyczny) skupia wiązkę promieni świetlnych i rzutuje je przez ciało szkliste na siatkówkę. Ilość promieni dochodzących do oka zależy od wielkości źrenicy, która jest regulowana przez odpowiedni aparat mięśniowy. Podobny mechanizm (mięśnie akomodacyjne) reguluje krzywiznę soczewki odpowiednio do odległości przedmiotu od oka, tak aby promienie przechodzące przez soczewkę padały dokładnie na siatkówkę. W oku występują pręciki i czopki odpowiadające za widzenie kolorów oraz za ostrość i dokładność widzenia. W czopkach i pręcikach pełniących funkcje przetworników energia świetlna zostaje przetworzona na energie elektrochemiczną. W oku jest ok. 125 mln pręcików, które odpowiadają za widzenie barw achromatycznych (biała-szara-czarna). Są one bardzo wrażliwe co umożliwia widzenie w ciemności (aparat widzenia nocnego). Umieszczone są przede wszystkim na obwodzie siatkówki. Im bliżej środka siatkówki tym więcej czopków (aparat widzenia dziennego). Jest ich ok. 7 mln, odpowiadają za widzenie barw chromatycznych (czerwony-żółty-niebieski,itd). jest ich najwięcej w centrum siatkówki (plamka żółta). Pręciki i czopki łączą się w siatkówce za pomocą kom. dwubiegunowych z kom. zwojowymi tworząc, których włókna tworzą nerw wzrokowy. Energia fotochemiczna przekazana na zwój nerwowy przetworzona jest na impuls dochodzący do kory mózgowej przez co mamy wrażenie wzrokowe. Ujście nerwu wzrokowego z siatkówki nazywamy plamką ślepą. Znajduje się w okolicy plamki żółtej jest pozbawiona czopków i pręcików, stanowi miejsce nie wrażliwe na bodźce świetlne. Pręciki wytwarzają substancję, rodopsynę (purpura wzrokowa) - zabarwienie purpurowe w stanie spoczynku, pod wpływem światła bieleje. Czopki wytwarzają jodopsynę.

Fizjologiczne mechanizmy przekazywania informacji.

Receptory przekazując informacje do narządów wykonawczych (efektorów). W przekazywaniu tych info. podst. rolę odgrywa ukł. nerwowy. Główną jednostką tego ukł. stanowi kom. nerwowa (neuron). Jest ich ok. kilku bilionów. Kom. nerwowa składa się z:

1. Ciało kom. wraz z jądrem - funkcja troficzna (odżywcza), posiada 2 wypustki - dendryt, akson.

2. Dendryt - krótka i rozgałęziona wypustka. Funkcja odbioru info. z innych kom. i receptorów i przekazywania ich do ciała kom. nerwowej w postaci impulsu. Ciało kom. może odbierać info. bez dendrytów.

3. Akson (neuryt) - funkcja przewodzenia z ciała kom. do mięsni lub innych neuronów. Przeprowadzenie impulsu nerwowego odbywa się droga elektrochemiczną.

Nośnikami info. są wiązki włókien nerwowych (jest ich kilkaset) tworzących nerw. Nerwy, które niosą info. od receptorów do ośrodku nerwowych nazywamy nerwami dośrodkowymi (aferentnymi), a nerwy które przekazują info. odtych że ośrodków do narządów wykonawczych zwią się nerwami odśrodkowymi (eferentnymi). Przykładem krążenia info. w obwodzie receptor-ośrodek nerwowy-efektor jest łuk czuciowo-ruchowy zwany łukiem odruchowo-bezwarunkowym. Łuk ten powoduje dziedzicznie określoną reakcje (odruch). W miejscu w którym następuje przekazanie info. od nerwu dośrodkowego do nerwu odśrodkowego, zachodzi proces przetwarzania info. System ośrodków i dróg nerwowych, w obrębie którego dokonuje się analiza bodźców zmysłowych, nosi nazwę analizatora. Analizator składa się z:

a) receptora odbierającego bodźce

b) nerwów dośrodkowych przewodzących impulsy nerwowe

c) ośrodków korowych przetwarzających te impulsy

Stanowi on podstawę wrażeń zmysłowych. Nerwy dośrodkowe i odśrodkowe składają się na tzw. obwodowy (peryferyczny) ukł. nerwowy, który zapewnia dwustronną komunikację receptor-efektor.

Funkcje regulacyjna autonomicznego ukł. nerwowego

Autonomiczny ukł. nerwowy (wegetatywny) kieruje czynnościami narządów wew., reguluje przemianę materii, stanowi podłoże fizjologiczne procesów emocjonalnych. Układ ten kieruje procesami niezależnymi od naszej woli (trawienie, bicie serca, itp.). Pomimo, iż ukł. ten ma swoje ośrodki w innych częściach rdzenia kręgowego i przedłużonego to unerwia te same narządy ciała. Są to ukł. sympatyczny (współczólny) i parasympatyczny (przywspółczólny), które działają antagonistycznie.

Ukł. sympatyczny - włókna nerwowe tej części autonomicznego ukł. nerwowego rozchodzą się do narządów wew. z części piersiowej i lędźwiowej rdzenia kręgowego. Ukł. sympatyczny jest układem aktywności, przygotowuje organizm do działania, przyspieszając akcje serca, powodując uwolnienie cukru z wątroby do krwi, która dostarcza go do mięśni szkieletowych. Ukł. ten powoduje również wydzielanie adrenaliny. Wpływa on hamująco na procesy trawienne i pokarmowe organizmu. W stanach zagrożenia dzięki niemu odczuwamy lęk, zagrożenie.

Ukł. parasympatyczny - włókna nerwowe biorą początek w pniu mózgu i w części krzyżowej rdzenia kręgowego. Ukł. ten jest układem zachowawczym, działa w kierunku odbudowy rezerw energetycznych ustroju. Ukł. ten jest układem przeciwnym do ukł. symatycznego, gdyż wspomaga procesy trawienia, spowalnia oddech i bicie serca.

Układy te współdziałają tworząc równowagę wew. organizmu. W sytuacji wymagającej mobilizacji ukł. sympatyczny przejmuje inicjatywę w organizmie, a parasympatyczny działa selektywnie (na wybrane narządy). Dla kierowania zachowaniem się ludzi najbardziej istotne znaczeniem ma ośrodkowy ukł. nerwowy, który składa się z rdzenia kręgowego oraz z mózgowia. Impulsy nerwowe z receptorów docierają do ukł. nerwowego i odwrotnie z mózgu, poprzez rdzeń do efektorów.

Mózgowie - obejmuje wszystkie kom. nerwowe znajdujące się powyżej rdzenia kręgowego (wszystko co jest w czaszce). W miarę rozwoju następowało coraz większe zróżnicowanie budowy mózgowia, coraz większą pow. zajmuje mózg na który składają się półkule mózgowe zawierające istotę szarą (kora) oraz istotę białą. Pozostała część mózgowia nosi nazwę pnia mózgu. Składa się on z szeregu ośrodków, których rola w regulacji czynności jest zróżnicowana. W pniu mózgu (starym mózgowiu) znajdują się ośrodki głodu, pragnienia, czynności seksualnych, snu, czuwania i ośrodki odpowiadające za zachowanie emocjonalne. Do głównych ośrodków pnia mózgowego - z punktu widzenia zachowania się człowieka należą: ukł. siatkowaty, podwzgórze, wzgórze, węchomózgowie. Ukł. siatkowaty znajduje się pomiędzy górnym kręgiem rdzenia kręgowego a wzgórzem. Ukł. ten jest podst. ośrodkiem stanu snu i czuwania, oraz z jednym z głównych mechanizmów fizjologicznych uwagi. W podwzgórzu, które mieści się na rdzeniem przedłużonym znajdują się ważne ośrodki regulacji metabolizmu, głodu i pragnienia, temp. ciała oraz zachowania emocjonalnego. Podrażnienie rzedniej części podwzgórza uaktywnia sympatyczny ukł. nerwowy a tylnej jego części, parasympatyczny. Podwzgórze sprawuje kontrolę nad przednim płatem przysadki mózgowej. Ma ono znaczenia dla powstawania emocji, szczególnie złości. Powyżej podwzgórza znajduje się wzgórze, które znajduje się niejako w przedniej części mózgowia. Stanowi ono najważniejszą stacje przekaźnikową dla informacji sensorycznych docierających do wszystkich okolic ciała oraz kompleksowy wzmacniacz impulsów nerwowych docierających do kory.

Ukł. limbiczny - jedna z najstarszych części ewolucyjnych mózgowia, znajduje się w tzw. węchomózgowi, które wysunięte jest do przodu i mieści się pod warstwą korową stanowiąc część składową półkul mózgowych a nie tylko pnia mózgu. Bierze on udział w reakcjach: uwaga, emocje oraz procesach pamięci. Pobudzenie tych struktur powoduje reakcję orientacyjną.

Kora mózgowa

Składa się z komórek nerwowych - akson głównie zwrócony jest ku wnętrzu mózgu tworząc istotę białą. powierzchnia kory jest mocno pofałdowana, obie półkule połączone są spoidłem wielkim (wiązki włókien nerwowych). Na każdej półkuli wyróżniamy 4 płaty:

- czołowy - odpowiada za

- ciemieniowy - odpowiada za wrażenia czuciowe

- potyliczny - odpowiada za wzrok

- skroniowe - odpowiada za

Układ hormonalny

Innym oprócz ukl. nerwowego mechanizmem regulacyjnym, którego rola polega na utrzymaniu łączności między różnymi narządami ciała oraz na regulacji i koordynowaniu procesów organicznych jest ukł. endokrynny (ukł. wydzielania wew.), w skład którego wchodzą gruczoły wydzielania wew. inaczej zwane dokrewnymi. Ich gł. funkcja jest regulacja metabolizmu w organizmie. Wpływają bezpośrednio lub pośrednio na funkcje psych. Do gł. z ptk. widzenia psych. gruczołów wydzielania wew. należy zaliczyć przysadkę mózgową, tarczycę, gruczoły przytarczyczne, nadnercza (kora i rdzeń) i gomady.

Przysadka mózgowa - mały gruczoł umiejscowiony poniżej podwzgórza składający się z 2 części, przedniej zwanej przysadka gruczołową i tylniej przysadka nerwowa. Część tylna służy przede wszystkim do przekazywania info. z ukł. nerwowego do ukl. endokrynnego i odwrotnie. Hormony przysadki gruczołowej biorą udział w koordynacji niemal wszystkich procesów wegetatywnych oraz wpływają na prace wszystkich pozostałych gruczołów dokrewnych.

---