Treści obowiązujące do sprawdzianu z psychologii sportu

1. Percepcja - wrażenia i spostrzeżenia w sporcie (wrażenia kinestetyczno-ruchowe, dotykowe, równowagi, organiczne, percepcja własnych ruchów, zespoły wrażeniowo-spostrzeżeniowe, różnice w wymogach percepcyjnych różnych dyscyplin).

Percepcja - proces odbioru-analizy i interpretacji bodźców. Bodźce to informacje. Musimy dobrze odbierać bodźce, aby dobrze się orientować. Dokładność i szybkość percepcji zależy od - wew. źródeł percepcji - mięśnie, org. wew.-zewnętrzne źródła percepcji-warunki klimatyczne ludzie, przeciwnik, sędzia widownia, sprzęt

Wrażenia - odzwierciedlenie pojedynczej cechy ( np.: -zieloność liścia)

• kinestetyczne - ( mięśniowo - ruchowe )-dotyczące położenia ciała, są możliwe dzięki proprioreceptorem niezbędne w procesie przyswajania i zautomatyzowania ruchów

• równowagi - aparat przedsionkowy odpowiedzialny za ruch prostoliniowy, kanały półkoliste odpowiedzialne a ruch obrotowy( jazda figurowa np.:)

• dotykowe - jak ruch wykonywany jest na jakimś przedmiocie

Spostrzeżenia - bardziej złożone procesy polegające na odzwierciedleniu przedmiotów jako całości

• Spostrzeganie ( percepcja) ruchów własnego ciała -

• spostrzeganie położenia ciała

• wrażenia stawowe, ścięgnowe

• spostrzeżenia wielkości ruchu

• spostrzeżenie kierunku ruchu

• wrażenia wzrokowe

• spostrzeżenie szybkości ruchu

• spostrzeżenie czasu ( rozłożenie wysiłku w czasie)

2. Uwaga i wyobraźnia - cechy uwagi, rola uwagi w sporcie, model Nideffera, funkcje wyobraźni w sporcie, rodzaje wyobrażeń, rola wyobraźni (trening ideomotoryczny, wizualizacji, wykorzystanie wyobraźni w relaksacji), zróżnicowanie w zależności od dyscypliny.

Koncentracja - uwaga - proces polegający na skupieniu na jednym przedmiocie wykluczającym nie potrzebne (zbędne) informacje, skupienie wszelkich zmysłów na konkrecie, na odpowiednich obszarach rzeczywistości przez określony czas

Uwaga - pozwala koncentrować procesy poznawcze na określonym przedmiocie.

Uwaga może być: - Mimowolna - jak są silne bodźce, co przyciągają ją; - Dowolna - zawodnik sam ją kieruje na właściwe bodźce

Cechy uwagi?

- ma różny stopień skupienia.

- podzielność uwagi

- przeżutność uwagi

- trwałość uwagi

Model Koncepcji wg Nideffera

• zauważył że opisując uwagę można wyróżnić aspekt szerokości i ukierunkowania

• duże skupienie uwagi na wielu rzeczach - gry zespołowe małe - wąska skupienie na konkrecie - strzelectwo

• zewnętrzna koncentracja pomaga w ogarnięciu sytuacji otaczającej nas, wewnętrzna skupia się na skierowaniu uwagi na procesy myślowe i emocje

• szeroka zewnętrzna - „duży kort i wiatr”

• szeroka wewnętrzna - „odrzucić przeciwniczkę od siatki”

• wąska wewnętrzna - „czuje że moje uderzenie jest ok.”

• wąska zewnętrzna - „patrz na piłkę”

Błędy w wykorzystaniu koncentracji:

• brak umiejętności koncentracji na zadaniu - skupienie na wielu bodźcach

• zbyt głęboko analizują sygnały płynące z jego ciała

• nie koncentrowanie się na teraźniejszości tylko na przyszłości bądź negatywnych zdarzeniach z przeszłości

• brak relaksacji powodującej zmęczenie organizmu

Jak kształtować koncentracje uwagi:

• „wyłączenie się” przy totalnym rozkojarzeniu, czyli odwrócenie uwagi od konkretnej sprawy

• w treningu wyobrażeniowym stosować „słowa klucze”, czyli skojarzenie ze stanem relaksu, gotowości startowej - pozytywne; stosuje się to w praktyce przygotowawczej - reszta zależy od zawodnika

• ważne jest aby podczas rywalizacji nie oceniać i analizować osiągnięć i wyników i skupiać się na wykonaniu nauczyć kontroli wzroku, czyli umiejętności utrzymywania wzroku na konkretnym przedmiocie

• stosować pozytywne autorozmowy

• ćwiczenia pomagające nauczyć powrotu do stanu koncentracji - koncentracja i dezorientacja

• centrowanie - skupienie na rytmie oddechu i oddalenia zbędnych myśli

• kotwiczenie myśli - oddalanie negatywów w inne terytoria umysłu

Wyobrażenia - nie powstają pod wpływem bodźców zew. Ale pod wpływem bodźców wew. Wyobrażenia twórcze powstają z wiedzy o świecie i spostrzeżeń i odtwórcze - to, co się zna, z czym miało się wcześniej kontakt, do czynienia.

Pełnią funkcje-:

• programującą -przyswajanie nowych ruchów

• trenującą - doskonalenie stereotypów ruchowych

• regulująca kontrola, korygowanie ruchów

Rola wyobrażeń jest bardzo ważna w sporcie i wynika raczej z funkcji/

Może zastępować trening - np. trening ideomotoryczny-są to ćwiczenia stosowane do - relaksu, ćwiczeń techniki i ruchów itp.

3. Myślenie i inteligencja- cechy myślenia w sporcie, rola myślenia w zależności od ; złożoności planów taktycznych, wymogi stawiane przez różne dyscypliny sportu, poziom inteligencji a dyscyplina sportu, funkcjonowanie zawodników o różnym poziomie inteligencji.

Zdolność - przejaw wrodzonych cech fizycznych, który określa nasze właściwości w danej dyscyplinie. Do uwarunkowań zdolności należą:

• organiczne funkcje systemu nerwowego

• wpływ otoczenia środowiska

• właściwości genetyczne

Uzdolnienie - zespół właściwości indywidualnych o podłożu morfologicznym, motorycznym, fizjologicznym i psychicznym istotnie sprzyjających efektywności treningu i walki sportowej w danej dyscyplinie sportu.

Inteligencja - osoby o wysokim wyczynie sportowym są na wysokim poziomie

intelektualnym

4. Temperament - temperament jako czynnik selekcji, funkcjonowanie zawodników wysoko i nisko reaktywnych, temperament a dyscypliny sportu, temperament a styl działania i adaptacja do stresu zawodników.

Temperament - względnie stałe cechy organizmu pierwotnie zdeterminowane biologicznie przejawiają się w cechach zachowania. Na podstawie cech organizmu można dobrać konkurencje. Są osoby Wysokoreaktyewne - stopień pobudzenia jest ujemny i mniej go potrzebują nich niekorzystne jest stosowanie wysokich nagród bądź kar. In wystarcza dobry czas np.:.

Niskoreaktywni - potrzebują dużych stymulacji, u nich trzeba wprowadzić rywalizacje w treningu to ich pobudza w przeciwieństwie do wysokoreaktywnych.

Trener powinien znać cechy temperamentu swojego zawodnika, a by dostosować indywidualizacje treningu, dobór obciążeń, rozkład w czasie. Itp. Temperament to tylko jeden z elementów wyniku sportowego

Osobowość - zespół zintegrowanych cech fiz. I psychicznych także mechanizmów wew. regulujących zachowanie człowieka. Nie da się stwierdzić, które cechy osobowości gwarantują sukces sportowy. Nie prowadzi się selekcji na podstawie osobowości. Celem badań jest dostarczenie wiadomości o zachowaniu się zawodnika w różnych sytuacjach .itp.

Poczucie własnej skuteczności - osoby przekonane o własnej skuteczności są bardziej uparte w działaniu, dają radę w sytuacjach trudnych i extremalnych. Może być modyfikowane poprzez : - osiągnięcie celu - doświadczenie zastępcze (obser. kogoś) - stan fizjologiczny - perswazja słowna

Odporność i wytrzymałość - zawodnik o niskiej odporności i wytrzymałości startujący z lepszym o dobrych wynikach zawodnikiem, boi się go.

- Lęk poznawczy - na miesiąc przed zawodami ,niepokój. Zawodnik może przewidywać zagrożenie.

- Lęk somatyczny - tuż przed konkurencją Objawy ze wzrostem pocenia. Apogeum na

początku, później przechodzi( złe dla sportów szybkościowych)Pewna dawka lęku jest

potrzebna, ma wtedy charakter motywacji.

5. Motywacja - motywy uczestnictwa w sporcie, model motywacji Hoska i in., rola motywacji wewnętrznej i zewnętrznej, motywacja osiągnięć i jej rola w sporcie.

Motywacja - to ogół czynników pobudzających do działania, wpływających na jego kierunek;

Motyw - stan zakłócenia równowagi, pobudzający do podejmowania pewnych działań

Klasyfikacja motywacji:

• bezpośrednia - przeżywanie zadowolenia z aktywności, przyjemność estetyczna, chęć ukazania odwagi podczas trudnych ćwiczeń, współzawodnictwo, dążenie do osiągnięcia sukcesów

• pośrednie - dążenie do wzmacniania siły poprzez trenowanie, dążenie do uprawiania aktywności sportowej

Motywy:

• Doil (stałe i aktualne) - aktualne działają chwilowo, krótkotrwałe i są uzupełnieniem tych stałych

• Hosek (osiąganie sukcesów, podejmowanie działalności sportowej - tendencje)

• Vanek,Sroboda (fazowe kształtowanie motywacji)

• faza początkowej generalizacji, uogólnianie, różne zainteresowania

• faza zróżnicowania struktury motywacyjnej, selekcja pozytywów i negatywów

• faza utrwalania struktury motywacyjnej, czyli koncentracja nad jednym przedsięwzięciem, współzawodnictwo - najsilniejszy wpływ motywów

• faza rewolucji strukt. Motywacji - zrezygnowanie uświadomienie słabości (odejście)

• hipnoza i medytacja - polega na zwiększeniu pewności siebie; jest bardzo ryzykowna, bo może spowodować pozytywne i negatywne skutki i nigdy nie wiadomo co będzie efektem tego zabiegu; medytacje z kolei są stosowane, po uprzednim zapoznaniu z konkretną metodą medytacji (wschodnia bądź katolicka przez modlitwę ....)

• masaż, ćwiczenia fizyczne rozluźniające napięcie mięśni, kąpiele w solankach (unoszenie się na wodzi), gorące źródła działające odprężająco na ciało ludzkie, biofeedback, czyli wsłuchiwanie się w tętno i oddech pomagającego w nauce kontroli

• strategia zatrzymywania myślenia, czyli umiejętność wstrzymania negatywnych myśli i oddalenie ich od siebie aby nie zakłócały pozytywów

• gra wewnętrzna z podziałem na ja1 - analityczne problemy rozwiązuje, ja2 - rozwiązuje problemy emocjonalne

• wizualizacja - wyobrażanie sobie doskonałego ruchu służące wywołaniu większej koncentracji i motywacji do działania

Motywacja wewnętrzna - to taka, w której zawodnik angażuje się z poczuciem samorealizacji własnych kompetencji i możliwości - to wszystko, co sprawia ze sport nas bawi ,- podniecenie, radość, zamiłowanie do działania.

Motywacja zewnętrzna - to różnego rodzaje systemy kar i nagród stosowanych w ramach zwycięstw bądź porażek. Może być także nie materialna taka jak sława, powszechne uznanie. Motywacja wewnętrzna jest silniejsza od zew. A zew. Wpływa na wewnętrzną. Czasem motywacja zewnętrzna nie jest zbyt zadowalająca - osiągnięcie wysokiej nagrody nie musi być zadowalające, bo osiągnięcie wysokiego wyniku było celem-, a Ci, którzy w swoim mniemaniu odnieśli sukces a nie otrzymali nagrody czują się niedocenieni i co obniża ich motywacje do osiągnięć.

Motywacja Osiągnięć - najbardziej znana teoria Atkinson i McClelland - pragnienie sukcesu motywuje do uczestnictwa w sporcie a chęć unikania porażki motywuje do unikania tej działalności. Więc decyzja uprawiania sportu stanowi wypadkową tych dwóch czynników. Autorzy uważają, że motywacja osiągnięć to cecha osobowości. Gdy pragnienie sukcesu przewyższy lęk przed porażką to uważa się, że osoba ma wysoką motywację osiągnięć. Elementem wyróżniającym motywację osiągnięć jest zaangażowanie emocjonalne.

6. Emocje - cechy emocji w sporcie, emocje przedstartowe, startowe i po startowe, samokontrola i regulacja stanów emocjonalnych w sporcie, kształtowanie odporności psychicznej.

Emocje - procesy psychiczne odzwierciedlające stosunek podmiotu (subiektywne) mające wpływ na poziom energii i jej wykorzystanie

Sytuacja typowa dla sportu

• przedstartowy - stan gotowości do działania, bądź apatia (efekt zmęczenia i długotrwałego oczekiwania na start)

• startowa - stan martwego punktu - kiedy zaczyna się ruch emocje zmniejszają się, przenoszone są na ruch drugi oddech - jest odpowiedzią na martwy punkt, czyli wzmożona aktywności i większe skupienie na samym działaniu

• po startowa - jest następstwem sukcesu bądź porażki, analiza przedsięwzięcia, nie musi nastąpić bezpośrednio po zawodach, im dłuższe jest napięcie postartowe tym dłuższy jest czas powrotu do równowagi emocjonalnej i mniejsze przygotowanie do następnych zawodów (negatywne i pozytywne emocje mogą być elementem nauczającym)

Regulowanie emocji

• redukcja napięć trudnych, czyli wszelkie działania kierujące się w stronę lęku - niwelowanie go

• trening mentalny pomagający wykształcić w osobie zawodnika umiejętność wyciszenia oraz samokontroli i analizy uczuć

• duży wpływ podczas regulacji emocji zawodnika ma nie psycholog a trener.

7. Stres - model stresu Andersona, rola czynników wewnętrznych (cechy osobowości, wypracowane metody radzenia sobie ze stresem, historia stresorów) i zewnętrznych (wsparcie społeczne, publiczność, rywale), kształtowanie sposobów radzenia sobie ze stresem, techniki relaksacyjne jako sposoby obniżania napięcia przedstartowego.

Stres - nie jest emocją, stan psychologiczny organizmu pojawiający się na skutek działania stresora, powoduje nieustanne napięcie; jest to nieswoista reakcja organizmu na stawiane mu żądanie; rezultat interakcji między jednostką a otoczeniem (seylego); ma wpływy pozytywne

Zależności stresowe:

• pozytywne - działa motywująco na potencjał zawodnika (eustres) gdy jest niski jego poziom, pomaga w wykorzystaniu swoich możliwości

• negatywne - działa niszcząco na potencjał zawodnika (distres) wpływa negatywnie na motywację (pojawia się strach) i obniża poziom możliwości poprzez brak koncentracji organizmu

Radzenie ze stresem w sporcie:

• relaksacyjne - relaksacja progresowa (napinanie i rozluźnianie mięśni aby nauczyć się różnicy stanów napięcia i rozluźnienia), różnicowa i systemowa (koncentracja na napinaniu poszczególnych mięśni, włączaniu równomiernego oddechu

• Bensona - rytmiczny oddech włączając powtarzanie słów w późniejszym czasie kojarzonych z relaksem

• trening autogenny - koncentracja na odczuwaniu ciężaru i ciepła w różnych częściach ciała, na doznaniach zewnętrznych

• odpowiedni poziom aktywności fizycznej

• wykorzystanie różnych technik samodoskonalenia

Zapobieganie sytuacjom stresowych

• korzystać ze wsparcia psychologa

• tworzyć klarowny system wartości

• uczenie się asertywności

• budowanie prawidłowych więzi społecznych

• efektywne wykorzystanie czasu

Poziom aspiracji:

• ryzykanci, oczekiwania są wyższe od poziomu wykonania (nierealistyczna postawa), aby obniżyć

• asekuranci, poziom aspiracji jest niższy od poziomu wykonania, aby podwyższyć aspiracje

Stres - działa mimo woli. Im więcej sytuacji stresowych tym większe przystosowanie do radzenia sobie z nim.

Strategie radzenia sobie ze stresem

• przesunięcie w czasie maksymalnego poziomu pobudzenia

• zachowania i myślenie magiczne- ( nadawanie przedmiotom cech magicznych)

• samo utrudnienia (mamy sukces, ale wmawiamy sobie ze istnieje wiele powodów, dla których mógłby przegrać, i jak przegramy możemy wtedy zrzucić winę na innego, na inne rzeczy.

• auto psychoterapia - zawodnicy maja własny sposób radzenia sobie ze stresem.

• interpretacja przyczyn porażek i wygranych (dla doświadczonych- analizy zawodów)

Inne czynniki:

• obycie ze stresem .

• przezywanie stresów poza sportowych

Oddziaływanie osób wspomagających

• perswazja

• udzielanie informacji zwrotnych(od razu odpowiedz jak to zrobiłem)

• wsparcie społeczne

Obecność ludzi na Stres

- sportach gdzie ruch jest prosty np. biegi itp. Publiczność motywuje a odwrotnie w sportach o

charakterze złożonym -przeszkadza.

8. Osobowość - psychologiczna sylwetka sportowca i zawodników różnych dyscyplin, wpływ uprawiania sportu na osobowość, wpływ wysiłku fizycznego na psychikę.

9. Agresja - agresja na stadionach i na trybunach, przyczyny zachowań agresywnych wśród zawodników i kibiców, możliwości przeciwdziałania agresji w sporcie.

Agresja to zachowanie mające na celu wyrządzenie drugiej osobie krzywdy fizycznej lub Psychicznej

Agresja wroga (niedopuszczalna) ma miejsce, kiedy podstawową intencją czyjegoś zachowania jest wyrządzenie krzywdy drugiemu zawodnikowi. Agresji tego rodzaju towarzyszy gniew oraz ukryta chęć ujrzenia cierpienia ofiary.

Agresja instrumentalna (dopuszczalna) ma miejsce, kiedy czyjeś zachowanie może wyrządzić krzywdę, jednak jego intencje są inne, na przykład uzyskanie punktu lub powstrzymanie rywali przed zdobyciem przewagi.

Istnieją trzy wiodące teorie na temat źródeł agresji w sporcie:

• Teoria popędów sugeruje, że istoty ludzkie są z natury agresywne.

• Teoria społecznego uczenia się, przeciwnie, zakłada, że agresywnych zachowań uczymy się od innych.

• Hipoteza frustracji - agresji postrzega zaś agresję jako reakcję na frustrację.

Wydaje się prawdopodobne, że każdy z tych poglądów zawiera część prawdy, zatem wszystkie można zastosować w pracy nad kontrolowaniem redukowaniem agresji w sporcie.

Czynnik	Związek z agresją
Temperatura prawdopodobieństwo odwetu różnica punktów (w razie przegranej) pozycja w lidze korzystny wynik wrogość kibiców agresja przeciwników	Pozytywny Negatywny Pozytywny Negatywny Negatywny Pozytywny pozytywny

Redukowanie agresji - karanie, katharsis, modelowanie ról społecznych, zawieranie kontraktów

---