Podstawy prawne ochrony pracy
Proces pracy lub praca oznacza następujące kolejno po sobie w czasie i przestrzeni współdziałanie ludzi, środków i przedmiotów pracy dla realizacji określonych celów i zadań.
Środki pracy oznaczają maszyny, instalacje, narzędzia, przyrządy i inne urządzenia techniczne służące do wykonywania pracy, które mogą być źródłem zagrożeń występujących w środowisku pracy. Przedmioty pracy oznaczają materiały, surowce, informacje i energia, które są poddawane przetwarzaniu w procesie pracy.
Ochrona pracy oznacza ochronę człowieka w środowisku pracy, która obejmuje całokształt norm prawnych (prawna ochrona pracy) oraz środków badawczych (badania i rozwój), organizacyjnych (zarządzanie i organizacja pracy) i technicznych (technika i technologia) mających na celu ochronę praw pracownika oraz ochronę jego życia i zdrowia przed czynnikami środowiska pracy, a także stworzenie mu optymalnych warunków pracy z punktu widzenia wymagań ergonomii i medycyny pracy.
Kodeks pracy - określa prawa i obowiązki pracowników i pracodawców;
pracownik - osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę;
pracodawca - jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników;
prawo pracy - przepisy Kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy;
regulamin pracy - ustala organizację i porządek w procesie pracy oraz związane z tym prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników;
równe traktowanie w zatrudnieniu - niedyskryminowanie w jakikolwiek sposób, bezpośrednio lub pośrednio;
nawiązanie stosunku pracy - pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca zobowiązuje się do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem;
mobbing - działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników;
molestowanie - niepożądane zachowanie, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności pracownika i stworzenie wobec niego zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery;
molestowanie seksualne - niepożądane zachowanie o charakterze seksualnym lub odnoszące się do płci pracownika, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności pracownika, w szczególności stworzenie wobec niego zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery; na zachowanie to mogą się składać fizyczne, werbalne lub pozawerbalne elementy.
Podstawy prawne bezpieczeństwa i higieny pracy
Bezpieczeństwo i higiena pracy (bhp) oznacza stan warunków pracy i organizacji pracy oraz zachowań pracowników zapewniający wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy (wg normy PN-N-18001:2004).
Bezpieczeństwo oznacza wyższą potrzebę człowieka, której niespełnienie wywołuje stres, poczucie lęku i stan zagrożenia, a nie tylko brak zagrożenia.
Zdrowie oznacza indywidualny stan dobrego samopoczucia człowieka pod względem fizycznym, psychicznym i społecznym, a nie tylko brak choroby.
Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy (przepisy bhp) oznaczają formalnie określone reguły dotyczące zapewnienia ochrony życia i zdrowia, które są ujęte w aktach prawnych ogólnych, szczegółowych i wewnątrzzakładowych.
Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy (zasady bhp) oznaczają reguły dotyczące zapewnienia ochrony życia i zdrowia, które nie są ujęte w formie przepisów prawa, ale wynikają z wiedzy i doświadczenia życiowego.
Aktualnie obowiązujące definicje dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy obejmują m.in. następujące pojęcia (wg ogólnych przepisów bhp):
środowisko pracy - warunki środowiska materialnego (określonego czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi), w którym odbywa się proces pracy;
zagrożenie - stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę;
materiały niebezpieczne - substancje i preparaty chemiczne sklasyfikowane jako niebezpieczne zgodnie z przepisami o substancjach i preparatach chemicznych oraz materiały zawierające szkodliwe czynniki biologiczne zakwalifikowane do 3 lub 4 grupy zagrożenia zgodnie z przepisami o szkodliwych czynnikach biologicznych;
ryzyko zawodowe - prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy;
środki ochrony indywidualnej - wszelkie środki noszone lub trzymane przez pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń związanych z występowaniem niebezpiecznych lub szkodliwych czynników w środowisku pracy, w tym również wszelkie akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu;
środki ochrony zbiorowej - środki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym i pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy, będące rozwiązaniami technicznymi stosowanymi w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach;
przepisy techniczno-budowlane - przepisy ustawy Prawo budowlane oraz aktów wykonawczych do tej ustawy;
teren zakładu pracy - przestrzeń wraz z obiektami budowlanymi, będącą w dyspozycji pracodawcy, w której pracodawca organizuje miejsca pracy;
miejsce pracy - miejsce wyznaczone przez pracodawcę, do którego pracownik ma dostęp w związku z wykonywaniem pracy;
stanowisko pracy - przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę;
pomieszczenie pracy - pomieszczenie przeznaczone na pobyt pracowników, w którym wykonywana jest praca;
pomieszczenie stałej pracy - pomieszczenie pracy, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby przekracza 4 godziny;
pomieszczenie czasowej pracy - pomieszczenie pracy, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby trwa od 2 do 4 godzin;
pomieszczenia higieniczno-sanitarne - szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natryskami, ustępy, palarnie, jadalnie z wyjątkiem stołówek, pomieszczenia do wypoczynku, pomieszczenia do ogrzewania się pracowników oraz pomieszczenia do prania, odkażania, suszenia i odpylania odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej;
punkt pierwszej pomocy - pomieszczenie lub wyodrębnione miejsce o wystarczającej powierzchni, wyposażone w umywalki z ciepłą i zimną wodą oraz niezbędny sprzęt i inne środki do udzielania pierwszej pomocy;
znak bezpieczeństwa - znak utworzony przez kombinację kształtu geometrycznego, barwy i symbolu graficznego lub obrazkowego (piktogramu) albo tekstu, przekazujący określoną informację związaną z bezpieczeństwem lub jego zagrożeniem;
sygnały bezpieczeństwa - sygnały świetlne i dźwiękowe, komunikaty słowne lub sygnały ręczne, przekazujące informacje istotne dla zachowania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników.
Klasyfikacja zagrożeń występujących w środowisku pracy