ćw. 15

zaburzenia rozwoju zgryzu w I okresie wymiany uzębienia

czynniki miejscowe:

• zaburzenia miejscowe zauważalne są we wczesnej fazie rozwoju zgryzu. Umożliwia to szybką interwencję chirurgiczną.

• Zaliczamy do nich: zęby brakujące, zęby o zaburzonej budowie, zęby nadliczbowe, transpozycja, zaklinowanie, ektopowa pozycja zawiązków zębów, utrata zębów stałych, przedłużona retencja zębów mlecznych, przedwczesna utrata zębów mlecznych, patologia, nawyki, wędzidełko wargowe.

czynniki ogólnoustrojowe:

• związane są z zaburzeniami dotyczącymi całego organizmu:

- zaburzenia genetyczne

- zaburzenia hormonalne

- stany zapalne

- urazy

Zaburzenia budowy zębów:

• wielkozębie (macrodontio) - dotyczy siekaczy przyśrodkowych górnych, które są nadmiernie duże w stosunku do pozostałego uzębienia i nieproporcjonalnie duże w relacji do podstaw szczęk.

• małozębie (microdontio) = zęby karłowate - zaburzenie dotyczy zębów siecznych bocznych górnych i trzecich trzonowców. Uogólnione cechuje się szparowatością, występuje w zespole Downa i dysplazji ektodermalnej

• zęby zlane (dentes confusi) - dotyczy zębów siecznych. Powstaje przez połączenie dwóch zawiązków zębowych. Klinicznie obserwuje się pionową bruzdę na ścianie przedsionkowej zakończoną zagłębieniem na brzegu siecznym.

• zęby zrośnięte (dentes concereti) - zęby połączone są nadmiarem cementu korzeniowego, a korony są prawidłowo ukształtowane.

• zęby wgłobione (dens in dente) - obserwuje się je na podniebiennej stronie zęba siecznego górnego lub zęba nadliczbowego. Powstają przez wpuklenie partii narządu szkliwnego w część koronową formowanego zawiązka zębowego.

• nadmiernie wykształcony guzek podniebienny - dotyczy siekacza przyśrodkowego górnego

• zagięcie korzenia - dotyczy siekaczy przyśrodkowych górnych po mechanicznym uszkodzeniu zawiązka zębowego przez wbicie korzenia zęba mlecznego w zawiązek zęba stałego ok. 2-5 roku życia.

Zaburzenia liczby zębów

• mogą dotyczyć nadmiernej ilości zębów - nadliczbowość (mesiodens)

• mogą dotyczyć braków zawiązków zębów stałych - nadliczbowość (anodoncja, oligodoncja, hipodoncja)

• nadliczbowość (hyperdontia) - powstaje na tle wzmożonej czynności listewki zębowej. Przeważnie występuje w szczęce. Zęby mogą mieć typowy lub atypowy kształt.

• mesiodens- posiada mały wymiar, jego korona jest stożkowata. Zlokalizowany jest w linii pośrodkowej szczęki nieco podniebiennie pomiędzy siekaczami przyśrodkowymi. Ząb ten może doprowadzić do opóźnionego wyrzynania, rotacji lub diastemy siekaczy przyśrodkowych. Najczęściej jest zatrzymany.

• powiększona liczba zębów - zęby dodatkowe mogą kształtem i wielkością przypominać zęby prawidłowe (zęby typowe).

• zmniejszona liczba zębów - występuje u osób z małymi zębami, częściej u dziewcząt. Brakowi zawiązka po jednej stronie często towarzyszy zmniejszona nietypowa postać jego odpowiednika po stronie drugiej.

• niedoliczbowość (hypodontia) - powstaje na tle upośledzenia działania listewki zębowej. Przyczyną mogą być choroby układowe, stany zapalne kości szczęk, urazy.

• anodoncja - całkowity brak zawiązków zębowych w wadach genetycznych

• oligodoncja - są to rozległe braki zawiązków zębowych (siekaczy, przedtrzonowców, drugich i trzecich trzonowców). Występuje w: dysplazji ektodermalnej, karłowatości przysadkowej.

• hipodoncja - nieliczne braki zawiązków zębowych. Uważa się, że jest to forma przystosowania się łuków zębowych w rozwoju filogenetycznym do zmniejszających się podstaw kostnych, które wynikają z ograniczonej czynności żucia związanej z nadmiernego przystosowania pokarmów (pokarm papkowaty) u człowieka współczesnego.

• hipooncja:

- trzecie trzonowce 6-10%

- drugie przedtrzonowce ↓

- siekacze boczne ↑ 1-4%

- drugie przedtrzonowce ↑

- siekacze przyśrodkowe ↓

Zaburzenia położenia zębów:

Dotyczą zmienionej pozycji zawiązków zębowych. Przyczyna:

• wrodzona

• pourazowa

• czynniki lokalne (skrócenie łuku zębowego)

• dysfunkcje

• parafunkcje

• heterotropia - jest to przemieszczenie zębów poza jamę ustną

• ektopia - dotyczy ułożenia zawiązka zębowego poza wyrostkiem zębodołowym

• transpozycja - przemieszczenie zęba ze zmianą kolejności w ich ustawieniu. Najczęściej dotyczy kłów ↑. kły wyrzynają się pomiędzy:

- przedtrzonowcami

- siekaczem bocznym a przyśrodkowym

• nachylenie (trusio) - związane ze zmiana kąta ustawienia zęba w stosunku do podstawy kostnej.

1. Poprzeczne w stosunku do łuku zębowego

- doprzedsionkowe (vestibulotrusio, protrusio)

- dopodniebienne (palatotrusio, retrusio)

2. wzdłuż łuku zębowego

- mesioinklinacja - doprzednie nachylenie korony zęba

- distoinklinacja - dotylne nachylenie korony zęba

• przesunięcie - jest osiową zmianą zęba bez nachylenia. Może być:

- palatopositio (przesunięcie dopodniebienne)

- vestibulopositio (przesunięcie doprzedsionkowe)

• Zaburzenia w stosunku do płaszczyzny poziomej:

- infrapositio - niedochodzenie do płaszczyzny zgryzu

- suprapositio - przekraczanie płaszczyzny zgryzu

• Obroty : Rotacja - jest to zmiana ustawienia zęba wokół jego osi:

- mesiorotatio - obrót dośrodkowy

- distorotatio - obrót odśrodkowy

• diastema - powstaje na skutek rozsunięcia się siekaczy przyśrodkowych górnych. Jeżeli diastema ma do 2,0 mm szerokości, to można liczyć, że ulegnie samoistnemu zamknięciu:

- diastema prawdziwa - spowodowana jest przerostem wędzidełka wargi górnej

- diastema rzekoma - przyczyną jest brak zębów siecznych bocznych lub zmniejszona ich postać albo ząb dodatkowy mesiodens

- diastema fizjologiczna - występuje przed wyrznięciem się siekaczy bocznych

- diastema rozbieżna - korony są rozchylone a korzenie zbieżne

- diastema zbieżna - korony są nachylone do siebie a korzenie oddalone

- diastema równoległa - zęby oddalone są od siebie równolegle

• reinkluzja - jest to proces odsuwania się zęba od płaszczyzny zgryzu. Może dojśc do całkowitego zanurzenia się zęba w tkanki zębodołu, ale ząb jest połączony ze światłem jamy ustnej przez kanał wyścielony nabłonkiem. Dotyczy:

- trzonowców mlecznych

- pierwszych stałych trzonowców

Zaburzenia czasu wyrzynania:

za zaburzenie uważa się przyspieszenie lub opóźnienie ząbkowania danego zęba lub grupy zębów o rok. Paromiesięczne odchylenia uważa się za fizjologiczne.

• ząbkowanie przedwczesne - związane może być z nadczynnością przysadki mózgowej, nadczynnością tarczycy

• ząbkowanie opóźnione - przyczyny: niedoczynność przysadki mózgowej, niedoczynność tarczycy, włókniakowatość dziąseł, uwarunkowania genetyczne

• ząbkowanie niekolejne - powstaje najczęściej z przyczyn miejscowych, które opóźniają proces wyrzynania zębów wcześniejszych, np.: blizny kostne, zęby nadliczbowe, zęby zatrzymane, zęby przetrwałe.

Ząb przetrwały - jest zębem mlecznym, który został w jamie ustnej po czasie jego fizjologicznej utraty. Przyczyną jest brak zawiązka zęba stałego lub jego nieprawidłowe ułożenie. Najczęściej dotyczy kła górnego, drugiego trzonowca dolnego, siekaczy przyśrodkowych ↑

ząb zatrzymany - ząb z całkowicie uformowanym korzeniem i zamkniętym otworem wierzchołkowym otoczony przez tkanki twarde czasem miękkie a od jego prawidłowego czasu wyrzynania minęły 2 lata.

Zaklinowanie - jest to bardzo silne napieranie zębów na siebie lub wciskanie jednego pod drugi. Najczęściej dotyczy:

• niewyrzniętych kłów szczęki

• trzecich trzonowców

• drugie przedtrzonowce

• pierwsze przedtrzonowce ↑

Rzadkim przypadkiem jest zaklinowanie pierwszego stałego trzonowca.

Stłoczenia- doprowadzają do:

• rotacji (obrotów)

• zachodzenia zębów na siebie

• wyrzynania się zębów po stronie przedsionkowej lub podniebiennej

• zatrzymania zęba w kości (z powodu braku miejsca)

dzielimy na:

• pierwotne - spowodowane są dysproporcją pomiędzy wielkością zębów a rozmiarem podstaw kostnych

• wtórne - związane z przedwczesną utratą trzonowców mlecznych mezjalnym przemieszczeniem pierwszych stałych trzonowców i brakiem miejsca w strefach podparcia.

• Trzeciorzędowe - związane ze wzrostem żuchwy, która rośnie do 17-20 roku życia, a więc dłużej niż szczęka. Powiększający się trzon wysuwa dolne zęby sieczne, które napotykając na opór zębów siecznych górnych przechylają się i ulegają stłoczeniu.

Zaburzenia dotyczące wyrzynaiania siekaczy:

• diastema prawdziwa - związana jest z nadmiernym przerostem wędzidła wargi górnej

• diastema rzekoma - przyczyną powstania jest najczęściej ząb nadliczbowy znajdujący się w linii pośrodkowej - mesiodens, oraz brak siekaczy bocznych ↑, mały wymiar siekaczy bocznych ↑

• brak zawiązków siekaczy bocznych - brak zęba mlecznego często pociąga za sobą brak jego stałego odpowiednika

Nadliczbowość- wyróżnia się:

• zęby dodatkowe - przypominają kształtem i wielkością zęby prawidłowe.

• Zęby nadliczbowe - rozpoznawane są jako zęby, ale nie są elementami prawidłowego uzębienia

• zębiaki - powielone małe zęby lub nieregularna masa tkanki zębowej.

Siekacz boczny dodatkowy - może wyrznąć się w linii uzębienia lub na podniebiennej bądź językowej stronie łuku.

Ząb nadliczbowy - mesiodens - występuje w okolicy linii pośrodkowej szczęki. Wyrzyna się w linii łuku zębowego lub podniebiennie w stosunku do siekaczy przyśrodkowych.

Zaburzenia czasu wyrzynania

Cechy uzębienia świadczące o możliwości występowania zęba/ów nadliczbowego:

• zatrzymane siekacze przyśrodkowe stałe

• przetrwałe siekacze przyśrodkowe mleczne

• zatrzymane zęby nadliczbowe

Zębiak - jest tworem zębopochodnym. Zaliczany do nowotworów łagodnych. Intensywny wzrost guza doprowadza do zniekształcenia wyrostka zębodołowego, zatrzymania zęba stałego oraz przetrwania zęba mlecznego.

Stłoczenie siekaczy

Siekacze przyśrodkowe - wyrzynając się wykorzystują większość przestrzeni zapasowej znajdującej się w tym odcinku. W szczęce zazwyczaj jest wystarczająca ilość miejsca, aby pomieścić siekacze boczne, ale w żuchwie brakuje około 1,6mm miejsca i w wieku 8-9 lat dochodzi do przejściowego stłoczenia nazwanego niedopasowaniem siekaczy.

Stłoczenie pierwotne - wynika z dysproporcji pomiędzy wielkością zębów a rozmiarem podstaw kostnych. Stłoczenie niewielkiego stopnia w okresie wymiany uzębienia jest prawidłowością. W momencie wyrzynania się kłów pojawia się wystarczająća ilość miejsca dla zmieszczenia wszystkich zębów.

W odcinku przednim szczęki i żuchwy zachodzą pewne mechanizmy niezależne od wzrostu kostnego, które umożliwiają wyrównanie niewielkich stłoczeń siekaczy.

Mechanizmy wyrównujące niewielkie stłoczenie w obrębie siekaczy:

1. powiększenie odległości międzykłowej. W trakcie wyrzynania zęby kierują się do góry i na zewnątrz uzyskując około 2,0 mm miejsca. Więcej miejsca powstaje w łuku górnym niż dolnym i częściej u chłopców niż u dziewcząt

2. dowargowe (na większym obwodzie łuku) wyrzynanie się siekaczy stałych pozwala uzyskać około 1-2mm miejsca.

3. dowargowe ustawienie mlecznych kłów dolnych oraz cofnięcie ich w “zapasową przestrzeń” pozwala uzyskać około 1,0 mm miejsca.

Nieprawidłowości dotyczące wyrzynania siekaczy:

Mechanizmy opisane powyżej nie są w stanie wyrównać stłoczenia dużego stopnia i w takim przypadku będzie ono występować w trakcie dalszego rozwoju.

• siekacz boczny wyrzyna się podniebiennie w stosunku do siekacza przyśrodkowego i może pozostać w tej pozycji jeżeli w łuku górnym występują stłoczenia.

• siekacze boczne dolne wyrzynają się dojęzykowo

• transpozycja siekacza bocznego z przyśrodkowym

• wielkozębie siekacza/y przyśrodkowych górnych. - makrodens

• małozębie (microdontio) - karłowate zęby sieczne boczne górne

Przedwczesna utrata zębów mlecznych:

Przedwczesna utrata przestrzeni w łuku zębowym po ekstrakcji zębów mlecznych zniszczonych próchnicą może doprowadzić do:

1. mezjalnego przesunięcia pierwszych stałych trzonowców prowadzącego do stłoczeń wtórnych

2. mezjalnego nachylenia pierwszych stałych trzonowców (mezjoinklinacji)

3. zaburzenia linii pośrodkowej siekaczy po jednostronnej utracie zęba przedniego.

Utrata zębów przednich:

• szczęka → przodozgryz

• żuchwa → wady dotylne

Utrata kła mlecznego - powoduje, że siekacze w czasie wyrzynania przesuwają się w wolne miejsce po utraconym zębie i dochodzi do przesunięcia linii pośrodkowej na stronę utraconego zębami

Zaburzenia dotyczące wyrzynania pierwszych stałych trzonowców

Stłoczenia wtórne

przedwczesna utrata mlecznego trzonowca może doprowadzić do mezjoinklinacji i doprzedniego przemieszczenia pierwszego stałego trzonowca wzdłuż łuku doprowadzając do powstania pozornych klas Angle`a

Pozorne Klasy Angle`a

II Klasa Angle`a pozorna - pojawia się po przedwczesnej utracie górnego drugiego mlecznego trzonowca na skutek mezjalnej wędrówki górnego pierwszego stałego trzonowca.

III Klasa Angla`a pozorna - pojawia się po przedwczesnej utracie dolnego drugiego mlecznego trzonowca na skutek mezjalnej wędrówki dolnego pierwszego stałego trzonowca

I Klasa Angle`a pozorna w II klasie Angle`a - pojawia się w wadzie dotylnej po przedwczesnej utracie dolnego drugiego mlecznego trzonowca na skutek mezjalnej wędrówki pierwszego stałego trzonowca dolnego.

I Klasa Angle`a pozorna w III klasie Angle`a - pojawia się w wadzie doprzedniej po przedwczesnej utracie górnego drugiego mlecznego trzonowca na skutek mezjalnej wędrówki pierwszego stałego trzonowca górnego.

Zaklinowanie

Pierwszy stały trzonowiec wyrzynając się może ulec zaklinowaniu pod dystalnym uwypukleniem drugiego mlecznego trzonowca.

Reinkluzja

jest to proces odsuwania się zęba od płaszczyzny zgryzu. Może dojść do całkowitego zanurzenia się zęba w tkanki zębodołu, ale ząb jest połączony ze światłem jamy ustnej przez kanał wyścielony nabłonkiem. Dotyczy trzonowców mlecznych i pierwszych stałych trzonowców.

---